tiểu thuyết "Hiến dâng" - file E

9

          Vài ngày sau bữa ăn làm việc tại khách sạn Hương Sen, Mai bắt đầu tập quần vợt, theo lời khuyên của người cán bộ Sở địa chính – anh chàng có điệu bộ thư sinh nhút nhát, ít nói,

Chàng thư sinh này tình nguyện làm huấn luyện viên cho Mai, thuê sân, mua sắm đồ nghề cho Mai với tất cả hào phóng và nhiệt tâm. Nhưng anh ta vẫn hà tiện từng câu nói...

Chương trình luyện tập cho Mai được bố trí tuần ba buổi, từ 18 đến 20 giờ, hoàn toàn phù hợp với điều kiện sinh hoạt gia đình của Mai. Sau mỗi buổi tập, chàng thư sinh sóng đôi xe máy đưa Mai về tận nhà, để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho Mai. Mấy lần Mai mời chàng thư sinh vào nhà uống nước, nhưng anh ta đều cáo lỗi, vin vào lý do: ăn mặc thế này sợ khiếm nhã với chủ nhà. Nhưng chàng thư sinh hứa sẽ có dịp đưa vợ con đến thăm gia đình Mai, hoặc mời gia đình Mai đi ăn cơm với gia đình anh ta...

Mai nghĩ bụng: không thấy chàng thư sinh này có một chút nào kiểu người “playboy”· như đã thấy trên các phim ảnh, nhất là cái điệu bộ nhút nhát của anh ta. Mai thừa nhận anh ta giúp đỡ Mai luyện tập rất tận tình. Nhỏ nhẻ ít nói, nhưng nói một là một hai là hai, đáng tin cậy... Trên các sân chung quanh không ít cái nhìn dồn về phía Mai, nhất là những lúc bộ giò của Mai tung lên  trong cái váy quần vợt rất ngắn, hoặc trong những lúc Mai cúi xuống vụng về nhặt mãi không được quả bóng...  Đôi lúc vang lên từ chung quanh những câu nói nửa đùa nửa thật ai cũng nghe rõ:

-         Ước gì học viên này cứ mãi mãi là học viên...

-         Dễ thôi, thầy cứ chịu khó giấu nghề là được...

Dần dần Mai cảm thấy thích thú hơn là ngượng nghịu.

          Mai nhớ lại buổi đầu trước khi ra sân, tự ngắm mình trong gương với trang phục quần vợt loại xịn, Mai khám phá ra mình có một vẻ đẹp mới: khỏe mạnh, văn minh, hiện đại. Qua tập vài tuần, bây giờ Mai thật sự mê môn thể thao này, bắt đầu chú ý đến cái đẹp, cách ăn mặc, điệu bộ của Hingis, Seles, Graft, Matinez, Spierse... Mai thấy trong ti-vi. Hình như tất cả các vận động viên trên sân vận động Wimbledon hay trên các sân quần vợt khác nổi tiếng thế giới ăn vận những thứ gì bây giờ đều có thể mua được tại các quầy bán hàng thể dục thể thao cao cấp  ở thành phố ta, nhờ ơn thời mở cửa...

Ăn mặc thế này, người Mai có vẻ trở nên thon thả và khoẻ hơn, song quan trọng hơn nữa là Mai cảm thấy mình được tôn thêm một bậc, có một niềm vui mới...

          Câu chuyện hai chiếc xe Dream II của chồng Mai hoàn toàn êm thấm với dư luận bên ngoài và cũng ổn dần đối với Mai. Chồng Mai bây giờ có chức vụ mới, xe ô-tô mới, chỉ có người lái xe là cũ, vì không ai dại gì đổi lái xe nếu không buộc phải đổi. Mai thấy mọi việc xảy ra ăn khớp với những tính toán. Việc Mai bị chồng bỏ rơi cũng rất ăn khớp với điều Mai dự đoán, thậm chí Mai còn thấy hay hay nữa. Chính ý nghĩ này càng làm cho Mai cảm thấy mình là người tự do...

 Lấy cớ địa bàn của Tổng công ty trải rộng khắp cả nước, ông Phó tổng của Mai luôn luôn nay đây mai đó. Mỗi tháng chồng Mai chỉ về nhà đôi ba lần, gọi điện thoại báo trước. Cái chính là báo cáo có mặt. Thỉnh thoảng anh ta mang về cho Mai một tệp trái phiếu hoặc đô-la Mỹ. Đôi lúc thuận tiện nán ngồi nói chuyện với hai con, hỏi thăm qua loa về việc học hành của chúng... Điều  anh ta thực sự quan tâm là vốn liếng chung được Mai đưa vào kinh doanh như thế nào - sợi dây liên hệ duy nhất, không tình cảm, nhưng đủ bền để tiếp tục buộc hai người lại thành một đôi.

-         Sắp tới phải đi vắng hơi lâu. Vụ chung nhau xuất khẩu gỗ pơ-mu kết thúc dứt điểm chưa?  Lệnh cấm đã ban hành đến mười ngày nay rồi còn gì?..– chồng Mai hỏi.

-         Yên tâm. Vụ này thắng đậm, vì tuồn lẫn được khá nhiều gỗ nguyên súc. Mấy cái ông thày đồ tay trong thật đáng kính nể.

-         Toàn loại có hạng đấy, mẹ nó chưa thấy hết tài soi đường chỉ lối của họ đâu. Không có họ thì đừng hòng...

-         Giỏi thật, cửa trên cửa dưới, cửa trong cửa ngoài, bất kể ngóc ngách hang lỗ nào cũng thấy họ. Nhưng để họ phản thùng thì sạt nghiệp trong tích tắc. Đường dây của họ tài quá...

-         Hẳn rồi.

-         Khi Thủ tướng có lệnh cấm khai thác và xuất khẩu gỗ pơ-mu, thì các vị này đã chỉ đường cho các công ty xuất hết trước đó bốn ngày. Các công ty đã hoàn đủ cả vốn lẫn lãi cho mọi người chung vốn. Nhà mình 4 phần nhưng xí được thành 6. Tài không?- Mai ngả dài trên ghế, tay chống cằm nhìn chồng với con mắt đày kiêu hãnh.

-         Sắp tới mẹ nó đánh quả gì?

-         Đang tính, không thể để vốn nằm chết được... Tổng công ty có khả năng nhập xe máy không?

-         Nhập thế nào?

-         Mua nguyên chiếc, nhưng tháo rời ra, nhập về theo đơn đặt hàng của xí nghiệp láp ráp trong nước. Đã có mối gạ hỏi... – Mai định nói thêm dự kiến mua đất cạnh Trung tâm, nhưng nghĩ thế nào lại thôi. ...Làm ăn riêng không lúc nào quá sớm, nhất là giữa mình với hắn ta bây giờ...- Mai tự nhủ.

-         Có khả năng đánh bao nhiêu chiếc?

-         Tuỳ tình hình cô-ta các xí nghiệp láp ráp xin được. Đợt đầu có thể vài trăm chiếc.

-         Xe máy liên doanh hiện đắt hơn xe máy nhập lậu sáu, bảy véª, đề tài này có mùi đấy. Mẹ nó bảo họ nêu điều kiện. Mỗi đợt khoảng vài ba trăm chiếc trở lên thì mới bõ, còn  bẩy tám chục chiếc thì quên đi.

-         Được rồi, đừng tắt điện thoại cầm tay, nhiều lúc cứ “... ngoài vùng hoạt động hoặc tắt máy...”, sốt cả ruột.

-         Vùng phủ sóng của điện thoại cầm tay chỉ có hạn thôi mà.

-         Phải rồi, chỉ vùng phủ váy thì đâu cũng có!

-         ???

-         ...

Mai quyết định dồn một phần tiền để hùn vào vụ đánh xe máy, có thể mời những người đã chung vốn đợt gỗ pơ-mu trước đây...

         

Đề án Trung tâm quốc gia được chính thức phê duyệt rồi. Nếu thắng phi vụ xe máy... Sắp tới sẽ có phi vụ đất đai. Nếu thắng cả hai... Bây giờ lại thêm sự phấn chấn và sảng khoái của môn quần vợt. ...Thế mà số tử vi cứ bảo năm nay mình có hạn... Mai cảm thấy công việc đang vẫy gọi mình,  chú ý tự tìm hiểu thêm một số việc có liên quan đến cơ hội mới của Mai, nếu Trung tâm quốc gia ra đời...

-         Chị Mai ạ, quy hoạch cái ngõ thành đường chính được duyệt rồi đấy. – Chàng thư sinh nói với Mai trong giờ nghỉ giải khát giữa buổi tập.

Mai reo thầm trong bụng   ...trúng rồi, một phi vụ mới bắt đầu.., nhưng Mai vẫn giữ vẻ mặt lặng như tờ:

-         Anh có cố vấn cho tôi điều gì không?

-         Giữ bí mật tuyệt đối, kể cả với ông Tú. Đi nước trước vài ngày là đủ thắng. Thời gian quý hơn vàng.

-         Theo anh tôi nên làm gì?

-         Có tài mua đất đằng sau cái ngõ thì tranh thủ mua đi, càng xa ngõ càng dễ mua và càng có lãi.

-         Anh giúp tôi chứ?

-         Tôi cố gắng. Chọn thổ cư, có giấy tờ cũ là số một. Bằng không giấy viết tay cũng được.

-         Tôn sẽ thay mặt tôi xin anh những ý kiến cụ thể, được không anh?

-         Nếu Tôn là người tin cậy! Đất bây giờ đang ế, dễ mua. Ngã giá thì mua đứt ngay. Kín võ thì đừng đứng tên chị, vì chị là lãnh đạo của Trung tâm.

-         Có đi có lại mới toại lòng nhau. Xong việc này xin biếu anh 100 mét vuông. Anh vui lòng nhận chứ? – Mai quá hiểu những thủ tục rườm rà về đất đai nên ngay từ đầu muốn cột chặt anh chàng thư sinh này vào những dự định của mình.

-         Tuỳ kết quả... Và tuỳ tấm lòng.

-         Anh rất nhiệt tình, ít nói, nhưng nói câu nào cũng chắc như cua gạch.

-         Trời sinh ra tôi nghèo lời. Tôi không thay đổi được.

-         Hôm nay chúng ta không tập tiếp nữa, anh nhé. Tôi cần đi gọi Tôn đến gặp tôi ngay tối nay để bàn. Anh nói thời gian bây giờ còn quý hơn vàng...

Về nhà, mới đến chân cầu thang, Mai đã nghe thấy hai con mình đang cãi nhau trên gác. Mai chú ý lắng nghe. Chúng không ngờ Mai về giữa chừng như thế này.

-         ...

-         Lúc này anh đang cần tiền. Việc nguy lắm, cần rất nhiều tiền.

-         Anh không biết lấy tiền của mẹ và nói dối là rất xấu à?

-         Có bao giờ anh bảo là tốt đâu. Nhưng anh lấy tiền của mẹ và nói dối mẹ còn thua xa bố.

-         Anh đã không thấy sai, bây giờ lại nói xấu cả bố nữa?

-         Khổ quá, em ơi, anh nói thật đấy. Em cứ nhớ lại mọi chuyện, cứ so sánh những việc bố làm với những việc anh làm, em sẽ không kết tội anh nữa và sẽ thấy không cần phải mách mẹ.

-         Nhưng anh có thiếu thứ gì đâu. Anh xin cái gì mẹ cho cái đó, còn ăn cắp tiền của mẹ và nói dối làm gì? Rồi sau này  sẽ hư hỏng suốt đời, không bao giờ nên người.

-         Vô tư đi, không có chuyện ấy đâu. Hư như bố mà vẫn lên chức cơ mà.

-         Anh không được nói thế.

-         Lên chức rất to là khác. Lấy mấy vé của bố mẹ bây giờ khác gì muỗi đốt cầu Thăng Long. Đôi lúc phải làm cái việc phân phối lại chứ.

-         Anh điên rồi!

-         Không điên. Tỉnh hơn em đấy. Chỉ cần khôn ngoan là thắng tất. Em có thấy người thật thà đần độn nào mà làm nên sự nghiệp không? Anh sợ em đang trở thành một người như thế...

Mai nghe thấy tiếng con gái mình oà lên khóc, và hình như nó đấm anh nó thùm thụp. Không kịp suy nghĩ gì nữa, Mai chạy thẳng lên gác. Mai thấy lúc này con gái mình mới thôi không túm áo anh nó nữa.

-         Hai con đang làm gì đấy?

Bọn trẻ quá bất ngờ, không nói được câu nào. Mai đến trước mặt con trai mình, móc ra từ túi áo ngực nó những tờ giấy bạc cuộn vào nhau: 400 đô-la Mỹ.

Mai ném những tờ giấy bạc xuống đất, bỏ ra ngoài đóng sầm cửa lại, chạy về phòng ngủ của mình, nằm vật xuống giường như một thân cây bị đốn ngã...

...Mấy đồng bạc không đáng nói gì, nhưng cách suy nghĩ của nó thật đáng ngại. Vào cái tuổi dở dở ương ương như nó, mọi chuyện đều có thể. Nó cần biết mặt trái của cuộc sống, nhưng có lẽ chỉ hơi quá sớm. Nhưng em nó có thể sẽ thành một kẻ đần độn ư? Một nguyên liệu cho cuộc sống của kẻ khác? Chết thật, có thể như thế được không?..

...Ngoan ngoãn, có phẩm chất, có đạo đức sẽ phải trở thành kẻ đần độn chăng? Không phải nó hoàn toàn vô lý khi nó phản bác lại em nó như vậy, nhất là trong cuộc sống bây giờ...  Điều chắc chắn hai con mình sẽ có nhiều tiền, như vậy sẽ có sức mạnh, sẽ biết dùng sức mạnh của đồng tiền đem lại, miễn là chúng đừng mang bệnh tật vào người. Chỉ có như thế chúng mới không biến thành nguyên liệu cho kẻ khác trong cuộc sống. Chúng sẽ hiểu điều này? Có khi không cần phải dạy chúng điều này?.. Nhưng chúng sẽ nên người? Thế nào là nên người? Có nhiều cách nên người lắm và hình thành nhiều loại người...

Mai ngẫm nghĩ liên miên về những lời cãi cọ giữa hai con mình. Chúng nó phải đủ mạnh để không là nguyên liệu hay phương tiện cho kẻ khác.  ...Nhưng chúng nó sẽ giữ mãi được quan hệ anh em ruột thịt?  ...giữ mãi tình cha mẹ con cái trong gia đình mình và của gia đình chúng nó sau này? Liệu chúng nó sẽ hiểu những giá trị về gia đình? Gia đình của mình bây giờ còn là một gia đình?..  ...Trả lời đi!.. 

Nghĩ đến đây Mai bắt đầu lảng tránh, phớt lờ rồi chống trả sự lục vấn của lương tâm mình. Những câu hỏi tự nó đặt ra từ cuộc sống của Mai và trong gia đình Mai cứ chí chát vang lên trong đầu, truy đuổi Mai một cách độc ác, bóc trần con người và gia đình Mai, khoan xoáy vào nỗi lo sự trác táng và giả dối rốt cuộc sẽ chôn vùi, hủy diệt gia đình Mai...  – “Gia đình mình bây giờ còn là một gia đình?...”  Mai vật vã trên giường rồi ngồi bật dậy, rồi lại vật vã ra giường...

 Hãi hùng, chạy trốn... Một cuộc chạy trốn tuyệt vọng.

Nhưng có ai chạy trốn được chính mình?..

...Bản thân cuộc chạy trốn này đến lượt nó lại đề ra cho Mai những câu hỏi hệ trọng hơn, xem xét lại toàn bộ ý nghĩa sống và tồn tại của chính bản thân Mai, dồn Mai vào bế tắc...

...Làm sao có thể tự mình bước qua được xác mình? Hay là đóng sập cánh cửa tâm hồn lại, để cho cuộc sống do bản năng chế ngự? Hay là chạy trốn vào bản năng?..

Cuối cùng, Mai nghiến răng vùng dậy khỏi giường, uống một cốc nước lạnh, rồi đi tắm.

Muôn vàn tia nước trong mát xối xang trên khắp làn da của Mai, thấm sâu vào từng góc cạnh suy nghĩ thầm kín, xua đi mọi câu hỏi đang đuổi bắt Mai lúc nãy. Một cảm giác hưng phấn trong đầu óc sảng khoái bắt đầu trỗi dậy. Nằm trong bồn tắm, Mai đùa nghịch với nước trên làn da của mình, trên ngực, trên khắp cơ thể. Sự vui thích từ đâu ập tới, Mai đập tay đập chân mạnh hơn nữa, cho nước tung toé cao hơn... ...Một chuỗi cười lanh lảnh bất giác vang lên... Con người của chính Mai thức tỉnh, đầy ham muốn, hiếu chiến... Mai cười, thi cười với chính mình, vùng vẫy, cuồng nhiệt... Nước trong bồn tắm dềnh lên giồi xuống ào ào như bão lớn ngoài biển khơi...

Tôn được gọi đến nhà Mai sau bữa cơm tối. Bàn xong mọi việc thì bọn trẻ con và người giúp việc đã đi ngủ từ lâu rồi.

Nhìn thấy các phòng khác đều tối om, Mai kéo Tôn vào buồng ngủ của mình rồi khoá trái cửa lại:

-         Hôm nay chị sẽ dạy em làm tròn phận sự của Lao Aí...

Ngay trong tuần lễ đó Tôn được Mai trang bị cho điện thoại di động và một xe cúp 90 đời 81 còn mới để chạy việc đất đai. Tôn thoả thuê lắm. Lần đầu tiên Tôn cảm nhận được đầy đủ thế nào là chuột sa chĩnh gạo.

Một chuỗi ngày sau cái hôm hiểu được Lao Ai’ là mình, Tôn đi đứng chân như không chạm đất. Ngồi ăn cơm hay nằm bên cạnh vợ, trong đầu Tôn thân thể Mai cứ hiện lên lồ lộ. Nhìn đi chỗ khác vẫn thấy Mai, nhắm mắt lại càng thấy Mai rõ hơn, Tôn còn nhớ cả  mùi nước hoa đầy quyến rũ... Lúc rỗi rãi ngồi ru con hay uống nước chè sau bữa cơm tối ở nhà, tai Tôn ong ong những tiếng rên toát lên từ toàn bộ thân thể rung chuyển của Mai. Tôn thấy mình bồng bềnh trôi giạt trong sóng cả.  “...Chị mặc kệ Tôn, chị mặc kệ...”  - những tiếng rên vì sự thoả mãn không còn cách gì kiềm chế được, đầu óc Tôn cứ loãng mãi ra, không tài nào tập trung suy nghĩ được một điều gì ra hồn.

... Tôn đứng dậy vặn cái ti-vi to lên chút nữa, nhưng vẫn chỉ cảm nhận được âm thanh của những tiếng rên đâu đó không có cách gì át được. Mắt Tôn cố nhìn đi đâu đâu, song dòng hồi tưởng vẫn quay cuồng trong tâm trí, nền nhà xoay chuyển, nhà cửa nghiêng ngả, tất cả đều bồng bềnh. –“Hay là mình đang bị rối loạn tiền đình?..” – Tôn tự hỏi mình, nhưng đầu óc cứ mải miết đuổi bắt những tiếng rên ấy, miệng lẩm nhẩm:  -“...Hay lắm. Cứ thế này mình tình nguyện làm Lao Ai’ suốt đời. Cả hai cùng sướng. Mất gì của mỗ!.. Bái phục cái quẻ Tốn của ông thầy Kinh Dịch chùa Bích Sơn. Hèn...  nhưng biết đường mà đi thì vẫn cực sướng... Hay lắm... Suốt đời...”

-         ...Hay lắm... Suốt đời...

Vợ Tôn lấy tay đập đập vào vai tôn, ngạc nhiên:

-         Ô hay, tai điếc hay sao mà vặn ti-vi to thế?  Ti-vi đang dậy cắt may áo cánh nữ, bố nó lại khen “hay lắm, suốt đời...”  Bố nó định đổi nghề suốt đời làm thợ may à? –

Tôn ú ớ như người bị trúng phong, mãi không làm sao nói được...

          Gần hai tuần sau chàng thư sinh mới cho Tú biết tin quy hoạch cái ngõ cổng phụ của Trung tâm thành đường chính đã được duyệt, cũng yêu cầu Tú giữ bí mật. Rõ ràng chàng thư sinh đã dành cho Mai sự ưu ái đặc biệt.

          ...

          Từ nhà đến cơ quan, Tâm đi thẳng tới buồng làm việc Vũ Liêm, gõ cửa:

-         Xin lỗi anh Liêm, tôi đang vội, nhưng có việc nhờ anh giúp nên xin gặp anh mà không báo trước.

-         Ôi chào Tâm, người trẻ mãi không già. Em khách sáo quá. Em muốn đến với anh lúc nào thì đến, cần gì phải báo trước. – Liêm thu xếp đống công văn tài liệu lộn xộn trên mặt bàn cho gọn rồi mời Tâm ngồi, rót cho Tâm chén nước chè mới pha:  - Mời em uống nước, anh sẵn sàng nghe.

-         Câu chuyện đơn giản thôi anh ạ. Tôi nhận được đơn của bệnh nhân Lê Kim Nguyệt xin làm lao công cho Trung tâm. Cô ấy xin làm nửa ngày, không lương, mục đích của cô ấy là muốn lao động để  tìm cách dần dần tự khẳng định lại mình.

-         Sao, bác sỹ Mai báo cáo với tôi cô này bị công an Gia Thuỵ bắt cỡ đến cả tháng nay rồi cơ mà, chắc mới được thả?

-         Tôi mới nhận được đơn của cô Nguyệt ngày hôm qua. – Tâm lựa lời, bụng nghĩ thầm: Điều anh Đông nghi ngờ như thế là rõ...

-         Đấy là một thành tích lớn. Em đã cứu vãn được tinh thần đổ vỡ của bệnh nhân này. Nhưng làm không lương cô ấy lấy gì mà sống?

-         Cô ấy nhờ anh Đông và tôi nuôi ăn, chúng tôi sẵn sàng giúp nếu anh chấp thuận đơn của cô ấy.

-         Hiện nay cô ấy ở đâu?

-         Cô ấy vẫn ở nhờ nhà anh Đông. Tôi xin ý kiến anh nhận hay không nhận để trả lời cho cô ấy.

-         Mấy tuần trước anh mất khá nhiều thời giờ về những ý kiến đặt ra đối với anh Đông liên quan đến việc bắt cô này.

-         Vâng tôi biết, lúc ấy Trung tâm xôn xao về việc này. Có người còn nói trước mặt tôi rằng anh Đông nuôi gái mãi dâm trong nhà để thoả mãn tình dục, bị công an bắt quả tang...

-         Em thấy đấy, câu chuyện thật là phiền phức và ảnh hưởng đến uy tín của Trung tâm chúng ta... Việc phong giáo sư càng làm câu chuyện rắc rối thêm...

-         Vâng, cả việc xây dựng chi bộ trong sạch vững mạnh nữa...

Tâm nói thế, nhưng vẫn giữ được bình tĩnh, nghĩ lại mọi chuyện đã xảy ra.

...Hôm ấy, chờ hai ba ngày sau không thấy viên thiếu uý công an Gia Thuỵ quay lại, Đông và Tâm ngờ rằng có điều gì mờ ám trong sự việc này. Đông thừa nhận với Tâm khi xảy ra sự việc anh hoàn toàn rối trí. Hai người quyết định chưa xin việc cho Nguyệt vội để nghe ngóng thêm. Trong khi đó những lời nói xấu Đông nổi lên như cồn. Bây giờ Tâm hiểu...

-         Thế nào, em nói tiếp đi, sao lại ngồi im thế?

-         Tôi chờ quyết định của anh đấy chứ.

-         Nếu cô ấy được thả ra, xin làm không lương để tự cải tạo, Tâm và anh Đông lại sẵn sàng giúp, tại sao chúng ta lại không nhận nhỉ!..

-         Anh nói dứt khoát là nhận cô ấy nhé. – Tâm dồn luôn. ...Làm nửa ngày, không lương. Xin anh cho cô ấy về giúp việc trong khoa tôi.

-         Không lương thì chẳng có lý do gì để anh phản đối. Nhất là người đứng ra xin việc này lại là em.

-         Thế là anh đồng ý rồi nhé. Xin cảm ơn anh. Tôi sẽ gọi điện thoại về nhà anh Đông báo ngay tin này. Chắc chắn cô ta mừng lắm. Xin chào anh...

Tâm đứng dậy toan ra về, Liêm níu tay Tâm lại, đây cũng là dịp được nắm tay Tâm một lát, người Liêm nóng ran:

-         Khoan đã, anh  muốn cho em biết một tin sốt dẻo, rất quan trọng.

-         Chắc lại chuẩn bị cho lễ hội đình An Thịnh sang năm có phải không anh?

-         Em vẫn bị lễ hội này ám ảnh hay sao? Đừng tức tối mãi như thế nữa. Hôm đó em có theo dõi lễ hội trên ti-vi không?

-         Không anh ạ, nhưng tôi có đọc báo của thành phố, trong đó đăng toàn văn diễn văn của anh. Lời bình của phóng viên làm cho diễn văn của anh nổi thêm ba bốn phần. Hình như anh mắc nghiện nặng rồi...

-         Em nói cái gì thế?.. – Liêm rất ngạc nhiên.

-         Anh mắc nghiện, người bình luận diễn văn của anh mắc nghiện, những người thích những bài nói bài viết như thế cũng mắc nghiện... – Tâm vẫn thủng thỉnh.

-         Nhưng mà nghiện cái gì chứ?

-         Nghiện nói thành tích, nghiện nói theo phong trào, mà Trung tâm chúng ta lại chưa có cách gì chữa thứ ma tuý còn đáng sợ hơn ma tuý này.

-         Bí thư chi bộ mà ăn nói thế là mất tính đảng, phải kỷ luật. Anh sẽ không bỏ qua chuyện này cho em đâu... – mặt Liêm vẫn cười cười.  – Nhưng tạm gác lại đã, tin hôm nay anh cho em biết quan trọng hơn lễ hội đình An Thịnh rất nhiều. Trung tâm của chúng ta được trên quyết định nâng cấp thành Viện, mang cỡ viện quốc gia. Kiểu như Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Đông y Trung ương... Đảng uỷ đã mời anh Đông họp bàn thực hiện quyết định quan trọng này.

-         Thật thế hả anh? Ôi vinh dự quá, trách nhiệm của Trung tâm chúng ta sẽ lớn hơn nhiều... - Tâm reo lên, mắt mở to vì ngạc nhiên và vui mừng.  ... Bao giờ đảng uỷ họp bàn việc này hả anh?

-         Ngay sáng nay, em trông kìa, Mai đang trên đường tới đây. Chắc anh Đông cũng sẽ đến đúng giờ.

Tâm nhìn theo tay Liêm chỉ ra phía cổng Trung tâm:

-         Đúng chị Mai kia rồi... Cả anh Đông nữa cũng đang tới. Xin có lời chúc mừng anh và lãnh đạo Trung tâm. – Tâm bắt tay Liêm nhiệt tình: ...Chúc lãnh đạo Trung tâm thực hiện thắng lợi quyết định trọng đại này đối với Trung tâm của chúng ta...

...

...Sau khi đọc xong quyết định về việc nâng cấp Trung tâm lên thành Viện phòng chống ma tuý và HIV/AIDS, Đông đặt quyết định xuống bàn rồi đứng dậy hân hoan bắt tay Mai và Liêm:

-         Nhiệt liệt chúc mừng các đồng chí. Đây thực sự là một quyết định sáng suốt. Đã đến lúc phải có những nỗ lực rất lớn trong phạm vi cả nước, nhanh chóng phổ cập những kinh nghiệm trong nước và trên thế giới.

-         Quyết định của trên ghi rõ yêu cầu đồng chí làm cố vấn cho việc thực hiện đề án nâng cấp. Đồng chí vui lòng nhận lời chứ?  - Liêm hỏi Đông.

-         Tôi đã đọc kỹ ý đó trong quyết định và coi đấy là một vinh dự lớn. Tôi xin đảm nhận nhiệm vụ này.

Liêm đưa cho Đông một bản sao tập Đề án nâng cấp, được đóng thành sách rất cẩn thận:

-         Đây là Đề án nâng cấp đã được duyệt. Mai là chủ nhiệm nhóm biên tập, có tranh thủ ý kiến nhiều nhà khoa học ngoài Trung tâm. Nhiều nội dung trong Đề án cải tạo Trung tâm của đồng chí chúng tôi cố gắng khai thác đưa vào Đề án quốc gia này.

-         Anh Đông ạ, khi được giao làm chủ  nhiệm nhóm biên tập, tôi mới thấy hết giá trị những bài giảng của anh trong mấy lớp bổ túc nghiệp vụ vừa qua. Trên yêu cầu anh làm cố vấn cho việc thực hiện Đề án này là rất phải.

-         Cảm ơn lời khen của Mai. Tôi sẽ đọc kỹ và sẽ hỗ trợ công việc cho đến khi hoàn thành.

          Cuộc họp thông qua danh sách Ban điều hành và đi tới phân công trách nhiệm để triển khai công việc, quyết tâm sẽ làm lễ khởi công thực hiện đề án trong vòng ba bốn tháng tới. Công việc ngập lên như núi, song Liêm và Mai đã tổ chức được một bộ máy điều hành gồm những người tháo vát và có năng lực tổ chức các mối quan hệ làm việc.

Đông xin thêm hai bản sao đề án, với lý do Đông cần Bách và Tâm giúp đỡ trong nhiệm vụ cố vấn, bởi vì Đông không thể có mặt thường xuyên tại Trung tâm. Liêm vui vẻ đáp ứng yêu cầu của Đông. Ra về, trong thâm tâm Đông thừa nhận công việc thực hiện đề án liên quan đến vài chục cơ quan khác nhau từ trung ương tới địa phương, không có một việc nào không phải trải qua những thủ tục phiền toái, không có những người giỏi quan hệ thì phải hàng năm mới tính đến việc khởi công được...

         

Cuộc họp suôn sẻ ngoài dự kiến của Liêm và Mai.

-         Mai ạ, anh không ngờ Đông nhận lời vui vẻ dễ dàng thế, kể cả lúc anh nhắc đến đề án của Đông. Lạ nhất là Đông không hỏi một câu nào về quá trình chuẩn bị đề án quốc gia. Thái độ này có nguỵ trang điều gì không?..   – Liêm rất băn khoăn.

-         Tôi thì lại nghĩ rằng món võ cho công an bắt Nguyệt của tôi đắc sách. Đông trúng đòn rồi. Lão ta bây giờ phải xử nhũn. Thần tượng bác sỹ Đông đã tan ra mây khói. Thế mà anh cứ cản mã tôi... – Mai cả quyết, vừa nói vừa đi đi lại lại quanh bàn, rất tự tin.

-         Không nên nghĩ đơn giản như vậy Mai ạ. Bác sỹ Đông vốn là người từng trải. Có thể trên đã quyết rồi, nên anh ấy chấp thuận? Cầu trời là như vậy. Nhưng đấy chỉ là giả thiết. Ai lường hết được bụng dạ con người. Hơn nữa bác sỹ Đông chưa đọc đề án này, anh vẫn hơi ngài ngại...- mắt Liêm nheo lại, sự hoài nghi lộ rõ trên nét mặt.

-         Hay là anh ta vừa lòng với chức cố vấn?

-         Mai hình như vẫn nghĩ theo kiểu suy ta ra người?

-         Có thể lắm... Xét cho khách quan, cũng có thể anh đúng. ...Thực ra nhiều lúc tôi cũng có cảm giác anh Đông là một người cao thủ, khó mà biết được thái độ bên trong của anh ta...  – Mai liên hệ đến chuyện cái thư của Mai Ngọc Bảo và một số sự việc khác.

-         Dù sao Đông nhận lời như vậy, bước đầu cũng là thuận buồm xuôi gió, Mai ạ. Anh vẫn nhắc Mai là đừng bao giờ gây sự với anh ta, phải biết tranh thủ anh ta. Ưu tiên hàng đầu bây giờ là thực hiện đề án. Có phải phụ nữ hay chấp vặt nên dễ làm hỏng việc lớn không?

-         Anh chỉ đúng phần nào thôi, anh Liêm ạ. Anh cũng phải nhận là nhiều lúc anh hữu khuynh với anh Đông chứ?

-         Mai không thay đổi được nhận xét của anh đâu... A` này, việc công an bắt Nguyệt có thật không? Sáng nay trước khi họp, Tâm đến đây xin cho Nguyệt làm lao công nửa ngày không lương để tự cải tạo. Anh đồng ý.

-         Sao anh đồng ý dễ thế?  - Mai bật đứng dậy khỏi ghế, vừa nói vừa nghĩ: ...Đúng là cô này bị bắt thật mà, viên thiếu úy công an Gia Thuỵ đã báo lại rõ rành như vậy và đã được hậu đãi.

-         Lần sau phải thận trọng hơn nhé. Dù sao đây cũng là chuyện vặt. Cũng có thể công an bắt rồi lại thả, vì làm gì đủ chỗ giam mãi mọi gái mãi dâm...

 Câu nhắc nhở của Liêm làm Mai giật mình.  ...Hay là thằng cha công an Gia Thuỵ báo cáo láo với mình để lấy tiền? Thực hư thế nào? Chẳng lẽ một lần nữa mình lại là đạo diễn tồi?  Tôn đã kể lại tỷ mỷ cho mình nghe kế hoạch bắt Nguyệt, sau đó sự việc diễn ra đúng như dự định, tiền thưởng đã được trao tận tay cho viên thiếu uý rồi cơ mà...

...Thôi chết, có lẽ Tôn chỉ nghe viên thiếu uý báo cáo, không đích thân kiểm tra lại... Nếu biết trước được thái độ của Đông như thế này, có cần dàn dựng màn kịch bắt Nguyệt không? Nhưng dù sao câu chuyện đồn đại công an bắt quả tang Đông giấu gái điếm trong nhà đã tung toé lên rồi, mà mình cũng chỉ cần như thế...

Mai thừa nhận để đạt những ham muốn của mình, nhất là ham muốn quyền lực, phải có những nỗ lực phi thường, nhưng trước hết phải chặt chẽ, kín võ hơn nữa.

...

11

Lo ngại lớn nhất của Liêm về đối thủ có hạng là Nguyễn Đông đã được giải toả. Liêm tự rút ra cho mình bài học: ...Đưa Nguyễn Đông lên làm cố vấn thật là tuyệt chiêu. ...Thế là mình đã tạo ra món võ hiểm, vô hiệu hoá đối thủ bằng cách lôi kéo đối thủ vào công việc của mình... Phải tiếp tục đi xa hơn nữa, không cần tránh né mà phải làm chủ Nguyễn Đông. Buộc chặt Nguyễn Đông vào đề án sẽ là cách loại bỏ tốt nhất mọi sự phản bác sau này của Nguyễn Đông...

Liêm cảm thấy rất tự tin, mọi vấn đề đều có lời giải, trong người bừng lên sự phấn chấn mới. Liêm quyết định khởi đầu sự nghiệp mới là tổ chức họp báo công bố việc thành lập Viện.

Liêm tự nhủ: ...Đề án nâng cấp này là nhờ chớp được thông tin, đưa đề án vào hiện thực phải khuyếch trương bằng thông tin... Cả nước đang nhức nhối về sự bành trướng của tệ nạn ma tuý. Họp báo khuyếch trương Viện vào thời điểm này cực kỳ đúng lúc! Như thế nhất định sẽ ăn to. Chiến thắng có thể sờ thấy được... Lớp học chính trị thời sự vừa rồi được nghe giảng về xã hội thông tin đối với mình thật không thừa. Thế mà mấy bố cùng lớp cứ kêu cái bài giảng nói về “Xã hội thông tin, xã hội tri thức” là trừu tượng, là khó hiểu...

Đúng như Liêm dự kiến, được những thông tin đã chuyển tải về lễ hội đình An Thịnh làm nền, cuộc họp báo gây một tiếng vang lớn trong dư luận, dấy lên sự quan tâm đặc biệt của nhiều cơ quan, nhiều người. Liêm hài lòng vì đã đi một nước cờ cao trong quyết định này. Trong giao tiếp Liêm quen mồm gọi Viện là Viện quốc gia, cũng có lúc gọi là Trung tâm quốc gia. Thế là Viện tuy chưa ra đời nhưng đã được đặt cho hai cái tên dân dã.

          Sau buổi họp báo, Liêm nghiễm nhiên trở thành nhân vật nổi bật trong dư luận báo chí, trong giới khoa học và trong các đoàn thể. Nhiều cú điện thoại, nhiều cuộc phỏng vấn riêng... Bao nhiêu thư từ mời Liêm đến nói chuyện về Viện quốc gia,  triển vọng của nó... Liêm thích nhất mấy bài bình luận kêu gọi đảng viên phải đi tiên phong trong bài trừ tệ nạn xã hội, nêu đóng góp của Trung tâm và vai trò của Liêm...  Có thư vận động Liêm tham gia Ban chỉ đạo bài trừ ma tuý và tệ nạn xã hội của thành phố. Song nhiều nhất, não nuột nhất là các thư của những gia đình đang có người nhà mình là nạn nhân của ma tuý. Những gia đình này trông chờ  Viện quốc gia sẽ đẩy lùi được thảm hoạ đang đầy đoạ tra tấn gia đình họ - một ước vọng đau đớn, khát khao... Đọc những thư ấy đôi lúc Liêm có cảm tưởng những gia đình này đang chết chìm dần dần trước mặt mình, đang cố với lấy bất kể hy vọng mới nào để níu lấy cái sống...

Niềm vinh dự lớn kéo dài nhiều ngày... Chỉ có vị cay đắng về nỗi thất bại trong việc chinh phục Tâm nhiều lúc cứ  đượm mãi trong cổ, Liêm không sao nuốt được. Chức vụ chủ nhiệm đề án Viện quốc gia không giảm đi mà lại làm đậm thêm vị cay đắng khốn khổ này. Đôi lần Liêm tự hỏi: Mình đâu có thiếu gái, nhưng vì sao vẫn chết mê chết mệt trong lòng về cái mụ đã một đời chồng? Hay là mình ăn phải bùa mê của nó? Ông trời chơi khăm nhau đến thế là cùng... Cái vị cay đắng đáng nguyền rủa ấy đôi lúc thổi bùng lên sự tự ty cố hữu trong Liêm.

...Trời ơi, nếu chỉ đơn thuần là sự thèm muốn thân thể Tâm thì mình đỡ khổ hơn nhiều, thay thế bằng một cuộc đi chơi đêm cho khuây khoả, không xong thì một hai cuộc nữa là chấm dứt chương trình. Nhưng đằng này không chỉ có thế, không phải là như thế...

...Thân thể như đồng như sắt, ý chí như đồng như sắt, quyền lực phơi phới đang lên, bây giờ lại ngày một nổi danh.., thế mà đành chịu bất lực. Khốn nạn hơn nữa là bất lực trước một mụ goá chồng, nặng gánh gia đình, chứ có phải tiên nữ  trinh tiết gì đâu. Thật không còn gì phi lý hơn... Hợm hĩnh như Mai còn phải luồn luỵ mình. Cao thủ đểu cáng như Tú cũng phải bám vào mình. Tâm là cái thá gì? Sao Tâm lại chịu làm môn đệ của Đông – một thằng cha bị vợ cắm cho không biết bao nhiêu sừng rồi đá đít, trên răng dưới dái, người gầy như xác ve, không có cái gì hơn ngoài cái trí thức bị cái tính “khốt”·ª bọc chặt. Một con người phây phây như thế làm sao lại chịu là môn đệ của một cái xác ve như thế? Trời mù rồi trời ơi...

...Hay là mình không có gì để đối chiếu, so sánh với bọn Tâm - Đông? Mà sao chúng nó hợp nhau, bênh nhau chằm chằm, xoắn lấy nhau đến thế? Nhất là khi Tâm bảo vệ Đông trước đảng uỷ về chuyện chứa gái điếm trong nhà, cãi lại băng băng việc Đông trốn đi học chính trị...  ...Anh thì tâm huyết, chị nhiệt tình, đẹp đôi quá rồi còn gì nữa?.. Lời đay nghiến ấy của Mai thật ác nghiệt, tai mình muốn điếc mà không điếc được... Mai riếc móc Tâm-Đông, nhưng thật ra lại xé toạc nỗi đau bất lực mình cố chôn vùi trong lòng...

Hễ công việc dồn dập lôi cuốn, hoặc đi chơi nhậu nhẹt thì thôi, còn thì rểnh rang tối nào ở nhà một mình, tối ấy Liêm lại bồn chồn không yên với cái khoảng thời gian trống rỗng. Liêm sợ nhất là trong sự trống rỗng ấy cái tự ty, cái bất lực cứ khùng lên, hoành hành.

Tối nay cái sợ hãi ấy đang rình mò vào nhà Liêm, đang tìm bắt Liêm, muốn buộc Liêm phải tiếp tục giao chiến với nó...

Liêm đánh được hai, ba ván cờ với người ở của mình thì đuổi nó đi ngủ. Cờ nó thấp tè, thà đánh một mình còn hơn. Chú nhỏ này là con của em vợ Liêm, được bác đưa ra thành phố cho nhà đỡ một miệng ăn và may ra được bác chỉ bảo đôi điều. Đến chơi với Liêm nhiều lần, Tú đã nhìn thấy ở nó một Vũ Liêm tương lai nên đặt cho nó cái tên đùa là “Liêm con”.   Ti-vi tối nay chẳng có cái gì hấp dẫn. Liêm không có thói quen đọc sách khi rỗi rãi. Ngoài mấy tờ báo cũ được giữ làm giấy lót, trong nhà không có bất kỳ một thứ giấy in nào đóng thành quyển, dù nó là tiểu thuyết trinh thám, truyện tình, tạp chí, sách chính trị... - trừ quyển lịch bóc. Lại vừa mới ăn cơm xong, còn nặng bụng, chưa đi ngủ ngay được.

 Không còn cách nào khác, Liêm mở tủ lấy chai uýt-ki đen, chọn cho mình một cái cốc bằng, một mình ngồi nhâm nhi tính toán những công việc sắp tới.

Liêm không cần sổ sách, nhưng việc nào việc nấy cứ như in trong óc, đúng thứ tự, đúng tầm cỡ quan trọng của mỗi việc. Liêm thường nói với những người chung quanh, vì trời cho có trí nhớ tốt, nên Liêm dị ứng với sách vở. Có lần “Liêm con” vớ được ở đâu quyển truyện đem về đọc, Liêm chỉ thẳng vào mặt: Đọc xong liệu mang trả ngay, đừng giữ nhiều giấy trong nhà, chỉ tổ làm mồi cho mối xông...

Ngồi bên cốc uýt-ki điểm lại công việc, Liêm thấy mọi dự định đều khớp, đúng tiến trình. Quy hoạch đã được duyệt, kế hoạch tổ chức đấu thầu trình lên thành phố rồi, đã lập tổ dân vận cho việc điều chỉnh mặt bằng, một tuần nữa sẽ chia nhau đi vận động các hộ có đất đai liên quan, Mai đã lên xong phương án tổ chức cán bộ và nhân viên, còn lại việc tuyển dụng phải chờ bàn bạc kỹ rồi sẽ tính sau, sẽ phải xin tiếp mấy cái giấy phép kỹ thuật nữa... Có thể nói mọi việc đều ổn, rất hoàn hảo nữa là khác... Nỗi lo lớn nhất là Nguyễn Đông. Nhưng mình đã chế tạo ra loại dây cương tốt rồi, chẳng còn gì đáng ngại nữa. Tôn tuy láu táu, nhưng được việc, vào cuộc nhanh... Còn cái ông vụ trưởng chín mươi chín phần trăm? Thằng cha này chắc lép điều gì? Hay là muốn mè nheo nữa?.. Rồi sẽ tính...

...Nhất định mình sẽ thắng, mình phải thắng trong cái đề án này... Nghĩ dần đi, sẽ bước tiếp theo con đường Quận uỷ, hay con đường Hội đồng nhân dân... Chờ xem các tín hiệu mới thế nào rồi sẽ định liệu... Dù là đường nào thì cũng phải là đường chính trị, nhất quyết không ngoặt sang con đường chuyên môn. ...Bốc đồng thì viễn tưởng một tý cho vui thôi, cái bằng giáo sư dù có tạu được cũng sẽ khó gặm lắm. Không phải thằng Tú gà cho mình cái gì cũng đúng... Con đường chính trị chắc ăn hơn...

Cốc rượu gần như vẫn đầy nguyên trong tay.

...Công việc trơn chu quá, chẳng còn gì để nghĩ. Chỉ còn mấy chuyện vặt vãnh, không đáng kể... Hay là đầu óc mình mụ rồi, chẳng biết nghĩ ra cái gì khác?.. Liêm đứng dậy, tay quờ quờ mắc áo theo bản năng, miệng vẫn lẩm bẩm một mình:  ...Thằng Tú Xuân tóc đỏ hôm nay bận rồi. Đi gặp mấy tay khác vào giờ này thì muộn quá, không hẹn trước, chắc gì tóm được chúng. Uống mãi uýt-ki một mình thế này chán quá...

Trống trải...

...Một nửa đời người, để đi từ không đến có. Vũ Liêm bây giờ với Vũ Liêm nông dân ngày xưa khác nhau hoàn toàn rồi. Dễ mấy ai trong hoàn cảnh như mình mà làm nên sự nghiệp như vậy, kể từ cái ngày rời quê ra thành phố đi ở cho ông Tiến... Sắp tới sẽ còn là một Vũ Liêm chính khách!.. Có ai vẽ ra được cho mình một đường đời hoành tráng như vậy?..Lại đi đến đích trên đường đời ấy như mình đang đi?..

Cốc uýt-ki vàng óng trước mặt sóng sánh luồng suy tư của Liêm, đẩy Liêm đi xa nữa.

...Thế nhưng tại sao mình đã chiếm lĩnh được nhiều đỉnh cao, đã có nhiều thứ mà vẫn tự ty? Vẫn bất lực? Mình có rất nhiều, nhưng sao đám Tâm-Đông không nhận mình vào bọn họ? Vẫn không có tài gì san lấp khoảng cách giữa mình và họ...

Mình vẫn thiếu nhiều thứ bọn họ có? Chẳng lẽ họ thuộc về một đẳng cấp khác?.. Mới đây thôi, thật là mặt dầy mặt mo với cái đề án cải tạo, Đông cứ xoáy mãi vào đây, mình chống đỡ không được, nên mới phải dùng đến cái bài “quy hoạch thành phố”. Trước đó ít lâu là chuyện pháp đồ cai nghiện mới do Đông đưa ra để chữa cho các bệnh nhân mắc lao, mình không biết đứng về bên nào, cuối cùng phải đùn trả lại cho Hội đồng khoa học. Chẳng hay ho gì cái việc đùn đi đùn về như thế, nhưng biết cái gì mà nói? Nếu là công tác vận động, công tác học tập, công tác phong trào... xong ngay! Y’ kiến kiểu gì cũng có. Đằng này thì... Trông thấy Đông là mình thấy ớn, thấy ngại... thậm chí giở chuyện chính trị ra nói với hắn ta cũng không ổn, hắn suy nghĩ quá sắc sảo... Mình là thống soái ở cái Trung tâm này, nhưng Tâm vẫn cao xa vời vợi. Nguyễn Đông tuy nhận hợp tác, nhưng đã chắc gì tòng phục trong lòng?..  – tợp liên tiếp mấy ngụm uýt-ki mà Liêm vẫn thấy mình đang nghẹn lại cái nghẹn trong bữa nhậu thịt chó với Tú hôm nào.

...Mình thiếu cái gì họ có?

Trí thức à? Đúng như vậy, nhưng mình có cái trí thức biến trí thức của họ thành phương tiện.

Phẩm chất à?

Nhưng mình có cái phẩm chất khai thác, tận dụng cái phẩm chất của họ. Mình có thông tin, có đường dây, có sự khôn ngoan mà họ không thể nào có.

Quyền lực và sự giầu có về vật chất của mình thì không cần phải so sánh với đám này...

Mình còn thiếu cái gì nữa mà họ có?...

Sự chịu đựng à?

Chịu đựng cái gì? Chịu đựng cho ai?

...Vợ bỏ, con bị giết, vẫn tất cả vì công việc, không màng chút danh lợi. Chịu vò võ ở vậy, chắt chiu nuôi con từ lúc còn trứng nước thành người, bất chấp mọi cám dỗ... Đúng là mình thiếu một ý thức và khả năng chịu đựng như vậy... 

Hình ảnh Mận lam lũ trên đồng ruộng, tần tảo phụng dưỡng bố mẹ chồng, buổi nói chuyện dằng co với Bính về Luật Hợp tác xã, quê hương... Tất cả đột nhiên choán lấy mọi suy nghĩ của Liêm.

...Mình không thể chịu đựng như vậy, không thể hy sinh như vậy. Sống như thế thì sống làm gì?.. Đúng là đã bỏ rơi Mận, không thể sống với Mận. Mình còn bỏ rơi cả bố mẹ, bỏ rơi Bính, bỏ rơi cả nơi sinh thành ra mình... Thời thơ ấu trong trắng ngày xưa, những trận đuổi nhau với Mận trên cánh đồng, bắt được nhau, thề sống thề chết lấy nhau, những chuỗi ngày thanh thản vùng vẫy trong quê hương... mình được nhiều hay mất nhiều?..

...Trời, mình được nhiều chứ. Được rất nhiều, đến nỗi nhiều kẻ không dám mơ tới.  ...Nhưng... tại sao cái mặc cảm, cái tự ty vẫn lớn hơn? Cái bất lực vẫn lớn hơn? Lớn đến mức mình như mất hết. Tất cả những gì mình có không đánh bạt nổi cái tự ty và sự bất lực này? Còn gì vô lý hơn thế?..

...Những thứ mình giành được không biết bao nhiêu người phải chiêm ngưỡng, nhưng sao mình lại chóng chán đến thế? Tại sao địa vị, danh vọng, quyền lực mình giành được bây giờ chỉ làm cộm lên trong lòng mình những thứ mình đánh mất, là thước đo những mất mát của mình?.. Ôi không gì tệ hại hơn sự thú nhận này. Lại phải đểu giả hơn, phải giành giật, thủ đoạn nhiều hơn... Nhưng tự ty và bất lực lại càng hiện ra lồ lộ... Tâm vẫn đứng sừng sững như cây giữa rừng, không nghiêng ngả. Chắc chắn Tâm ngày càng khinh bỉ mình. Làm gì còn sự thiện cảm, lòng kính trọng của cô y sỹ Tâm dành cho mình như những năm trước đây. Thái độ của Tâm đối với mình sẽ là thước đo tất cả, kiểm nghiệm tất cả, mà rất có thể mình sẽ còn mất nữa. Vậy mình sẽ còn lại gì?..

Tội lỗi là cái đẳng cấp mình không thể chui vào được kia? Là sự chịu đựng mình không có khả năng và không muốn kia? Cuộc đời chẳng lẽ oái oăm đến thế?.. Hay là mình sống bằng vốn tự có thì ít, bằng vốn vay mượn đểu cáng thì nhiều, nên đối mặt với họ mình cứ nơm nớp?..

Sống mà còn phải tự ty như thế này thì không sống được.

Gia nhập bọn họ không được.

Chỉ còn đường khuất phục họ, bằng bất kỳ cách nào, kể cả cách buộc chặt họ vào công việc của mình...

Liêm uống một tợp hết cốc rượu từ nãy vẫn cầm trong tay, lại rót ngay cho mình một cốc khác...

...

Bữa cơm lam ba người do Liêm chủ chi ở quán Pắc Bó lại hoá ra độc chiêu, chủ khách đều hỉ hả.

         

-         Cái tay nông dân Vũ Liêm này cũng thạo đời đấy chứ, phải không anh? Chúng ta chạm cốc đi, tạm ghi cho hắn trưa nay một không... – Tú nâng cốc về phía người cán bộ quận uỷ.

-         Thịt nai nướng, sâm cầm nướng, đi với uýt-ki lu ª để lạnh, ăn trong phòng lạnh, cơm lam... Thật là hài hoà văn hoá Đông – Tây... – người cán bộ quận uỷ tán thưởng.  - Nông dân như Vũ Liêm thì tôi cũng muốn làm nông dân. Hôm nay hay hơn cái hôm đi Lã Vọng...

-         Các anh cứ thịt chó với đặc sản mãi rồi, tôi phải đi tìm vốn quý dân tộc, chỉ hiện đại hoá khâu uống... Lập trường đến thế nào đi nữa tôi vẫn phải thừa nhận rượu mạnh của Tây là số một.

-         Đồng ý với anh Tú cho Vũ Liêm trưa nay một không. Bây giờ đang mùa chỉnh đốn, kéo nhau đi ăn trưa vui vẻ một lúc thế này đỡ rách việc. Thiếu cái tươi mát nhưng lại được cái kết hợp hài hoà ẩm thực Đông – Tây bù lại...

-         Muốn hay không, phong trào chỉnh đốn cũng cảnh báo chúng ta đấy chứ...  – Liêm vừa nói vừa xoay xoay ly rượu. ...Nếu không câu chuyện chúng ta bàn hôm nay đáng phải được kết thúc bằng thư giãn các cung đoạn từ A đến Z. Tạm thời các anh phải chịu khó kiêng khem một chút...

-         Thật là phí của giời, bây giờ chỗ nào cũng có đầu một đít mênh mông...

-         Ta tìm các khác. Các anh có thời giờ không? Chủ nhật tới tôi bố trí các anh đi Đồ Sơn, sáng đi chiều về thôi. An toàn tuyệt đối, ở đấy thiên hạ không biết chúng ta là ai cả...

-         Sáng kiến hay đấy... – Liêm tán thưởng ngay ý kiến của Tú..

-         Tạm biết thế, tôi chưa nắm được chương trình họp của Quận uỷ. Có gì chiều thứ bảy này tôi gọi điện cho  anh Tú...

-         Anh cố thu xếp đi... – Tú gặng mời người cán bộ quận uỷ. ...Vì khó khăn lắm tôi mới kều được một vị bên kế hoạch thành phố đi cùng. Liên tục phát triển mà. Kỳ này sẽ nhằm vào các vùng đất ở Hoà Trung. Đường cao tốc lên đó được phê duyệt  rồi, đất sẽ biến thành vàng, và có khi còn hơn cả vàng... Nếu anh muốn chung, xin mời.

-         Nếu thế sẽ phải cố. Tôi sẽ điện cho anh sớm... – trả lời Tú xong, người cán bộ quận uỷ quay sang phía Liêm: - Thống nhất với nhau là  1/4 số nhân viên mới sẽ được tuyển vào Viện hay Trung tâm quốc gia gì đó là cô-taª của tôi, anh Liêm nhé.

-         Nhất trí, nhưng nói trước với anh là chỉ có cô-ta cho số nhân viên thôi, còn cán bộ chuyên môn thì chúng ta không quyết được. Anh Tú biết đấy, tuyển chọn cán bộ chuyên môn khó vượt qua mặt Nguyễn Đông. Tay này rất khó tính, lại có chức danh chính thức là cố vấn của đề án. Ăn dày quá hỏng việc chung, mà như thế sẽ hỏng cả, mất ăn tất cả...

-         Tạm thời đồng ý... –cốc của người cán bộ quận uỷ chạm vào cốc Vũ Liêm thành một tiếng “keng” lanh lảnh, như thể đóng đinh thoả thuận giữa hai người.  - Nhưng anh phải chuẩn bị cả khả năng gút-bai (good bye) cái chức quyền giám đốc Trung tâm, nếu anh quyết tâm leo cao bằng con đường chính trị... Vừa phụ trách Trung tâm, vừa tham gia Quận uỷ thì hơi khó. Đừng tưởng bắt cá hai tay lúc nào cũng là hay. Nếu bỏ công tác chuyên môn để tham gia Quận uỷ thì dễ có khả năng thu xếp hơn, lúc này đang hợp thời. Mà như thế về lâu dài cũng đỡ phải đối đầu với Nguyễn Đông.

-         Anh có chắc không?.. – Liêm hỏi lại.

-         Chắc. Làm việc với sếp của mình, tôi biết bây giờ đang có yêu cầu tăng cường Quận uỷ. Thế mạnh của anh là thành phần cốt cán, lý lịch trong sạch, cán bộ Đảng chuyên nghiệp và cái bằng phó tiến sỹ... – người cán bộ quận uỷ ngần ngừ một lúc, nhấp nháy một tợp rượu nữa như để có thêm can đảm, rồi mới nói tiếp:  - Anh bạn ơi, phải thấy sự thật là sớm muộn việc anh làm chủ nhiệm hay giám đốc cái Viện hay Trung tâm quốc gia này sẽ không ổn. Lúc giao thời khi thành lập còn tàm tạm được, nhưng về lâu dài thì giới khoa học hay chuyên môn chắc họ sẽ không chịu. Đến lúc ấy phó tiến sỹ kinh tế Vũ Liêm có ba đầu sáu tay cũng phải cuốn xéo. Chọn con đường tự mình mở ra đi trước vào Quận uỷ, hoặc chuẩn bị sẵn cho mình con đường ấy, nếu có bị đá hất lên trên thì cũng sẽ được hất vào cái rọ ấy. Như thế mới là khôn ngoan.

-         Hai anh đều biết tôi rồi. Chỗ anh em phải nói thực, sở trường của Vũ Liêm này là nghề chính trị... – tay phải Liêm đập đập lên ngực mình: - Tôi xưa nay  chưa bao giờ có năng khiếu về chuyên môn, càng không bao giờ đam mê nó. Nhưng yên tâm đi, Vũ Liêm này sẽ biết cách...

-         Ba thằng chúng mình ngồi đây là ba Gia Cát Lượng, chứ không phải là ba lão thợ giầy...- Tú chen vào. ... Nghe hai bạn bàn với nhau tôi thấy chí lý quá. Đến lúc nào đó Vũ Liêm sẽ còn chủ động kiến nghị trên cử Nguyễn Đông lên làm trùm sò cái Viện hay Trung tâm quốc gia này. Võ thế mới gọi là võ, có phải không hai bạn?

-         Anh Tú ơi, không cần dạy đĩ vén váy. Cái lão nông dân này ăn người chứ không chịu để người ăn đâu. Bây giờ Vũ Liêm đang lọt vào mắt xanh nhiều người đấy, rất sáng giá. Đi vào con đường tham gia Quận uỷ hay hơn con đường Hội đồng Nhân dân quận nhiều, anh Liêm ạ. Thiển kiến của tôi là như vậy... Cuộc họp báo vừa rồi của anh khá lắm...

-         Công mở đầu thuộc về anh đấy... – Liêm vỗ vỗ lên vai người cán bộ quận uỷ:  - Nhờ anh kều được đồng chí thường vụ quận uỷ về dự lễ hội đình An Thịnh, ti-vi và báo chí mới có dịp đánh thức cho mọi người biết về vai trò của Trung tâm chúng tôi. Thế là mọi việc bắt đầu thuận buồm xuôi gió...

-         Sếp của mình hôm đó định không đi. Mình phải ra sức thuyết phục: Xin anh nhớ cho, Trung tâm và phường An Thịnh tổ chức lễ hội này là để thực hiện nghị quyết của Quận uỷ về phát triển văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc và bài trừ tệ nạn xã hội... Thế là sếp hết đường từ chối.

-         Tôi gút lại thế này cho đơn giản nhé: Anh biết sở trường sở đoản của tôi rồi, bỏ con săn sắt bắt con cá rô thì đồng ý ngay. Nhưng bỏ săn sắt mà không bắt được gì thì đắt quá đấy... – Liêm nâng cái cốc không về phía người cán bộ Quận uỷ.

-         Lý lẽ của tên nông dân này thật đơn giản và chắc nịch... – Tú vừa nói vừa rót tiếp rượu vào 3 cái cốc đều nhìn rõ đít cốc.

-         Lão Tú này mách lẻo với tôi anh sợ Nguyễn Đông hơn cọp. Cái cô-ta khẳng khiu anh thí cho tôi hôm nay xác nhận hắn ta không bêu riếu chủ nhiệm đề án... – người cán bộ quận uỷ lộ rõ sự chưa thoả mãn của mình, cốc rượu trong tay chần chừ.

Câu nói của người cán bộ quận uỷ có sức mạnh như một bàn tay vô hình bóp dúm khuôn mặt Liêm. Uống vài tợp rượu cho nó trôi hết cái nhăn mặt của mình, Liêm mới nói được thành lời:

-         Vạn sự khởi đầu nan mà anh. Cái lão Tú kia chưa hề giáp mặt với Nguyễn Đông nên ba hoa chích choè thế nào chẳng được, đừng nghe cái mồm bẩn của nó. Cả tương lai tôi còn nằm trong tay anh cơ mà, lo gì. Chúng ta cam kết làm ăn với nhau lâu dài. Thật ra nếu Nguyễn Đông không phải là ân nhân của Bộ trưởng thì Liêm này đủ sức cho bay lâu rồi...

-         Sợ thì cứ nói thật là sợ, có gì mà phải chống chế... – Tú vẫn không buông tha Liêm, vừa nói vừa nhổm đít kéo cái ghế đang ngồi xa ra một chút như sợ Liêm với tay đấm.

-         ...

Sau khi thanh toán tiền cho chủ quán, Liêm tiễn bạn ra tận lòng đường. Trong khi chờ đợi chú nhỏ của chủ quán dắt xe máy ra cho ba người, Liêm không quên làm nốt một việc cần làm với người cán bộ quận uỷ:

-         Anh nhớ nhắc Quận uỷ gửi sớm cho đảng bộ chúng tôi giấy khen nhé, anh hứa rồi mà.

-         Giấy khen về tham gia lễ hội đình An Thịnh?

-         Chứ còn gì nữa. Là đảng uỷ cấp trên, các anh nên quan tâm đến việc này để còn động viên phong trào chứ.

-         Yên chí. Yên chí. Tưởng cái gì to tát, còn việc này thì xong ngay...

...

         

11

          Ngay sau khi được Tâm báo tin Trung tâm nhận vào làm lao công nửa ngày không lương, Nguyệt xin tiền Đông và Tâm trở về quê thăm bố mẹ vài ngày trước khi bắt tay vào công việc.

Tâm đến tận nhà Đông tìm Nguyệt để đưa tiền. Tâm nhớ lại: ...Chị Tâm ơi, em nhờ chị và anh Đông nhắn với bố mẹ em ngày hôm nay em sẽ thắp hương tạ tội với bố mẹ em rồi em sẽ ra đi theo Hương...  

Ôi, từ lời trăng trối hôm Nguyệt ra viện đến quyết định về quê hôm nay là cả một chặng đường của Nguyệt... 

Tâm vui vô cùng khi đưa tiền cho Nguyệt, điều Tâm và Đông mong muốn đang từng bước trở thành sự thật. Còn Đông cảm thấy như chính mình bắt đầu sống lại. Đông đòi chi tất cả chuyến đi, nhưng Nguyệt không chịu:

-         Em quyết định được như vậy là công lao của anh và của chị Tâm, nên em không thể chỉ xin tiền một mình anh Đông được.

-         Em của chị sao bây giờ thông minh và cả quyết thế. Anh Đông đã thấy mình thua chưa?  - Tâm vuốt ve Nguyệt với tất cả lòng trìu mến.

Đông chỉ biết đứng lắc đầu. Trên khuôn mặt anh là nụ cười hiền hậu, trán bắt đầu có nếp nhăn, đuôi mắt cũng bắt đầu nheo nheo rồi..

Đông không cam chịu:

-         Anh sẽ cùng về quê với Nguyệt. Ngay ngày mai.

Cả Nguyệt và Tâm cùng reo lên vui sướng: ...Ôi anh Đông!..

Chiều hôm đó Đông và Nguyệt chuẩn bị mọi thứ cho chuyến đi.

Ngồi trên xe khách về làng, lúc đầu Nguyệt rất ngạc nhiên vì mới khoảng 3 năm nay không dám về thăm bố mẹ mà hầu như không nhận ra đường về quê mình nữa. Nhà phố nối liền nhau, xe đi qua ngã ba Ba La Bông Đỏ lúc nào Nguyệt không biết, mặc dầu Nguyệt chăm chú đếm từng cột cây số trên đường. Thỉnh thoảng Nguyệt lại nắm lấy tay Đông:

-         Anh Đông ơi, em run quá. Em không thể ngờ có ngày hôm nay...

Đông không nói gì, chỉ lấy tay vuốt nhẹ mái tóc của Nguyệt, áp đầu Nguyệt sát vào mặt mình ...Ta đã mất Giang rồi, ta không thể để mất Nguyệt nữa...

Khi xe đỗ tại huyện Đan Phượng để nghỉ và lấy khách, tim Nguyệt như ngừng đập.

Lần cuối cùng về thăm quê, Nguyệt đã xuống đây mua mấy xâu bánh gai biếu bố mẹ và họ hàng, trong đó có gia đình anh cả của Hương. Nhưng huyện Đan Phượng bây giờ chẳng khác gì một thị trấn.  Nguyệt xuống xe, đi loanh quanh và nhìn đâu cũng không thấy cái quán mình đã mua bánh gai năm nào... Đông  lặng lẽ đi bên cạnh Nguyệt, anh thấu hiểu tâm trạng xúc động của Nguyệt lúc này.

...Bố mẹ ơi, con đang về với bố mẹ đây...  Hương ơi, lần này về quê chị em ta đã âm dương cách biệt mất rồi...

Khi trả tiền mua mấy xâu bánh gai Đan Phượng, nước mắt Nguyệt cứ rơi lã chã...

Đông nhắc Nguyệt mua thêm một số thức ăn, để nhà đỡ lúng túng vì chuyến về thăm không hẹn trước này.

Nếu không ngồi cạnh Nguyệt, Đông không thể nghĩ rằng mình đang trên đường về Cao Xá, con đường anh đã hàng chục lần đạp xe đạp đi đi về về thăm bố mẹ và hai con chị Thu hồi sơ tán  bom Mỹ. Đất nước thay da đổi thịt khá nhiều, hiện đại hơn rất nhiều so với những tháng năm gian khổ ấy. Đông thuộc hết địa phương trên con đường này, nhớ rành rành tên các địa phương ấy... Nhưng bây giờ anh không nhận ra được gì, hỏi Nguyệt, Nguyệt cũng không trả lời được...

Quá khứ bắt đầu trỗi dậy, nhớ thương dào dạt...

Những suy nghĩ đan xen mọi tâm trạng, mừng vui và đau buồn, thiêng liêng và chua xót, hồi hộp, chờ đợi... Có lúc Nguyệt phải nhắm mắt ôm lấy ngực mình vì khó thở. Đông nhìn Nguyệt và chính anh cũng rơi vào biển cả của biết bao suy nghĩ mung lung trên đường đời anh đã trải qua. Họ không còn tâm trí nào để ý đến phong cảnh những vùng xưa cũ nay trở nên mới lạ trên con đường về làng.

-         Anh Đông ơi, em muốn khóc quá. Giá như em được khóc lên lúc này... – hai tay Nguyệt bám chặt lấy cánh tay Đông, đầu gục vào vai Đông, như là để khỏi ngã xuống vì tâm hồn đang phải mang vác những cảm xúc quá lớn.

-         Anh hiểu... - Đông nắm lấy bàn tay Nguyệt với tất cả nỗi lòng tha thiết yêu thương của mình.

Đến ngã Ba Thá, hai người đổi sang đi xe lam về Cây đa bảy rễ. Xuống xe, lúc đầu Nguyệt như muốn chạy cho nhanh về nhà, Đông phải bước rảo mới kịp. Nhưng khi xuống khỏi chân đê Nguyệt khuỵu lại, ngồi xuống cỏ, khóc nức nở.

Đông xách túi quà cho Nguyệt, kiên nhẫn đứng chờ.

Một lúc sau Nguyệt đứng dậy, sửa lại đầu tóc, lấy khăn tay lau nước mắt:

-         Em vừa mừng, vừa tủi...  - đôi môi Nguyệt hé lên một nụ cười, đôi mắt còn đỏ hoe vì nước mắt...

Đông ngây ngất nhìn Nguyệt.

...Ôi, chỉ những ai hiểu được những gì đã tạo ra được nụ cười hé nở từ nước mắt, chỉ những ai hiểu được bao nhiêu mất mát đau thương kết tinh lại thành những giọt nước mắt ấy... Vạn vật hình như đều ngừng chuyển động để cùng Đông yên lặng đón lấy nụ cười nở ra từ trăm nghìn đau khổ ấy...

-         Chúng ta về nhà đi anh...

-         Ư` nhỉ. Anh đưa em về nhà mà lại cứ đứng mãi ở đây... - Đông như bừng tỉnh ra.

Nguyệt đi trước, đội nón khá sâu xuống mặt.

Đông xách túi theo sau. 

Cả hai đã về đến gần đầu làng mà những người làm đồng không nhận ra. Khi đặt chân qua cổng làng, Đông có cảm giác hai chân cứng lại không chịu bước nữa.

...Từ đây ta chào bố mẹ để ra mặt trận, bước vào cuộc chiến một sống một chết với kẻ thù... Từ đây ta mới thực sự lớn lên, mới hiểu cuộc đời và thành người... Đoạn trường đau khổ cũng bắt đầu từ đây... Đông có cảm tưởng mình vừa đi xong một vòng đời, và bây giờ, cũng từ đây, mình bắt đầu bước vào một vòng đời mới...

-         Anh sợ lạc ngõ hay sao mà đứng lại thế?

-         Để anh cố nhớ xem có nhận ra ngõ về nhà không... - Đông chống chế.

Đông vẫn nhận ra bức tường dài đầu xóm trước khi rẽ vào nhà, nhờ những khẩu hiệu viết trên tường đã in sâu trong ký ức anh. Bây giờ bức tường  chỉ còn một nửa, nửa còn lại đã trở thành tường một ngôi nhà mới xây. Khẩu hiệu xưa viết trên tường cũng chỉ còn một nửa, đã bị nhiều lớp vôi quét đè lên, song vẫn còn lờ mờ nhận ra được  “... một hécta ruộng và hai con lợn”.

-         Đây là lối vào nhà, có đúng không em?

-         Anh giỏi quá, em chịu anh đấy...

Nghe tiếng con vện sủa, bà Tích đoán có người lạ, bỏ mẻ gạo đang sàng dở chạy ra cổng. Gọi là chạy, nhưng đấy chỉ là những bước đi vội, lẫm chẫm. Bà đã chậm và già yếu đi nhiều, vì tuổi tác một phần, song cái chính là bà héo hắt vì Na đi biệt tăm. Tháng ngày đằng dẵng, tin đồn lành thì không thấy, tin đồn dữ thì nhiều. Lại biết bao nhiêu lời rỉa rói như cắt da cắt thịt từ khắp nơi bay về... “Bố là đảng viên mà để con đi làm đĩ chết mất xác!” “Kén cá chọn canh cho lắm vào! Bây giờ để thối cho đời...” Bà Tích lúc nào cũng găm mặt xuống đất vì không dám nhìn mọi người, dù ở trong nhà hay ra ngoài đồng. Nhưng trong lòng, bà mong ngóng từng ngày, từng ngày, hơn ba năm  nay rồi, từng tiếng động lạ ngoài ngõ...

Nhất là từ đận cái Hương trở về được hai ba tuần rồi lại bỏ đi, nỗi lo của bà về Na tăng lên gấp bội...

-         Ai hỏi gì đấy? - Bà Tích hỏi vọng ra ngoài, nhưng vẫn không dám ngửng mặt lên.

-         Con đây mà, con đây mẹ ơi! Mẹ...

Khi ngước lên nhìn thấy Na, bà đứng sững lại, hai tay dang cao lên trời:

-         Na, trời ơi Na! Lạy trời lạy phật có thật là Na không? Có đúng là con của mẹ đã về không, Na ơi..!

Na chạy đến ôm ghì lấy mẹ, nghẹn ngào, chỉ gọi mẹ được mấy tiếng, nói không nên lời.

Nước mắt hai mẹ con hoà vào nhau, lăn trên má Na. Hai tay bà rẽ tóc Na, vừa vuốt nước mắt trên má con, vừa nhìn kỹ xem có đúng là Na của bà đã về không, bà không dám tin ngay vào mắt mình...

-         Con của mẹ. Na của mẹ thật đây. Con về với bố mẹ đây...

-         Trời ơi phúc đức tổ tiên nhà ta như thế còn lớn lắm. Bao nhiêu lần mẹ nằm mê con đã bị chết thảm thương rồi...Trời phật đã phù hộ cho con về với bố mẹ...

Bây giờ bà mới tin vào mắt mình. Bà buông Na ra, nhìn Na thật kỹ từ đầu đến chân như để không bị nhầm.  ...Lạy trời lạy phật, thật là Na của mẹ, con ơi...

Sau khi trấn tĩnh lại được, bà rất đỗi ngạc nhiên nhìn Đông:

-         Ông là....

-         Mẹ ơi, anh Đông đấy... – Na kêu lên. - Mẹ còn nhớ anh Đông không?

-         Cháu chào cô. Cháu là Đông đây. Cô có nhận ra cháu không?.. - Đông nắm lấy tay bà Tích. ...Ngày xưa cô vẫn gọi cháu là  Đông ngô rang ấy mà...

-         Trời ơi cháu Đông. Thế mà cô không nhận ra. Lần nào cháu về thăm, cô cũng rang ngô cho cháu. Bao nhiêu năm nay rồi cháu ơi...  - Một tay bà Tích dắt Na, một tay bà dắt Đông, đưa cả hai vào nhà. Rồi bà quay ra với Na: ...Con xuống bếp đun ấm nước đi,  mẹ sang nhờ cu Nghĩa gọi bố con về.

-         Bố đâu hả mẹ? Để con đi gọi bố nhé?

-         Không, con vừa đi xa về, để mẹ đi nhờ cu Nghĩa. Bố hôm nay đi cuốc bờ xa lắm, con không biết ở đâu mà tìm...

Bà Tích chưa nói dứt lời đã thấy Nghĩa sang rồi. Nó là con út – con thứ ba -  của anh cả Hương, lên mười rồi vẫn còn học lớp hai, vì đúp nên học lớp chiều. Nghe thấy bên bà Tích có tiếng người lạ nó tự mò sang:

-         Cháu chào cô Na, cháu chào... – nó không biết Đông là ai và nên chào như thế nào...

-         Chú chào cháu. Chú là chú Đông... - Đông nhanh nhảu để thằng bé khỏi lúng túng.

-         Cô chào cháu, Nghĩa giỏi quá, hãy còn nhớ cô... Cao gần bằng cô rồi còn gì nữa...

-         Cháu nghe thấy bà gọi tên cô nên nhận ra cô ngay.

-         Con giúp bà đi gọi ông về đi. Ông đang cuốc bờ gần mương cây sung. Con chạy ù lên... – Bà Tích vỗ lên vai nghĩa. Thằng bé nhảy chân sáo, biến đi rất nhanh.

Trong khi Na lúi húi dưới bếp, Bà Tích tìm đưa cho Đông chiếc quạt nan, rồi đi mở các cánh cửa cho thoáng nhà, thu dọn mấy mẻ khoai mẻ đỗ đang để lung tung trong nhà cho gọn lại. Bà vừa làm vừa nói với Đông:

-         Chết thật, lúc đầu cô cứ ớ ra, không thể đoán được cháu là ai. Cháu khác ngày xưa nhiều quá. Bây giờ cô hãy còn bàng hoàng...

-         Cháu già đi nhiều, có phải thế không cô?

-         Mười mấy năm rồi cháu?

-         Thưa cô, thoắt một cái thế mà đã mười lăm năm rồi đấy ạ, kể từ ngày cháu về đây công tác lần cuối. Lần ấy cô cũng rang ngô cho cháu ăn...

-         Mười lăm năm rồi ai mà không già. Nhưng lúc ấy cháu có vẻ to lớn hơn, bây giờ trông cháu như quắt lại. Cuộc sống vất vả quá có phải không cháu? Làm sao cháu còn nhớ đến cô chú? Có phải cháu tìm được Na về cho cô chú không?..

-         Thưa cô Na bây giờ nhận được việc làm ở chỗ cháu, Trước khi Na được giao việc, Na muốn về thăm cô chú, cháu xin đi theo.

-         Bao nhiêu ngày, bao nhiêu đêm cô khóc thầm một mình cháu ơi. Hết khóc, lúc nào nhớ con quá, cô lại thắp hương cầu trời khấn phật, không kể ngày rằm hay mùng một gì cả... Còn bố nó cứ như là người quên mất nói... – Bà Tích dừng tay, lại ngồi gần Đông vừa quạt cho Đông vừa kể lể.

-         Cô chú tuổi ngày một cao, sức đâu mà làm ăn để có thể sống được, mà ngoài chú ra chẳng còn ai...

-         Nhờ trời chú vẫn khoẻ. Xưa nay nguồn sống cả nhà vẫn trông vào chú. Cũng may, cô chỉ ngày một yếu đi thôi, chứ không bệnh tật gì. Nhưng khổ nhất không phải là cái nghèo túng. Cháu biết cô chú yêu thương Na như thế nào. Không có nó, cô chú chẳng biết sống để làm gì nữa... Lời qua tiếng lại trong làng xóm không sao kể xiết. Ra đường thì lấm lét không dám nhìn ai. ...Nhưng nếu cô chú không bao giờ gặp lại cái Na được nữa thì không có gì khổ bằng... – nước mắt bà Tích ròng ròng...

Nghe tiếng con vện rít lên mừng chủ ngoài cổng, cả Na và Đông đều chạy ra sân.

-         Con chào bố...

-         Cháu chào chú...

-         Trời ơi con tôi đây rồi. Cháu Đông!..

Ông Tích buông thõng cái cuốc xuống đất, cả hai tay nắm lấy tay con, nhìn con từ đầu đến chân. Trên mặt ông nụ cười mếu máo:

-         Phúc đức quá...  Trời ơi phúc đức cho tôi quá... Con còn lành lặn về được với bố mẹ là nhà ta có phúc lớn lắm. Nhiều lúc bố đã nghĩ không biết sống để làm gì con ạ...

Nge tiếng con vện khịt khịt, Đông cảm thấy hình như còn có ai ngoài cổng. Anh chạy ra:

-         Ôi, chào anh Sinh. Anh Sinh còn nhớ em không? Anh già đi nhiều quá.

-         Chú Đông?

-         Vâng, anh nhớ giỏi quá. Mời anh vào nhà.

Thái độ rụt rè đến mức gần như lạnh lùng của Sinh làm Đông ngạc nhiên. Sinh không chào lại, hai ống quần vẫn xắn cao hơn đầu gối, giữ nguyên cái cuốc trên vai.

-         Mời anh vào nhà đi...

Sinh vẫn đứng yên tại chỗ, khuôn mặt trở nên căng thẳng lạ thường. Cu Nghĩa nép sau lưng bố cũng đứng yên. Một lúc sau Sinh mới nói được một câu, giọng anh không tự nhiên, như thể đang rất vội:

-         Chào chú. ... Thôi lúc khác tôi sẽ sang chơi.  - Sinh không chờ Đông chào lại, đi  rảo về nhà. Cu nghĩa vừa chạy theo bố, vừa lúc lúc ngoảnh lại nhìn Đông.

Trong khi cu Nghĩa chạy đi tìm ông Tích, nó cũng chạy đi tìm bố báo tin cô Na về. Nó giục bố về nhanh lên để hỏi xem cô Na có tin gì về cô Hương không. Trong nhà nó yêu và thương cô Hương nhất, phần vì cô rất yêu cháu, phần vì nó đã hiểu được sự đối xử ác nghiệt của mẹ đối với cô. Chính vì thế, ngoài cái chuyện học đúp, nó càng bị mẹ ghét.

Được tin Na về, Sinh bỏ dở luống khoai đang cuốc, theo con về ngay. Từ ngày Hương bỏ ra đi lần sau, anh cảm thấy chua xót trong lòng, rất thương em gái nhưng chẳng làm gì được. Anh hiểu  sự ra đi lần này chứng tỏ mọi cố gắng của Hương đã bị dập vùi, trong lòng anh lúc nào cũng như lửa đốt. Nhà nghèo, lại mất chức bí thư chi bộ thôn kể từ khi sinh con thứ ba – nhưng nguyên nhân thật sự lại là các lý do kèn cựa nhau, bên cạnh anh là người vợ quá cay nghiệt với em chồng, rồi phải kể đến không khí miệt thị trong mấy năm gần đây của xóm làng do đám thanh niên tạo ra – trong đó có đôi ba người từng đeo đuổi Hương ... Sinh cảm thấy mình trở thành hạng thứ dân, vừa không dám ăn nói gì với xóm làng, vừa được nhiều người lớn bé trong cả làng gọi bằng cái tên mới là Sinh đụt  không biết ai đặt cho. Anh lâm vào cảnh cô đơn, không biết giãi bày cùng ai những điều dằn vặt mình. Ông Tích là người duy nhất thông cảm với Sinh, nhưng từ khi mất Na, ông cũng như người câm điếc, thỉnh thoảng mới than thở được với nhau đôi ba lời...

Sự mặc cảm này, khiến Sinh khi nhìn thấy Đông, anh liền bỏ ý định vào hỏi thăm Na về em gái mình, do dự một lúc rồi lại vác cuốc đi về nhà, cay đắng trong lòng ...

Chính người bí thư chi bộ này đã thu xếp cho bố mẹ Đông và hai con chị Thu về ở nhà ông Tích khi dân thành phố kéo nhau sơ tán về đây. Lần nào về thăm bố mẹ, Đông cũng tìm gặp Sinh để hỏi chuyện tình hình xóm làng, vì thế nên thân quen. Bây giờ, ngay cả người cựu bí thư chi bộ ấy cũng không dám ngẩng mặt lên nhìn mọi người trong làng, chỉ vì hoàn cảnh éo le của gia đình mình. Nhìn Sinh vác cuốc bỏ đi, cu Nghĩa lẽo đẽo chạy theo sau, Đông thấy chua sót và thương cảm với hoàn cảnh của Sinh. Chẳng nhẽ đây cũng là một dạng của quy luật đào thải?.. Đông trở vào trong nhà, nhặt cái cuốc nằm ngang giữa đường dựng vào đầu trái bếp..

Ông Tích nhìn thấy Đông đi một mình:

-         Ô hay, cái nhà anh Sinh này làm gì mà cứ đứng ở ngoài ngõ thế cháu? Sinh cùng về với chú kia mà?

-         Anh Sinh về nhà rồi chú ạ. Anh ấy nói là đang dở việc, tối sẽ sang chơi.

-         Có lẽ không phải thế đâu. Chú sẽ bảo Na sang gặp Sinh. Từ ngày cái Hương bỏ đi lần sau, nó thờ thẫn như người không hồn và lẩn tránh mọi người.

Trời ơi, cái làng Cao Xá muôn người như một lúc thời chiến, sao bây giờ lại có biết bao nhiêu chuyện đau lòng?.. Trong tâm trạng như vậy, Đông tự nhiên trở nên ít nói...

Bà Tích đã thu dọn gọn gàng mọi thứ trên nhà, trải được chiếc chiếu lên thềm nhà, Na bưng lên khay ấm chén cũ kỹ và phích nước mới đun. Ông Tích vừa tìm chiếc điếu cầy, vừa bảo Đông ngồi xuống. Quá khứ và hiện tại lấn chỗ nhau trong câu chuyện.

Lúc này Đông mới để ý thấy tường nhà bên cạnh đã tiến đến gần sát sân nhà. Chẳng nhìn thấy đâu rặng tre xưa vẫn che chở  hầm trú ẩn của bố mẹ Đông và hai con chị Thu. Cả khu vườn khá rộng có nhiều cây ăn quả trước kia bây giờ chỉ còn lại mỗi cây mít góc sân và hàng cau sát ngay trước sân.

Thấy Đông cứ đăm đăm nhìn bức tường nhà hàng xóm mới xây như để tìm kiếm cái gì đó, ông Tích giải thích, giọng buồn rầu:

-         Cháu tìm cái hầm trú ẩn ngày trước có phải không? Cảnh nhà túng bấn quá, cô chú đã phải bán gần hết khu vườn cũ rồi,  chủ yếu là để trả nợ những năm lo cho Na thi vào đại học và tìm việc. Làm thế nào mà Na lại xin được việc làm nơi cháu công tác?  - ông Tích châm điếu, kéo một hơi dài.

Đông vẫn ngồi yên, chờ ông Tích hút xong điếu thuốc, anh mới chậm rãi:

-         Chuyện dài lắm chú ạ, Na sẽ kể chú nghe. Cháu hy vọng Na sẽ đạt được mục đích của mình.

-         Na tìm được việc làm nơi cháu là cô chú như người chết được sống lại rồi. Bao lâu nay cô chú dở sống dở chết, bây giờ mới trút hết được lo âu của mình. Trong những ngày Na đi biệt tăm, cô chú chỉ còn biêt tâm tâm niệm niệm, cầu trời cầu phật trì độ! Cố ở hiền, may ra gặp lành... Nghĩ lại, cả đời người cô chú chưa hề làm điều gì xấu đối với ai bao giờ. Thật là trời có mắt, bây giờ trăm sự cô chú nhờ vào cháu...

Trong câu chuyện, ông Tích cứ áy náy mãi việc bố mẹ Đông mất mà không ra đưa đám được. Khi bố Đông mất, thư về đến làng lễ tang đã qua rồi. Khi mẹ mất, Thu cố ý làm xong lễ tang cho mẹ rồi mới báo cho ông Tích biết, vì lo ông Tích nhà neo đơn phải đi lại vất vả. Nhưng sau đó ông Tich vẫn thu xếp việc nhà,  cố lặn lội ra nhà Thu thắp hương cho bố mẹ của hai chị em Thu.  Lúc này Đông đang được mời đi giảng bài ở nước ngoài, ông Tích không gặp được, nhưng Thu đã kể cho ông nghe mọi chuyện về gia đình riêng của Đông. Cũng vì thế ông bà Tích tránh hỏi chuyện về hoàn cảnh gia đình của Đông bây giờ.

Ngồi nói chuyện, Đông thấy ông bà Tích tóc đã bạc trắng, khuôn mặt dăn dúm hốc hác, còn đâu những nét vui vẻ hồ hởi ngày xưa. Cảnh nhà nhìn vào đâu cũng lộ rõ sự túng bấn. Bộ ghế tràng kỷ ngày xưa bên phía ngoài bàn thờ bây giờ không còn nữa. Thay vào chỗ cái phản gỗ gụ nhẵn bóng mẹ Đông và hai con chị Thu vẫn nằm thời sơ tán là cái chõng tre mảnh khảnh. Cả ba gian nhà bây giờ trống tuềnh trống toàng... Ngoài một mớ khoai tây, củ chỉ lớn hơn hòn bi, và một mớ khoai lang dưới gầm bàn thờ,  bốn  thúng thóc chồng lên nhau ở góc nhà, trong nhà chẳng có cái gì đáng giá. Vài ba tia nắng xuyên qua những miếng ngói thủng rọi mấy đốm sáng xuống nền nhà...

...Nhất là so với ông Hiệp đánh trống đình An Thịnh, Đông thấy ông Tích có lẽ già hơn đến năm sáu tuồi, hình như bắt đầu móm nữa, mặc dầu hai người đều mới bước vào tuổi sáu mươi. Ông Hiệp là một ông già to lớn, khoẻ mạnh, thì ông Tích là một cây tre xương xẩu và chỉ bằng nửa người ông Hiệp... Điều duy nhất không thay đổi là ông bà Tích vẫn giữ nguyên tính thật thà chất phác của mình và thương yêu Na như lúc Na còn bé, đúng là nhà con một...

Nhìn vào cái nong phơi khoai lát giữa sân, bỗng nhiên Đông lỡ miệng hỏi:

-         Cô chú phơi khoai để ...bán ạ?

-         Không phải, để ghế cơm đấy cháu ạ...

-         ...

Loáng thoáng nghe thấy bố và anh Đông nói đến Sinh đã về nhà, Na làm vội mấy việc lặt vặt, trở lên nhà mở túi xách lấy bó hương và một ít đồ cúng lễ rồi chạy sang nhà Sinh. Ông bà Tích mải ngồi nói chuyện với Đông trên thềm hè nên không để ý.

Nhìn thấy Na tới, cu Nghĩa mồm gọi bố, nhưng chân đã nhảy vèo xuống sân dắt cô Na vào nhà. Lúc này Sinh đang ngồi dựa cột, nghe tiếng con gọi, anh đưa mắt nhìn ra sân. Vợ Sinh đang nằm trên võng cũng ngồi nhỏm dậy.

Nhìn thấy Na tay cầm bó hương và đồ cúng lễ, Sinh đã cảm ngay thấy có điều chẳng lành.

-         Em chào anh chị.  – xưa nay Na vẫn quen gọi như vậy chỉ vì vợ chồng Sinh lớn tuổi hơn Na.

Không có tiếng đáp lại. Na đã bước lên thềm rồi, vợ Sinh mới chào:

-         Cô đã về.

Sinh vẫn ngồi yên, mắt chằm chằm nhìn vào bó hương và đồ cúng lễ trong tay Na. Cu Nghĩa ngơ ngác hết nhìn bố nó lại quay ra nhìn cô Na, nó đoán chắc phải có điều gì nghiêm trọng.

Bước vào trong nhà, khi nhìn thấy bộ mặt thiểu não của Sinh, chính Na bỗng nhiên cũng như người chết đứng. Na thấy cổ mình bị nghẹn lại, chưa biết nên lựa lời nói với Sinh như thế nào.

-         Hương đâu rồi Na ơi?.. – giọng Sinh rên rỉ, câu hỏi hình như chỉ để hỏi, chứ không phải để chờ câu trả lời.

Chỉ có tiếng kẽo kẹt của con mọt đang nghiến gỗ đâu đó trong nhà, còn lại là sự im lặng đến nghẹt thở.

Cố gắng lắm Na mới nói được:

-         Anh chị ơi, Hương không còn nữa rồi...

Sinh như một con thú dữ nhảy chồm lên khi bị đánh. Bao nhiêu đau khổ ê chề bị dồn nén lâu nay nổ tung. Sinh vồ lấy vợ, hai hàm răng nghiến lại, lắc mạnh vợ:

-         Chính mày! Chính mày đã dồn em tao vào chỗ chết! Mày đã thoả mãn chưa... Bây giờ mày đã hả dạ chưa... Sao là chị em mà mày độc ác thế...

Na xô vào can, bó hương và đồ cũng lễ rơi tung toé trên nền nhà. Khi vợ Sinh quẫy ra được bỏ chạy xuống bếp, Sinh ngồi bệt xuống đất, dựa vào vách nhà, vật vã:  ... Khốn nạn thân em tôi, nó có làm gì nên tội đâu... Con cắn cỏ lạy bố mẹ, con có tội lớn với bố mẹ... Hương ơi... Hương của anh ơi, làm sao anh chuộc lại được tội lỗi này với em...  ối trời đất ơi...

Sinh rống lên những lời thống thiết tự trách cứ mình...

Khi hiểu ra, cu Nghĩa cũng oà lên khóc, nó chạy lại túm lấy tay Na:

-         ...Có đúng là cô Hương cháu chết thật rồi không cô? Có đúng như thế không cô? Cô nói đi...

-         Đúng cô Hương không còn nữa cháu ạ...

Cu Nghĩa đột nhiên không khóc nữa. Nó nhặt bó hương và những đồ cúng lễ đem bày lên bàn thờ giữa nhà, tự tay thắp hương rồi ra dắt bố đứng dậy. Đúng hơn là cu Nghĩa kéo bố đứng dậy, Sinh thờ thẫn để con lôi đi.

Đứng trước bàn thờ, giọng nói của nó nghiêm trang lạ thường:

-         Bố và con lễ cô Hương đi... – nó quỳ xuống vái phủ phục sát  đất, Sinh lễ theo con...

Na tự tay mình thắp ba nén hương nữa rồi cùng quỳ xuống lễ với bố con Sinh. Vợ Sinh đứng dưới bếp len lét nhìn lên cũng quỳ xuống lễ Hương...

Cơm canh đã dọn lên, ông bà Tích và Đông không thấy Na đâu cả.

-         Chắc nó chạy sang nhà Sinh rồi... - ông Tích quay sang nói với Đông:  ...Cháu cứ ngồi nghỉ, để chú đi gọi Na về...

Bà Tích theo chồng đi sang nhà Sinh. Tới nơi, thấy cảnh tượng hương khói và nước mắt, ông bà Tích hiểu ngay điều chẳng lành. Ông bà Tích thắp hương lễ xong rồi ngồi xuống nghe Na kể tiếp về cái chết thảm thương của Hương...

Ngồi một mình, Đông hình dung được điều gì đang xảy ra trong nhà Sinh, lòng tê tái.

Khi ông bà Tích và Na về, trời đã quá trưa.

Buổi chiều Đông sang thăm nhà ông bà Phát, nhà ông bà Hạ, hai gia đình vốn thân quen với bố mẹ Đông trong những năm sơ tán. Anh không nhận ra được ai vào với ai, nhà cửa thay đổi, cảnh vật thay đổi.

Ông Hạ nghễnh ngãng rất nặng, Đông phải ghé sát vào tai nói từng câu rất chậm. Bà Hạ mất rồi. Các anh em dâu rể con ông bà Hạ vẫn giữ được nền nếp nhà, túm tụm lại với nhau bươn chải việc đồng ruộng và chợ búa. Toàn bộ vườn cũ của ông Hạ bây giờ trở thành bốn ngôi nhà của các con ông. Ruộng đất chẳng có là bao so với số nhân khẩu từ bốn anh em thành 16 người. Rời cày cuốc, 4 gia đình nhỏ này chung nhau việc mổ lợn chở ra tận Hà Nội bỏ mối cả con cho những quầy bán thịt. Công việc được giao chi tiết cho từng người của 4 gia đình. Cứ khoảng hai ba giờ sáng, Hợi - con trưởng của ông bà Hạ, và Ngô - con rể út, buộc xong hai con lợn đã mổ lên hai chiếc xe máy Nga can-ma phóng ra Hà Nội, ngày tạnh ráo hay ngày mưa bão cũng vậy. Với cái nghề chủ yếu lấy công làm lãi này, bốn gia đình nhỏ của ông Hạ có ích lớn cho những gia đình trong làng và quanh vùng. Cuộc sống của bốn gia đình này thuộc loại khá giả trong làng. Đông ngắm nghía bức ảnh chụp khi ông Hạ thượng thọ tám mươi, mặc quần áo may bằng gấm điều, cứ ngỡ là một ông quan nào đó trong triều ngày xưa... Mọi người xúm xít, cứ muốn giữ Đông ở lại ăn cơm chiều...

Sang nhà ông bà Phát, Đông thấy cảnh ngược lại. Ông Phát không còn nữa. Ngôi nhà vẫn là ngôi nhà gỗ mái ngói của một gia đình khá giả cũ. Khác chăng là ngôi nhà này xiêu vẹo cũ kỹ đi nhiều. Ông bà Phát chỉ có một con trai, đã có gia đình riêng, ba con. Ngoài diện tích ruộng khoán và mấy miếng đất vườn, gia đình này không có một nghề phụ nào. Cái nghèo lộ ra từ những lỗ thủng trên các bộ quần áo sờn mòn của ba đứa con, từ khuôn mặt tóp teo của đôi vợ chồng trẻ này, đồ dùng quá sơ sài trong nhà... Bà Phát vốn mắt kém bây giờ gần như loà. Song tấm lòng của bà và của cậu con trai với gia đình bố mẹ Đông không suy suyển. Thì ra bà vẫn hỏi thăm ông Tích về bố mẹ Đông, về gia đình Thu, về tình hình gia đình riêng của Đông, bà biết khá nhiều...

-         Anh đã cất công về thăm làng, cố ở chơi với chúng tôi vài hôm. Chẳng lẽ chỉ khi nào có chiến tranh mới lại về thăm chúng tôi hay sao?...

Đông thực sự lúng túng tìm lời cảm ơn tấm lòng của bà Phát.

Càng đi thăm lại những nơi Đông đã từng dắt hai con chị Thu đi chơi trong làng, Đông càng cảm thấy như đang đi trong một cái làng khác. Cảm giác này không có cách gì xua đuổi được, mặc dầu anh vẫn còn nhận ra đôi ba chỗ cũ.  Nhà cửa đã len ra sát đình và chùa làng, lấp nhiều ao chuôm và lấn cả ra đồng ruộng, mầu xanh cũ của làng không còn lại là bao. Nhiều đường ngang ngõ dọc mới chốc chốc lại làm Đông mất hướng, chẳng theo một quy hoạch nào cả. Bây giờ đường làng phần lớn đều lát gạch, song hình như mọi vấn đề cống rãnh, vệ sinh môi trường mà Đông đã thu thập tình hình cách đây mười bốn mười lăm năm, ngày nay có vẻ trầm trọng hơn...

Những suy nghĩ nuối tiếc, ngạc nhiên, trăn trở thi nhau tranh chiếm lấy tâm trạng Đông trong mỗi bước đi trên con đường làng... Song làm cho anh suy nghĩ mung lung nhất lại là câu ca dao mới vang vọng đâu đó

...Quê ta đất chật người đông,

Người không thương đất, đất không nuôi người... 

Đông tự hỏi có biết bao nhiêu vấn đề kinh tế, xã hội có ý nghĩa sống còn đối với vận mệnh đất nước liên quan đến câu ca dao vẻn vẹn mấy chữ này...

Sau bữa cơm tối, bà Tích và Na chuyện trò thì thầm trong buồng. Ông Tích và Đông ngồi với nhau bên khay nước trên thềm. Đông nhớ lại hồi sơ tán đánh Mỹ, tối tối nhà ông Tích thường là nơi tụ họp của nhiều bạn bè và hàng xóm, vì ông bà Tích vốn ăn ở tốt với xóm giềng đã đành, song còn vì ông Tích khi phục viên sau kháng chiến chống Pháp là đảng viên duy nhất trong làng, biết được nhiều điều hay lẽ phải, nên từ lâu đã được cả làng kính nể.

-         Không có cháu và Na về, cô chú tắt đèn đi ngủ từ lâu rồi.

-         Bây giờ mọi người đều bận rộn, nên xóm giềng cũng ít thăm hỏi nhau, có phải thế không chú?

-         Điều đó đúng một phần thôi. Cái chính là bây giờ có nhiều điều khác trước, đã thế chú cứ định nói điều gì nên nói thì lập tức có người lấy chuyện cái Na ra chẹn họng chú lại...

Đêm khuya, vầng trăng đã lên cao và nhỏ hẳn lại trên bầu trời trong vắt, xa xa một vài ánh sao lung linh. Những âm thanh của vạn vật ban đêm vang vọng đều đều, thi thoảng mới có tiếng chó sủa đâu đó. Từng làn gió nhẹ rì rào len qua những tàu cau mang lại cái mát dịu dịu hương cau... Làng quê về ban đêm càng trở nên thanh bình, yên tĩnh. Ông Tích vẫn tiếp tục giãi bày nỗi niềm của mình với Đông.

-         Mọi chuyện tiêu cực, kiện cáo như ở Thái Bình cũng có  trong cái làng này. Chú đã nhiều lần khuyên nhủ các đảng viên đương chức tại xã đừng để xảy ra một Thái Bình mới. Nhưng tất cả như nước đổ lá khoai. Có người còn nói thẳng vào mặt chú: Trước khi dạy đời, ông hãy dạy con ông đã... Thế là mồm chú bị đóng hàm thiếc.

-         Ngồi đây chú cũng biết chuyện Thái Bình ạ?

-         Những người oan ức trong làng này kéo nhau lên tận Hà Nội, họ gặp những người Thái Bình, rồi kể cho nhau nghe mọi chuyện về quê mình. Phải nói dân mình tốt lắm... Đôi lúc chú và Sinh than thở với nhau, khi giơ tay tuyên thệ dưới lá cờ Đảng, mình đâu có ngờ tới những lúc không dám ngửng mặt nhìn mọi người – mà là chú hay là Sinh, là Na hay là Hương, đâu có phải là những kẻ phạm tội...

-         Sáng nay đứng trên đê cháu nhìn mãi mới thấy đình. Buổi chiều đi quanh trong làng, cháu thấy nhà cửa lấn chiếm nhiều nơi và lan ra cả đồng ruộng. Cháu bị lạc mấy lần...

-         Nhiều chuyện đau lòng cháu ạ. Cán bộ bán ruộng đất của xã chia chác nhau tùm lum, đường ngõ thì mở về đến tận cửa nhà mình, chẳng theo một quy hoạch nào, dân đóng góp hàng chục thứ quỹ nhưng chi tiêu chẳng công khai rành mạch gì cả... Đã qua cái thời hợp tác để cho ...chủ nhiệm xây nhà xây sân... rồi.  Nhưng từ đó, cứ bầu được lớp người nào mới lên, thì họ lại cùng nhau coi cả cái làng này là của họ, muốn làm gì thì làm. Rồi lại kiểm điểm, rút kinh nghiệm, bầu loạt cán bộ mới, nhưng lộng hành thì vẫn như cũ...

-         Chú sống như thế mà sống được chú ơi. Giá mà là cháu thì có lẽ cháu phải nổ tung mất... - Đông thốt lên.

-         Biết làm thế nào được cháu... – giọng ông Tích nghẹn ngào như nói trong nước mắt. - Đã có lúc chú bàn với cô bán hết nhà cửa ruộng vườn còn lại rồi bỏ quê kéo nhau đi ăn mày.  Không phải để kiếm sống, vì sống thế này ở đây cũng bằng thừa. Mà chỉ để tìm Na, may ra gặp được, rồi chết cũng được. Bằng này tuổi đầu rồi, còn thiết gì nữa. Nhưng chết mà không gặp được Na thì không nhắm mắt được... Riêng cô vẫn ra sức can ngăn chú. Cô cho là đáy bể mò kim, sẽ là công dã tràng. Thế là đành cố sống ở đây, may ra con nó tìm được đường về thì còn thấy nhau... Cháu ơi, cô chú  toan rời bỏ quê cha đất tổ của mình, vì chẳng còn gì thiết sống ngoài nỗi nhớ con. Nhưng chính nỗi nhớ con không gì có thể vùi giập được đã níu cô chú ở lại. Cháu đã cứu sống cô chú, cháu ơi...

Một tiếng gà gáy nửa đêm vang lên trong xóm.

-         Thôi cháu đi ngủ đi, ngày mai còn phải dậy sớm trở về cơ quan. Cái Na sẽ ra sau vài hôm cho cô chú bõ công chờ đợi nó...

Ông Tich tự tay tháo hai cánh cửa xếp thành giường nằm cho Đông trên thềm nhà, lấy chiếu, mắc màn cho Đông. Đúng chỗ Đông vẫn thường thích nằm khi về thăm bố mẹ nơi sơ tán. Vì còn gì thanh thản bằng trong đêm yên tĩnh nằm ngắm vầng trăng sáng ngà trên bầu trời làng quê...

Đêm nay, cũng chỗ này, cũng vầng trăng ấy, nhưng lòng dạ Đông trăn trở xốn xang lạ thường. Tiếng gà gáy lần thứ hai, lần này đã có đôi ba con khác gáy theo. Nửa đêm đã qua lâu rồi, Đông vẫn trằn trọc...

... Biết bao nhiêu người đã ngã xuống vì đất nước này, vì sự nghiệp này. Có bao nhiêu người trong số họ có gia đình mình và con cháu mình bây giờ lâm vào hoàn cảnh như gia đình ông bà Tích, như gia đình Sinh, như Na và Hương? Nếu những người đã ngã xuống này cùng nhau đội đất đứng lên nêu cho người đang sống câu hỏi như của ông Tích? ...Chắc chắn họ yêu con cháu mình đâu kém ông bà Tích?..

...Mà là chú hay là Sinh, là Na hay là Hương, đâu có phải là những kẻ phạm tội...

Bất giác Đông liên hệ đến chính bản thân mình.

...Phải đi hết một vòng đời hàng chục năm, lại về nằm đúng tại chỗ này, Đông mới hiểu, sau chiến tranh mình đã bước vào một cuộc chiến đấu mới mà không ý thức được đầy đủ về cuộc chiến đấu này. Đông thừa nhận mình được chuẩn bị không đúng hướng hay không chuẩn bị gì cho cuộc chiến đấu mới này, và phải trả giá... Mình đã bị mất bố mẹ, mất Giang, mất Kiều Liên và còn đang phải đương đầu với biết bao điều ngang trái khác... Chỉ còn mỗi việc đánh mất nốt chính bản thân mình nữa, là thất bại của mình sẽ hoàn toàn trọn vẹn!.. Cuộc sống nghiêm túc và khắc nghiệt đến mức độ như vậy ư?..

...Trong quá trình đi lên của đất nước này, trong quá trình đi tìm con đường sống chân chính, có bao nhiêu người phải trả giá như thế, vì sao họ phải trả giá?.. ...Mà là chú hay là Sinh, là Na hay là Hương, đâu có phải là những kẻ phạm tội... Câu nói đầy ai oán này xoáy mãi vào tâm can Đông...

Làm gì để ý thức được đầy đủ về cuộc chiến đấu mới này? Phải chăng đây là câu hỏi phải trả lời để giảm bớt những cái giá phải trả?  ...Bố mẹ ơi, con sắp sửa trở thành một kẻ thất bại trọn vẹn? ...Chị Thu ơi, Đông của chị đã mù quáng trước cuộc sống nghiệt ngã? ...Giang ơi, chẳng lẽ những thế lực đã cướp mất con của bố là bất khả chiến bại?.. Đông tự làm quan toà xét xử những lỗi lầm của chính mình...

“...Không bao giờ được bỏ cuộc...” Lời của người thủ trưởng năm xưa, người kết nạp Đông vào Đảng, người anh tinh thần, vang vọng đâu đó trong tâm trí Đông... Anh thao thức mãi với biết bao nhiêu suy nghĩ lao lung.

Bà Tích đã dậy đun nước uống, rửa ấm chén. Đông lúc này mới biết trời đã sáng...

12

     Trong nhóm ba người chủ chốt xúc tiến đề án, Liêm đã phân công nhiệm vụ của mình là “mở đường” cho Tôn và Mai lo chạy các công việc cụ thể mà hai người này phải trực tiếp tiến hành.

 Song là người quán triệt phương châm xử thế “suốt đời phấn đấu, không bằng cơ cấu một lần”, Liêm cực kỳ bận rộn, vì còn phải xây dựng những mối quan hệ tạo ra “cơ cấu” mới. Sau bữa nhậu ở quán Pắc Bó, bây giờ là khẩn trương hành động. Giữa lúc bận rộn chết người vì hàng trăm cái việc luồn lách không tên cho hai mục đích này, Liêm nhận được chỉ thị đi học lớp chính trị tập trung bảy ngày, tổ chức cho mọi cán bộ có trình độ như Liêm trong toàn thành phố. Vài năm gần đây việc học tập như thế đã thành thông lệ mỗi khi có Đại hội mới, nghị quyết mới.

Những lớp học như vậy rất nghiêm túc, giờ giấc đúng từng phút như ghi trong chương trình. Tại hội trường cũng như trong họp thảo luận tổ, không có mục điểm danh nhưng không một ai vắng mặt nếu không có lý do. Chỉ riêng có tối biểu diễn văn nghệ giữa khoá học là lèo tèo vài người xem, chủ yếu là số cán bộ nhân viên đang trực tiếp phục vụ lớp học...

     Bù lại cho thời gian phải vắng mặt ở cơ quan, Liêm có dịp gặp Tú thường xuyên hơn để trao đổi công việc. Tú cũng thuộc diện theo học lớp này.

Trong những buổi lên lớp,  hai người luôn tìm chỗ ngồi cạnh nhau, cách xa mọi người một vài hàng ghế trong cái hội trường thênh thang...

-         Mình đang bố trí một bước ngoặt mới trong đời thì lại nhận được cái thư ẩm ương...

Tú sững người quay sang nhìn Liêm:

-         Anh bị tố giác à?

Liêm lắc đầu:

-         Làm gì có chuyện ấy.

-         Thế thì cái thư ẩm ương ra sao? Thư của ai?

-         Thư trả lời của cậu em họ mình. Mình mời nó ra, nhưng nó khư khư bám lấy nhà quê, nhất định từ chối không ra làm việc chỗ mình. Nó sẽ mất cơ hội.

-         Có phải đấy là cái anh chàng Vũ Bính, bí thư đảng uỷ xã mà anh vẫn nhắc tới không?

-         Nó đấy. Mới tý tuổi đầu mà lẩn thẩn rồi!.. – Liêm thở dài như tiếc nuối một điều gì đó, rồi nói tiếp: - Mình mời Bính ra thành thị đổi đời, nó lại trả lời “...em vào Đảng là vì bà con quê hương mình, bây giờ em quyết tâm ở lại quê là vì Đảng, vì không muốn phụ lòng bố em...”

-         Này, ông Liêm ơi, ông cần người thêm tay thêm chân cho ông, chứ không phải cần cái loại người dở hơi này. Ông hiểu chưa?

-         Về chuyện này thì anh không đủ tài dạy khôn tôi đâu, Xuân tóc đỏ ạ.

-         Chọn người dở hơi thêm chân thêm tay cho mình lại là sáng suốt à?

-         Chính thế. Trước hết, đấy là vấn đề ơn nghĩa với gia đình Vũ Bính, điều đó anh được  nghe rồi. Quan trọng hơn, Vũ Bính thực sự là người có năng lực. Nếu Bính chịu giúp mình, đấy sẽ là một chỗ dựa mới vững chắc. Đông sẽ là cánh tay chuyên môn, Bính sẽ là cánh tay chính trị. Cả hai làm mọi việc cho mình để mình dểnh dang leo những bậc thang cao hơn. Hãy đợi đấy, khi nào về quê mình sẽ tìm cách thuyết phục Bính bằng được. Có nó làm cánh tay phải thì vô tư đi...

-         Nhưng mà khẩu khí của hắn tôi thấy không ổn. Hắn nói vào Đảng là vì bà con quê hương, bây giờ quyết chí ở lại quê là vì Đảng, vì giữ hiếu với bố. Tôi chưa gặp hắn bao giờ, nhưng chỉ một câu này thôi tôi thấy hắn và anh như nước với lửa. Hắn và anh làm việc với nhau thì giỏi lắm là ba bẩy hai mươi mốt ngày.

-         Cuộc sống đã dạy được tôi thì cũng sẽ dạy được Vũ Bính, anh đừng lo, nhất là Vũ Bính thông minh hơn mình nhiều.

-         Lựa chọn con đường thăng quan tiến chức thì tôi phục anh là thạo đời rồi. Nhưng chọn cái anh chàng dở hơi về đỡ đần cho anh thì tôi thực tình không đủ thông minh để hiểu việc này...

Liêm thích chí cười tủm tỉm, huých khuỷu tay vào sườn Tú:

-         Thấy chưa? Đừng có tự phụ cho rằng cái gì cũng hơn Vũ Liêm này. Đường đời phải tính hai ba nước, chứ không thể đánh cờ nước một được. Phải tìm đường tiến. nhưng cần phòng sẵn cả đường lui...

-         Này, tôi mời ông lên trên bục kia giảng bài đi, đừng có ngồi đây mà dạy đời... – Tú đã phát cáu, vì Liêm chưa trả lời thẳng vào câu hỏi của mình.

-         Làm gì mà đã nổi đoá thế... Câu chuyện đơn giản thôi. Giả sử mình leo lên cao được – ví dụ như vào quận uỷ hay thành uỷ, mọi chuyện trong quá khứ sẽ có thằng em họ này giữ cho mồ yên mả đẹp trong quá khứ. Nếu leo cao không được hoặc ngã xuống thì ta về ta tắm ao ta.., có thằng em họ bên cạnh phụ trợ rồi...

-         Cái thằng cha tiểu nông Mỹ Văn này thế mà xảo quyệt... - Tú chịu thua.

-         Một – không cho hôm nay nhé? Điểm hôm nay là Uýt-ki đen, không chơi  Các-bớc (bia Carlsberg).

-         Được, chịu một – không. Nhưng yên tâm đi, sẽ gỡ lại ngay bây giờ. Chủ nhật này đi câu cá không? Hay lắm, quá Gia Quất chưa đến chục cây số, có lều cá nhân, vắng vẻ, kín đáo, tự do trở về với thiên nhiên giữa thanh thiên bạch nhật...

-         Không được, có chương trình mất rồi.

-         A`, thế thì một đều.

-         Một đều cũng được, mình đang bắt bồ với Bích Ngọc, bây giờ đang ở giai đoạn tấn công liên tục để giành thắng lợi. Cô nàng thay chồng cũng như thay đồ lót thôi, nhưng không thành vấn đề. Mình sẽ có võ làm cho cô ấy mê mẩn không rời mình được... Hắn được cái trắng, phốp pháp, hăng lắm và còn trẻ chán, lại có cửa hàng nữa...

-         Mụ béo chủ tiệm giải khát Bích Ngọc? – Hai mắt Tú trợn tròn.

-         Chính hắn. Tôi cũng khuyên anh tạm thu hẹp phạm vi hoạt động tươi mát một thời gian. Lúc này đang có nhiều chiến dịch càn quét tệ nạn, đang mùa chỉnh đốn. Coi chừng dính là toi. Đây là lời cảnh báo lần thứ bao nhiêu của Liêm này rồi?

-         Thảo nào ông anh tôi quay sang bắt bồ với Bích Ngọc. Con người biết thời thế đấy... Sau bữa nhậu ở quán Pắc Bó anh đã lên gặp quận uỷ chưa?

-         Được mời lên trao đổi ý kiến hai lần rồi. Thư của Vũ Bính cũng kể là trên này đã có người về quê xác minh lý lịch của mình. Đúng như lộ trình đã dự kiến.

-         “Lộ trình’? Dùng từ mới rất chuẩn. Nhà chính trị có khác. Học được ở đâu đấy?

-         Tiền bồi dưỡng của lớp học này cho anh thật là toi. Từ lộ trình là ở trong bài hội nhập quốc tế, chứ còn học ở đâu nữa. Phải luôn luôn nhạy bén và đi kịp với trào lưu của thời đại chứ. Trước đây đã có các từ rất “mốt” như “hộp đen”, rồi đến “đầu vào, đầu ra”, “vĩ mô, vi mô”, bây giờ là “lộ trình”...

-         Danh từ “mốt” sắp tới sẽ là gì?

-         Làm sao mà biết được? Nếu mình nói trước được thì sẽ phải leo lên đứng trên bục giảng kia kìa. Đoán liều có thể là ...“bi-di-nét”ª.

-         Cái gì cũng là “bi-di-nét” à?

-         Tuốt tuồn tuột...

-         Bái phục phó tiến sỹ kinh tế Vũ Liêm...

-         ...

Hôm bế giảng, tổ trưởng trịnh trọng chuyển giấy chứng nhận tham gia lớp học của Ban tổ chức cho từng học viên.

Mọi người nhận giấy chứng nhận xong lục tục ra về.

Riêng Liêm và Tú đứng lại trong phòng học, cứ nhìn nhau tủm tỉm cười. Tổ trưởng ngạc nhiên hỏi:

-         Hai đồng chí cười cái gì thế?

Tú nhanh nhảu chỉ vào Liêm:

-         Tổ trưởng ơi, ông này học tồi lắm, nên chỉ được cấp bằng trắng thôi. Còn mọi người khác được cấp bằng đỏ.

Lúc này cả tổ trưởng và Liêm mới để ý: Giấy chứng nhận của Liêm làm bằng bìa màu trắng thật. Vì số lượng học viên đông quá, số bìa đỏ để in chỉ có hạn.

Ra tới cổng trường,  trước khi chia tay nhau bước lên ô-tô, ai đi xe người nấy, Tú bảo lái xe của mình đi chậm lai, cố ngoái cổ hỏi Liêm:

-         Vẫn giữ đúng lộ trình với Bích Ngọc chứ?

-         ...

...

     Đêm đã khuya. Tiếng xe cộ ồn ào ngoài phố giảm hẳn. Đôi lúc tiếng người rao quà ban đêm át tiếng ve sầu kêu ong ong không dứt trong không trung.

Đông vặn tăng thêm một nấc quạt điện, kéo cái đèn bàn lại gần hơn nữa, cố nhẫn nại đọc lại lần thứ hai bản đề án nâng cấp quốc gia đã được duyệt, bác sỹ Mai là chủ nhiệm nhóm biên tập đề án này.

Đọc xong, anh đứng dậy ném tập đề án vào thùng rác, hai tay đút túi quần, đi đi lại lại huỳnh huỵch trong nhà, miệng làu bàu:

-         Các người là đồ ăn cắp. Các người còn đê tiện hơn kẻ cắp ngoài chợ...

Đông không biết mình nói những câu ấy bao nhiêu lần.

Được một lúc, nghĩ thế nào đó, Đông chạy đi tìm diêm, moi cái đề án đã dính bẩn ra khỏi thùng rác, châm lửa đốt. Khị ngọn lửa liếm vào mấy trang giấy, anh lại quẳng tập đề án vào thùng rác.

Đứng chờ một lúc, Đông chỉ thấy một vệt khói tan rất nhanh, lửa tắt ngấm. Anh lại chỗ thùng rác, moi cái đề án bị cháy xém lên tay, đem hết sức lực của mình ra xé, xé, xé...

Nhưng mới chỉ được vài trang Đông thấy tay bị giấy cứa chảy máu, sót buốt.

Cái đau do bị đứt tay làm cho Đông bình tĩnh trở lại. Anh đi rửa tay và rịt chỗ ngón tay bị đứt. Đứng trầm ngâm một lúc, anh phá lên cười một mình...

-         ...Đúng, ta phải cười. Cười cái thằng Đông nhỏ nhen trong con người mình!.. Đứt tay là đáng đời thôi, không oan uổng gì cả. Cũng may, Nguyệt còn ở nhà quê, chưa ra. Nếu không mình sẽ xấu hổ đến chết về cái tính nhỏ nhen này... 

Đông nhìn thấy trên nóc tủ lạnh có lọ lạc rang, tự nhiên anh cảm thấy đói. Mở tủ lạnh ra, Đông thấy còn mấy lon bia Halida, anh thầm cảm ơn sự chu đáo của Nguyệt. Anh đi rửa tay rồi bày các thứ ra bàn.

Ngồi uống bia, nhắm lạc rang, Đông ngẫm nghĩ nên xử sự thế nào cho phải lẽ nhất đối với cái đề án ăn cắp này.

...Ta lựa chọn cái gì?

...Lựa chọn lẽ phải cho ta hay lựa chọn niềm hy vọng của biết bao nhiêu con người, bao nhiêu gia đình đang gửi gắm hy vọng vào đề án quốc gia này?

...Lựa chọn lẽ phải cho ta, nhất thiết phải đôi co với bọn kẻ cắp. Có nên lãng phí thời giờ vào việc này không?  ...Nhưng im đi thì họ cho ta là thằng ngốc...

...Lựa chọn niềm hy vọng được gửi gắm vào đề án này?  Nhưng đề án quá rởm và không thể làm nổi chức năng nó được giao phó...

...Thực chất đấy chỉ là cái đề án cải tạo Trung tâm do chính ta thảo ra. Dù có thay đổi câu chữ, xáo lộn trình tự và cấu trúc của văn bản, dù đã cố bơm thêm một ít hoả mù bằng những lời lẽ đầy lòng bác ái.., cái đề án này không làm rõ được chức năng hàng đầu của nó là một Viện ở tầm cỡ quốc gia. Không thấy đề án đụng chạm gì đến xây dựng cho Viện khả năng tổ chức nghiên cứu, khả năng kiến nghị với Nhà nước các phương sách phòng chống, khả năng khai thác kinh nghiệm của các nước... Và chính vì thế đề án thiếu hẳn những yêu cầu phải đặt ra, những công việc phải làm, những hệ thống phải thiết kế và tổ chức, cơ chế vận hành phải thực hiện... Thực chất của đề án vẫn là một cái viện chữa bệnh được nâng cấp lên một chút, được tô vẽ đẹp bằng nhiều câu nói màu mè... Tại sao một đề án cấp quốc gia lại có thể được phê duyệt một cách tác trách đến thế? Hay là các chuyên gia chỉ có trình độ trình lên trên ký một đề án như vậy?.. 

...Trong đời sống trên mọi lĩnh vực của đất nước có bao nhiêu đề án được xem xét, trình ký theo cách  làm ăn như thế?..  Đông rùng mình.

Đông đứng dậy mở tủ lạnh lấy lon bia thứ hai và tiếp tục đánh vật với các câu hỏi do anh đặt ra, cân nhắc các phương án trả lời cho từng câu hỏi, ghi chép những giải pháp thay thế...

Cuối cùng, Đông lấy giẻ lau sạch từng vết bẩn dính vào cái đề án cháy xém đã bị quăng hai lần vào thùng rác. Anh thu nhặt từng mảnh giấy đã xé, gom lại đầy đủ trên bàn, lấy băng dính trong và hồ dán, vá víu rất cẩn thận từng trang giấy đã bị xé...

...Ta sẽ dành cả buổi sáng mai cho đề án này, chiều mai đi thăm mộ Giang, sau đó về thăm Bảo...

Y’ nghĩ đi thăm mộ Giang và vào bệnh viện thăm Bảo giải thoát Đông khỏi mọi sự dằn vặt. Anh vẫn thường nhớ con mình và trân trọng những cố gắng trong hoàn cảnh tuyệt vọng của Bảo... Anh đứng dậy cất dọn các thứ, đánh răng rửa mặt, thanh thản tắt đèn đi ngủ...

     “...Đừng bao giờ bỏ cuộc...”  Em vẫn nhớ lời anh dặn... Lại sắp đến ngày giỗ anh rồi, năm nay em cũng phải cáo lỗi với anh... Em hiểu niềm ước mong của anh... Ngày ấy anh và em chỉ ước ao có nhiều loại thuốc anaesthetic· để phẫu thuật trong cứu thương cho chiến sĩ, cho đồng bào... Em vẫn nhớ...  - Giấc ngủ của Đông chìm sâu vào dĩ vãng...

     ...

Đến cơ quan, Đông đi thẳng vào phòng làm việc của Bách:

-         Hay quá, anh bạn trẻ đây rồi, chào cậu.

-         Có việc gì mà anh tìm em sớm thế?

-         Không có việc gì đâu, chỉ có một yêu cầu nhỏ thôi, hay một lời cầu xin cũng được.

-         Cầu xin? Sáng sớm mà đã hài hước là vui cả ngày đấy anh Đông ạ.

-         Cậu giải phóng cho mình một ngày, không cho bất kỳ ai đụng đến mình, kể cả cậu nữa. Được không?

-         Anh có việc phải đi à?

-         Mình sẽ tự nhốt mình vào chỗ kia kìa, và cắt điện thoại... – tay Đông chỉ vào phía phòng làm việc của mình.  ...Trọn một ngày, cậu hào phóng với mình một chút nhé.

-         Vâng, nhưng anh Đông ạ...

-         Thôi, không nhưng nhưng gì nữa. Chào Bách... – không để cho Bách nói tiếp, Đông cắp cặp đi thẳng về phòng làm việc của mình

-         Anh Đông ơi, nhưng còn cái đề án...

Chỉ có tiếng giầy của Đông nện trên sàn nhà đáp lại.

Bách đành ngồi xuống gọi điện thoại cho Tâm:

-         Em muốn gặp chị một lát được không, ngay bây giờ.

-         Cậu sang ngay đi.

Bách thuật lại thái độ lạ lùng của Đông cho Tâm nghe, Cả hai đoán già đoán non, không biết việc gì đã xảy ra với Đông.

Tâm gạn hỏi:

-         Nhưng Bách đã nói với anh Đông về cái đề án chưa?

-         Em chưa kịp nói gì thì anh ấy đã cắt ngang, rồi đi thẳng.

-         Chị em mình hiểu anh Đông quá rồi. Anh Đông yêu cầu như vậy thì chúng mình nên tôn trọng yêu cầu của anh ấy.

-         Em biết quá đi chứ, nên có kèo nèo gì với anh ấy đâu. Nhưng chị ơi, còn cái đề án bẩn kia! Cái đề án bẩn, chị đã đọc hết chưa? Phải đặt tên cho nó là “Đề án bẩn”, mỗi chức danh chính trong đề án phải thêm một từ “bẩn”. Ví dụ như “chủ nhiệm bẩn”,  “giám đốc bẩn”, vân vân...

     Tâm bật cười:

-         Thế có gọi cả anh Đông là “cố vấn bẩn” không? Chị đọc hết rồi.

-         Em đã nói với chị là chỉ những chức danh chính mới phải điền thêm tính từ này.

-         Đúng là cái đề án “bẩn”, Bách ạ.

-         Nhưng cái giọng anh Đông sáng nay lại đầy hài hước, chẳng thấy anh ấy có vẻ gì là bực tức. Còn em thì như người đang sôi tiết. Từ khi đọc xong, em không thể nào bình tĩnh được, đến nỗi sáng nay trước đi làm suýt nữa phát cáu với nhà em...

-         Thôi được, chúng ta để cho anh ấy yên thân trọn vẹn cả ngày hôm nay. Tối nay hai chị em mình đến thẳng nhà anh ấy, không báo trước, như thế anh ấy không chạy đi đâu được. Vì cái đề án này “bẩn” quá.

-         ...

Cơm tối xong, nói cho đúng là một bát mỳ ăn liền đập thêm hai quả trứng, Đông đang lúi húi rửa bát thì Tâm và Bách đẩy cửa vào. Anh quay lại, giọng vui vẻ:

-         Này hai bạn, hai bạn có biết tự tiện đẩy cửa vào nhà người ta trong đêm tối, không gõ cửa, không bấm chuông là vi phạm điều nào khoản nào của Luật Dân sự không?

-         Anh nói bộ Luật Hồng Đức§, hay anh nói Luật Dân Sự Quốc Hội đang muốn sửa đổi? Cả hai Luật này đều là Luật Dân Sự... – Bách nhanh mồm hỏi lại.

Đông cứng họng, lấy khăn lau tay rồi lại bắt tay Tâm và Bách. Anh lấy ngón tay chỏ gõ gõ lên ngực Bách:

-         Tâm ạ, anh thật không hiểu cái anh bạn trẻ này lấy đâu ra thời giờ mà cái gì cậu ấy cũng đọc. Hỏi đến bộ Luật Hồng Đức thì chẳng khác gì hỏi anh có biết tiếng A’-rập không. Anh thật sự xấu hổ về điều này.

-         Chết chưa, ai bảo anh mang luật ra doạ cậu ấy.

-         May quá có chị Tâm làm chứng, em không phải là kẻ khiêu khích nhé, mà là anh Đông. Chiểu theo bộ Luật Hồng Đức hay Luật Dân Sự hiện hành, đi trốn cả ngày trong giờ làm việc thì đều phạm tội nặng...

Tiếng cười chan hoà..

Tâm và Bách dò dẫm hỏi xa hỏi gần mãi, nhưng chỉ thấy Đông kể chuyện chiều nay vừa mới đi thăm mộ Giang về và vào bệnh viện thăm Bảo.

-         ...Mình hơi tò mò, muốn biết công việc viết hồi ký của Bảo tiến triển đến đâu, nhưng thấy cô ấy đang mệt nên không dám hỏi. Song trông thần sắc cô ấy có vẻ khá hơn, như một ngọn lửa nhỏ bùng lên trước khi tắt hẳn... May ra cô ấy cầm cự được vài tháng nữa. Lần nào ra về, mình cũng thấy hai con mắt cô ấy sáng lên một cách lạ lùng, khẩn khoản: ...Chú cố gắng đến thăm cháu luôn nhé... Giá có cách gì cứu sống được cô ấy...

Tranh thủ lúc chủ nhà dừng lại để tiếp tục rót nước mời khách,  Bách chen ngang luôn:

-         Còn cái “đề án bẩn” thì thế nào anh Đông?

-         Cậu đã đổi tên cái đề án của Vũ Liêm rồi à?  Một sáng kiến mới đấy. Tên chính thức của đề án không phải như vậy.

-         Anh Đông ơi, anh đi trốn, nên Bách như một quả bóng sắp nổ. Em cũng cho cái đề án này là bẩn, rất bẩn, anh Đông ạ... – Tâm hỗ trợ thêm cho Bách để lái Đông vào câu chuyện hai người muốn bàn với Đông.

Không chờ đợi, Bách lôi tập đề án đựng trong túi ni-lông đặt dưới chân ghế đang ngồi, nói luôn một mạch tất cả những suy nghĩ của mình về cái “đề án bẩn”, kiến nghị Đông phải vạch mặt bọn kẻ cắp. Hình như giọng nói gay gắt của Bách vẫn chưa đủ sức chuyển tải những bất bình của mình, nên thỉnh thoảng Bách vừa nói, vừa vạch ra những trang giấy chi chít những gạch đen gạch đỏ, vừa đấm xuống mặt bàn.

Đông kiên nhẫn ngồi nghe, mặt tỉnh khô. Khi Bách nói xong, Đông vỗ tay nhè nhẹ:

-         Hoan hô diễn giả thứ nhất, xin mời diễn giả thứ hai.

Tâm thụi cho Đông một quả đấm phủi bụi vào vai:

-         Anh Đông ơi, cái đề án bẩn đến thế mà anh vẫn còn đùa được.

-         Bách đã nói ý kiến của mình rồi, còn Tâm định xui dại xui khôn anh điều gì nào?

-         Còn xui cái gì nữa. Anh không nghe rõ Bách đề nghị gì à?

Đông ngồi im.

-         Chị Tâm ơi, đã có lần trước mặt mọi người bác sỹ Mai ca ngợi anh Đông là một hiệp sỹ. Chắc chị còn nhớ em kể cho chị nghe hôm anh Đông thuyết trình về chuyến đi nghiên cứu tình hình Tây Bắc chứ? Bây giờ hiệp sỹ đang muốn đổi vai thành Thằng ngốc của Dotojevski đấy. Chị em ta chuẩn bị xem kịch... – Bách chọc tức.

Đông vẫn ngồi im.

Chờ mãi, Tâm đành tìm cách xoa dịu:

-         Bách và em dám chắc rằng anh cũng cho cái đề án này là bẩn. Anh chỉ chưa nói cho bọn em nghe anh định xử lý nó như thế nào thôi...

 Đông thầm phục ý kiến này của Tâm. Đúng Tâm là người luôn luôn hiểu mình. Anh lặng lẽ đi ra bàn viết rồi quay lại với tập đề án anh đã vá víu lại bằng băng dính trong và hồ dán cho tới quá nửa đêm hôm qua. Đông chỉ vào ngón tay chỏ rịt băng của mình:

-         Đây, hai em nhìn ngón tay bị thương rồi xem tập đề án này đi.

Xem đi xem lại những chỗ bẩn đã được lau kỹ nhưng vẫn còn để lại nhiều vết hoen ố, những trang giấy cháy xém, vá víu, Tâm chau mày lại:

-         Anh đọc đề án cả bằng tay nên bị đứt tay?

Còn Bách thì ớ ra:

-         Anh đã vứt nó vào thùng rác, đã đốt nó, xé nó, anh còn ngồi vá víu nó lại làm gì?

Đông bắt đầu trình bày suy nghĩ của mình, kể lại cả cái đoạn anh tự cười cái nhỏ nhen của mình, và đến bây giờ vẫn còn mừng là không có ai chứng kiến những việc anh đã làm từ tối đến quá nửa đêm hôm qua.

Anh đứng dậy đi đi lại lại nói tiếp:

-         ...Hôm đi dự lễ hội đình An Thịnh, nói gọn lại là anh đã được xem một cuộc đấu võ trên sân khấu. Tâm đã nhân danh chi bộ chúng ta phát biểu ý kiến về việc này nhưng vô ích. Bây giờ Tâm và Bách lại muốn cả ba chúng ta đây tham gia vào một cuộc ẩu đả. Nghe cho rõ nhé, tất cả những gì hai em định làm không vượt quá một cuộc ẩu đả - dù rằng không có chuyện thượng cẳng tay hạ cẳng chân... Chúng ta chỉ mong muốn vạch mặt kẻ cắp, nhưng cuối cùng mọi chuyện vẫn sẽ biến thành một cuộc ẩu đả.

-         Có lẽ anh nói đúng... – Tâm chợt hiểu ra điều gì, nói xen vào, vừa nói vừa nghĩ lại những việc đã xảy ra: ...Cuộc đấu tranh này sớm muộn sẽ trở thành một cuộc ẩu đả, nghĩ như anh nói cũng không quá đáng. Thực ra cuộc ẩu đã đã bắt đầu từ lâu rồi. Đòn phủ đầu của cuộc ẩu đả này là việc bố trí công an Gia Thuỵ bắt Nguyệt. Dù chúng ta có muốn tiến hành đấu tranh phê bình một cách nghiêm túc, thì vẫn có những bàn tay và cái lưỡi sẵn sàng nhào nặn nó thành một cuộc ẩu đả. Bởi vì đã đủ táng tận lương tâm bố trí việc bắt Nguyệt, thì mọi việc khác họ đều dám làm.

-         Tâm hiểu ý anh rồi đấy... – giọng nói của Đông lắng hẳn xuống.  - Ba chúng ta đều là đảng viên. Đừng bao giờ quên điều này. Nếu danh dự của chúng ta được tôn lên một chút trong cuộc ẩu đả này, thì những gánh nặng ma tuý và bệnh tật gây ra cho xã hội vẫn còn nguyên vẹn. Thậm chí sự đổ vỡ của cái đề án bẩn còn có thể làm mất đi niềm hy vọng của bao nhiêu người trong xã hội đang gửi gắm vào cái Trung tâm hay Viện quốc gia mới này. Mà chính niềm hy vọng ấy lại là điều vô cùng cần thiết cho chúng ta để thực hiện nhiệm vụ của mình. Chúng ta không có quyền để cho niềm hy vọng ấy của biết bao nhiêu gia đình đau khổ trong xã hội bị cướp mất.

-         Thế nhưng đề án bẩn sớm muộn cũng đổ vỡ tan tành,  thất vọng trong xã hội sẽ tăng lên gấp bội... – Bách phản bác lại.

-         Em nghĩ đúng và đã nghĩ gần giống anh rồi đấy. Cho nên giải pháp bây giờ là phải cứu cái đề án bẩn này, hai em ạ. Cứu cái đề án bẩn này, hai em nghe rõ chưa?  - đến đây Đông dừng lại một hồi lâu để tự động viên chính mình. ...Hai em ạ, anh lau chùi, vá víu lại nó là vì lẽ ấy. Anh đã mổ xẻ từng trang giấy vá víu, cháy xém, là để tìm các biện pháp làm cho nó trở thành đề án sạch. Anh phải xin Bách cho anh tự nhốt mình cả ngày hôm nay chính là để tìm cách cứu cái đề án này, nhưng anh chỉ dùng hết có buổi sáng nay thôi...

-         Ôi anh Đông! Thật đúng là anh Đông!.. – Tâm thốt lên, trong lòng ước ao có cách gì ôm Đông vào trong vòng tay mình...

Bách cười rạng rỡ:

-         Anh nói thế thì em chịu rồi. Đúng thật. Chúng ta cần gì một cuộc ẩu đả như vậy, dù rằng chính nghĩa và phần thắng trong tay mình... Nhưng...

-         Nhưng sao nữa? Em cứ nói đi... - Đông cổ vũ Bách.

-         Nhưng kẻ cắp sẽ leo cao nữa, hiểm hoạ cho xã hội sẽ lớn hơn nữa...

-         Anh thừa nhận nguy cơ này lớn lắm, Bách ạ. Đây là một trong mấy câu hỏi làm anh đau đầu nhất sáng nay. Thú thực là anh chưa có câu trả lời thuyết phục được chính anh. Theo anh, việc vạch mặt kẻ cắp hoàn toàn thừa. Việc chúng ta đang chịu bó tay là kẻ cắp đã ngồi chễm trệ trong Trung tâm của chúng ta mất rồi, ngồi ngay trên đầu chúng ta. Mà ngồi chờ cho đến lúc bắt được kẻ cắp phạm tội quả tang thì lọ vỡ bình tan...

-         Một phó tiến sỹ giấy về môn quản trị kinh doanh làm chủ nhiệm “đề án xây dựng Viện phòng chống ma tuý HIV/AIDS” cấp quốc gia, thì sự việc tự nó đã chứng minh là hàng rởm rồi. Anh Đông suy nghĩ đúng hướng đấy Bách ạ, việc vạch mặt kẻ cắp quả thật là thừa.

-         Song chẳng lẽ chịu bó tay và câm như hến hả chị Tâm?.. – Bách hậm hực.

-         Tự bó tay thì không nên... - Đông giải thích: - Nhưng trong lúc chưa làm gì hơn được thì nên tìm cách công khai hoá mọi việc trong thực hiện đề án để cho kẻ cắp khó có cơ hội ăn cắp. Công khai hoá là việc may ra chúng ta có thể làm được, còn lại thì trông chờ vào phật hay chúa trời – nghĩa là chờ vào may rủi... Tuần tới Bách dành ra hai ngày giúp anh đi. Anh sẽ dựng lên một đề án mới.

-         Em không ngờ, Dr. Habil Nguyễn Đông mà lại duy tâm và cũng phải trông chờ vào may rủi... – Bách kêu lên.

-         Cậu đừng đánh trống lảng nhé, hai ngày, tai nghe rõ chưa? Nhưng phải nói thêm anh không duy tâm đâu. Ông cha ta đã tổng kết: Đi đêm lắm có ngày gặp ma, cháy nhà ra mặt chuột. Câu chuyện còn lại của chúng ta là khi cái nhà của kẻ cắp bị cháy, thì phải làm cho các mặt chuột lộ ra. Nhưng phải giữ cho bằng được cái nhà của chúng ta khỏi cháy...

-         Xét ra sự uyên thâm của Dr. Habil Nguyễn Đông cũng có giới hạn... – Bách làu bàu.

-         Này Bách ơi, cậu vẫn muốn kích động mình à? Lúc nãy cậu đem bộ Luật Hồng Đức ra doạ mình. Vậy xin hỏi: cùng là cán bộ nhà nước làm việc một chỗ với nhau, cậu cố tình gây bất hoà với mình, vậy cậu phạm điều gì trong bộ Luật Hồng Đức?

-         Anh ghê thật, có thể khép em vi phạm điều 68 chương Tạp luật, nghĩa là tuỳ nặng nhẹ mà phạt đòn, phạt tiền, giáng chức. Còn anh trốn việc một ngày thì nhẹ nhất là phải chịu phạt đòn 70 trượng, gây hậu quả xấu thì tuỳ nặng nhẹ còn phải giáng chức hoặc bãi chức.

-         Bịa. Cậu này bịa.

-         Không tin, anh xem điều 103, chương Vi Chế.

-         Thật thế à?  Vậy đêm tối tự tiện vào nhà người ta..?

-         Nhẹ nhất là đánh 80 trượng, điều 40 chương Đạo Tặc.

-         Thôi thôi, chịu thua cái con mọt sách này... Nhưng Bách ơi, cho mình hỏi thật nhé, cậu học thuộc lòng bộ Luật Hồng Đức à?

-         Làm gì có chuyện ấy. Em đem một số chuyện thường xảy ra trong đời sống ngày nay ra đối chiếu, xem bộ Luật Hồng Đức ngày xưa xử như thế nào, vì thế chỉ thuộc lòng  một số điều thôi.

-         Nhưng Bách nói cho chị nghe tại sao cậu nảy ra ý định so sánh như vậy?

-         Em thấy Trung tâm Hán nôm của ta ca ngợi bộ Luật này, nên tìm đọc. Nguyễn Trãi xây dựng phần đầu của bộ Luật, qua đó em càng hiểu, kính phục và thương xót Nguyễn Trãi, đến mức em có cảm giác vụ án Lệ chi viên mới xảy ra gần đây thôi. Nhưng em thực sự kinh ngạc là bộ Luật có những tư tưởng lớn về xây dựng con người, gìn giữ và phát triển cấu trúc gia đình với tính cách là những yếu tố cơ bản nhất của xã hội. Chúng ta còn phải học ông cha ta nhiều về phương diện này... Em thật không thể tưởng tượng nổi trong bộ Luật có nhiều điều về xây dựng con người, có tới vài chục điều về gìn giữ những mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình, có hình thức trừng phạt nghiêm khắc đối với các tệ nạn như: cờ bạc, đánh cờ tướng ăn tiền, làm văn bằng giả, hàng giả, trình tấu sai sự thực..., làm quan không được lấy vợ tại địa phương mình cai quản, địa phương có người tài mà giấu vua thì quan phụ trách bị trị tội...

-         Cậu mở mắt cho chị nhiều lắm, phải thành thật cảm ơn cậu. Đúng đấy, xây dựng con người và xây dựng gia đình thành hai yếu tố cơ bản hàng đầu là đòi hỏi cốt yếu nhất cho một nước Việt Nam cường thịnh...

-         ...

Ba người quên dần cái đề án, câu chuyện chuyển sâu vào thế sự đất nước, kéo dài mãi tới khuya. Khi ra về Bách mới sực nhớ ra, rút túi áo đưa cho Đông một phong bì:

-         Cho anh cái này.

-         Sao, cậu cũng học mốt phong bì cho mình à?

-         Vâng, đấy là thư của ông Hiệp, viết cho em, nhưng lại nói nhiều về anh...

...

          Công việc xúc tiến đề án càng tiến triển, thời gian càng như bị ăn bớt. Tuy vậy trưa nay Liêm vẫn giành thời giờ đi nhậu với ông vụ trưởng trên Bộ, theo phân công của Tú. Đúng như hiệp đồng phân vai, mọi việc bên ngoài Trung Tâm đều do Tú thu xếp, Liêm rất thú vị về bữa ăn một chọi một này. Nhìn đồng hồ gần đến giờ rồi, Liêm cố  dọn dẹp cho nhanh đống giấy tờ trên bàn. Chưa chi đã có điện thoại ngoài thường trực gọi vào:

-         Báo cáo thủ trưởng, có xe tắc-xi đến đón thủ trưởng ạ.

-         Được rồi, bảo tắc-xi chờ một chút.

Vài phút sau Liêm đã chễm chệ trên xe, điểm lại những việc đã làm có liên quan đến bữa nhậu, sắp xếp một số ý...

...Mọi việc thế là tốt, còn mỗi chuyện công an vẫn có giấy đòi phải đưa con ông vụ trưởng lên đồn khai báo. Liêm còn đang loay hoay với các phương án trả lời công an như thế nào, xe đã xịch đỗ. Ông vụ trưởng đã đợi sẵn tại cửa khách sạn, tự tay mở cửa xe cho Liêm rồi đưa lên phòng ăn riêng.

-         Tôi cứ tưởng là O-riêng-tan (Oriental Restaurant – nhà hàng Oriental) ở đâu xa lắm, hoá ra cách Trung tâm của tôi có dăm phút. Đúng là nhà hàng bây giờ mọc lên như nấm... – nói đoạn Liêm mới quay ra chào ông chủ chi.

-         Có như vậy mới làm phỉ chí những thượng đế như chúng ta chứ. Anh và anh Tú đều là những người kén ăn, nên hôm nay tôi không thể sơ xuất được.  Chỉ tiếc là hôm nay anh Tú bận.

-         ...

Xuýt nữa thì Liêm ngã vì bước hụt. ...Hôm nay tôi không thể sơ xuất được!..  Liêm có cảm tưởng giữa ông vụ trưởng của câu nói này và ông vụ trưởng Chín mươi chín phần trăm trong bữa ăn dạm mặt cho đề án ra đời là hai ông vụ trưởng khác nhau. ...Một sự vồn vã, đon đả lạ thường, một sự ve vãn nữa là khác. ...Không, một sự xuống thang thực sự! Liêm ước lường mọi điều để lựa giọng cho câu chuyện hôm nay.

-         Vâng có anh Tú nữa thì vui biết mấy. Tôi đề nghị anh thư thư lại vài hôm, nhưng hình như anh sắp đi công tác xa?

-         Anh Tú cũng muốn như vậy, anh Liêm ạ... - ông vụ trưởng vừa tự tay rót rượu khai vị cho Liêm, rót đày cốc, vừa thanh minh. ...Chỉ tiếc là thời gian eo hẹp, mà công việc lại gấp gáp quá chừng. Cách đây nửa giờ tôi còn gọi điện thoại di động cho anh Tú một lần nữa, nhưng anh ấy vẫn cáo lỗi, tiếc quá. Anh Tú nói với tôi là mọi việc có thể trông chờ vào anh.

-         Tại Bộ giao cho Sở nhiều việc quá nên anh Tú mới vất vả như thế. Song anh yên tâm, anh Tú với tôi là một. Điều gì giúp được anh, tôi xin hết lòng.

Mặt ông vụ trưởng rạng rỡ hẳn lên như người bắt được của. Không còn ngần ngại gì nữa, ông đi thẳng vào câu chuyện.

Từ lâu ông vụ trưởng khốn khổ về cái tội con trai ông, đứa con duy nhất, bước vào học niên học này, lớp 12, nhất quyết bỏ học. Mọi lời khuyên và hình phạt đều như nước đổ lá khoai. Vừa cầm đầu một băng đua xe máy, vừa trích hút, cách đây gần một tuần con ông lại vừa bị bắt hụt trong trận xoá ổ buôn bán ma tuý ở bãi Đỗ Tấn. Cũng may là Tú xin Liêm kịp thời cho con ông vào nằm trong Trung tâm, với lý do để cai nghiện, cuộc truy nã tạm dừng.

-         Phải cảm ơn anh nhiều lắm, anh mà không cho cháu vào kịp thời, chuyện loang lở ra, tôi không còn mặt mũi nào với cơ quan... - ông vụ trưởng luôn tay tiếp thức ăn cho Liêm, mặc dù bát của Liêm đã đầy ụ.

-         Anh cứ cho tôi tự nhiên. - Liêm giơ đũa làm hiệu gạt lại. giọng nói đầy thông cảm: ...Thanh niên bây giờ dễ bị cám dỗ vào nhiều điều sai trái anh ạ, ở đâu cũng thế.

-         Nếu cháu chỉ đua xe máy không thôi, tôi cố cam chịu. Năm ngoái bị công an tịch thu 3 cái rồi chứ có ít đâu, thế nhưng vẫn chứng nào tật nấy. Vào hè năm nay đổ đốn thêm cái tật trích hút, mỗi ngày sáu bảy chục nghìn, một trăm nghìn như không. Có ngày nó ăn cắp của tôi nửa kỳ lương  tiêu nhẵn nhụi. Ngày nào không cho nó tiền là nó đập phá, doạ sẽ mang hết chuyện trong nhà ra kể ngoài đường phố, có lúc cầm dao định giết tôi nữa...

-         Đến nông nỗi này thì là nghiện nặng rồi anh ạ. Cháu có dùng hồng phiến không?

-         Thực tình tôi không biết, mà có hỏi chắc cháu cũng không bao giờ nói. Bỗng nhiên vài tuần nay cháu hàng ngày thôi không xin tiền nữa. Vợ chồng tôi lấy làm lạ, ướm hỏi nhiều lần. Cháu chỉ một mực: “Cai được rồi, từ nay không phải ngửa tay ăn xin ông bà nữa! Ông bà hỉ hả chưa?”... Chúng tôi đang chưa biết nên mừng hay nên lo, đùng một cái nó chạy về nhà đòi tôi đưa trốn về quê ngay đang lúc nửa đêm... May là quen biết anh và anh Tú, nên hai anh lo liệu cho kịp thời... – mặt ông vụ trưởng dài thườn thượt, hết cả cái đon đả nhanh nhẩu ban đầu. Ông hầu như không nghĩ đến ăn, nhưng không lúc nào quên tiếp thức ăn cho Liêm.

-         Chưa thật là ổn đâu anh ạ. Sáng nay tôi vẫn còn nhận được công văn của công an quận đòi cháu phải lên trình diện sớm. Cháu đủ tuổi thành niên chưa nhỉ?

-         Cháu học đúp luôn, nên gần 20 tuổi rồi anh ạ, ba tháng nữa thôi. Phiền anh cho Trung tâm điều trị giúp cháu, ít nhất cũng là cho cháu trú tại Trung tâm bốn, năm tuần để việc truy nã lắng xuống đã...

-         ...

Bây giờ đến lượt Liêm tiếp thức ăn cho ông vụ trưởng, kèm theo những lời an ủi đầy thông cảm.

-         Trung tâm sẵn sàng điều trị cho cháu, vì đã là con nghiện thì Trung tâm phải có trách nhiệm. Chỉ không biết cháu có đủ quyết tâm điều trị không?

-         Anh nghĩ như thế thì quý hoá quá rồi. Thượng sách là cháu chịu điều trị để cai nghiện, còn hạ sách thì anh cho cháu tạm trú vài tuần.

-         Tôi thực sự kính phục anh, trong hoàn cảnh thế này mà anh vẫn còn đủ tỉnh táo, tính toán thượng sách hạ sách!

-         Con dại cái mang, không lo không được anh ạ!

-         Nhưng chúng ta nên phấn đấu tập trung cho thượng sách cái đã, còn nước còn tát. Không thắng nổi cái nghiện của cháu, chúng ta mới chuyển sang hạ sách. Anh thấy ý tôi như thế được không?

-         Được anh thương cho cháu như thế thì còn gì bằng nữa!

-         Sao cháu dính líu vào buôn bán ma tuý mà anh chị không can ngăn? Thấy cháu không xin tiền nữa là anh chị phải đánh dấu hỏi ngay chứ.

-         Khổ quá,  không có cách gì nói chuyện với cháu được đến câu thứ hai! Thấy cháu không xin tiền là chúng tôi ngờ ngợ rồi. Anh Tú cũng đôi lần nhắc nhở chúng tôi là cháu đang dấn thân vào hiểm hoạ đấy. Nhưng chúng tôi làm được gì!?

-         Thời buổi bây giờ lơ là một chút là mất con mất cháu đấy, mất không cưỡng lại được. – giọng nói của Liêm đầy ái ngại.

-         Vâng, đúng thế. Anh Tú là người đầu tiên mách chúng tôi là cháu đi vào con đường trích hút, sau đó còn đôi lần nhắc tôi phải cảnh giác với mọi hành vi của cháu... Nhưng thật là tôi hoàn toàn bất lực.

Liêm rót đày rượu vào hai cốc rồi đưa cho ông vụ trưởng một cốc:

-         Chuỵên buồn càng nói càng buồn. Chúng ta một trăm phần trăm đi anh! Tôi hứa sẽ giúp anh hết lòng, giúp một trăm phần trăm! – mấy từ cuối cùng Liêm nói thậtthong thả.

-         Vâng, xin một trăm phần trăm!.. – Tợp xong ngụm rượu, ông vụ trưởng trầm ngâm một lúc, rồi như sực nhớ ra điều gì: ...Anh yên tâm đi, rồi tôi sẽ nâng cốc một trăm phần trăm với anh về cái đề án. Anh nói hộ cả với anh Tú như vậy. Còn một số ý kiến lèo sèo nữa, không phải từ phía các anh, mà là ở trong Bộ. Tôi cầm chắc là sẽ nâng cốc một trăm phần trăm...

-         Vâng, tôi sẽ nói lại với anh Tú. Chúng ta hết lòng vì nhau mà, một trăm phần trăm! -  Liêm chẳng cần chờ ông vụ trưởng đáp lời, tự đem cốc của mình chạm đánh keng vào cốc của ông vụ trưởng rồi hớp một ngụm hết sạch. Đoạn Liêm chủ động đứng dạy bắt tay:  Gần hai giờ mất rồi! Anh cứ yên tâm nhé. Phiền anh gọi dùm cho cái tắc-xi.

-         Xe đã chờ anh sẵn ở dưới nhà. Vẫn là cái xe lúc nãy đưa anh đến đây...

-         Anh chu đáo quá!

-         Để tôi tiễn anh ra tận nơi.

-         ...

Trái với thường lệ, cuộc họp giao ban hàng ngày sáng nay của bộ ba xe pháo mã Liêm – Mai – Tôn không bàn một tý gì đến tiến độ các công việc. Họ ngồi bàn với nhau hơn một giờ mà vẫn chưa đi đến một quyết định nào về một vấn đề nghiêm trọng...

-         Tôn ơi, cậu cố nhớ lại đi, xem có nghe nhầm không? – Mai gặng hỏi một lần nữa.

-         Khổ quá, anh Bách gọi điện thoại trực tiếp cho em. Đây này, trên sổ em ghi lại hầu như nguyên văn lời anh Bách: ...Anh Đông cho rằng đề án này hỏng, yêu cầu được làm việc gấp với Ban chủ nhiệm...

Cuộc thảo luận đi vào bế tắc. Ngoài ý định  bằng mọi cách loại Đông ra khỏi nhiệm vụ tư vấn, không ai trong ba người tìm được ý kiến nào khả dĩ hơn để đem ra bàn. Trong đại bản doanh của bộ ba này không còn một tiếng nói.

Liêm đứng dậy đi đi lại lại quanh bàn, hai môi mím chặt vào nhau, lo lắm.  ...Đề án mà đồ vỡ thì toàn bộ dự án của riêng mình cho “cơ cấu” mới sẽ ra mây khói, đã thế còn nguy cơ giậu đổ bìm leo, hoạ vô đơn chí...

Mai lật lật những trang sổ tay, chốc chốc lại chép miệng, lắc đầu, nhổm lên nhổm xuống như đang ngồi phải đinh.

 Tôn hết nhìn Liêm, nhìn Mai, lại cầm cái bút bi gõ gõ vào đầu, nhưng chẳng bật ra cái gì cả.

Liêm nhìn đồng hồ:

-         Hẹn họ đến đây mấy giờ, hả Tôn?

-         Chín giờ ạ.

-         Còn nửa tiếng nữa, tất cả cố nghĩ thêm ra cái gì đi chứ, chẳng lẽ cứ ngồi như bụt mọc cả thế này? Đã dành cho hai ngày chuẩn bị rồi còn gì nữa... – Liêm giục Mai và Tôn.

Tôn chán không gõ bút bi lên đầu nữa. khoanh tay ngồi chờ. Riêng Mai vẫn lật các trang sổ tay soàn soạt...

-         Tức lắm, việc khó nhất trong đề án là thủ tục về nhà đất, mất bao nhiêu công sức, đã hoàn thành một trăm phần trăm rồi, thế mà Nguyễn Đông bây giờ lại chọc gậy bánh xe... – Mai nói như rít lên, nhưng thật ra nỗi lo chính đang thiêu đốt tâm can Mai lại là những khoảnh đất đã mua được có thể làm cho Mai sạt nghiệp.

Tôn hiểu suy nghĩ của Mai, ngồi im mãi không tiện, nên bắt lời ngay:

-         Việc khó nhất đã làm được rồi mà lại chịu bỏ cuộc thì không được. Chị Mai là người mất nhiều công sức nhất về thủ tục nhà đất.

Liêm phát cáu:

-         Thôi đừng phân tán tư tưởng vào những chuyện đau đâu nữa, suy nghĩ thêm về cuộc họp sắp đến với nhóm tư vấn đi.

-         Đề án đã được Bộ duyệt rồi. Nhiệm vụ của cố vấn chỉ là giúp thực hiện đề án. Nếu cố vấn không đồng ý với đề án thì thay cố vấn. Anh Liêm không thấy đấy là cơ sở pháp lý cao nhất của chúng ta à? Tôi vẫn giữ quan điểm là thay Đông. Như thế mọi việc sẽ lại đâu vào đấy... – Mai cố ép Liêm đi theo hướng xử lý này.

-         Không được. – Liêm lắc đầu:  ...Một trăm lần không được. Mai không thấy nhiệm vụ cố vấn của Đông được ghi trong quyết định của Bộ à?

-         Thôi, lý không được thì ta dùng phong bì là thượng sách. Phong bì có nhiều tổng thống Mỹ thì sẽ trơn tru. Chính em đã đi trót lọt qua bao nhiêu cửa bằng cách này rồi mà. Đi cả ba cửa: cố vấn, trợ lý cố vấn, bí thư chi bộ Tâm! Chỉ cần qua được một cửa là bung hết!..

Khi nghe Tôn nói đến đây, Mai giãy nảy lên gần như quát:

-         Tôn! Cậu Tôn không hiểu gì về anh Đông. Làm cái trò phong bì với anh Đông là lạy ông tôi ở bụi này. Đồ ngốc! Tiện đây tôi dặn cậu luôn, tuyệt đối không được dùng phong bì đối với cả cái nhóm tư vấn này. Đây là mệnh lệnh, cậu không được làm sai. Còn định mua hay động viên họ thì nhất thiết phải đi con đường thưởng công khai, theo chế độ lương sản phẩm, có sổ sách ký nhận đàng hoàng. Hớ hênh một tý là sai lầm chết người đấy!

Liêm chán nghe những ý kiến vô bổ, anh vào phòng vệ sinh riêng, rửa mặt cho tỉnh táo, chải lại đầu tóc, rồi quay ra với một quyết định dứt khoát:

-         Thảo luận linh tinh thế này không ăn nhằm gì. Chấm dứt chương trình ở đây. Gút lại là chưa có kế sách gì có thể chấp nhận được. Bây giờ tôi quyết thế này: Chỉ nghe nhóm cố vấn trình bày, xử nhũn để giữ hoà khí, thái độ phải tỏ ra cởi mở vui vẻ, tuyệt đối không được có phản ứng gì căng thẳng. Sau khi gặp họ, chúng ta sẽ tính thêm. Trong trường hợp ngoại lệ, khi tôi quyết cái gì, cả Mai và Tôn phải nói hùn vào.

-         Vào lúc này, ý kiến của anh Liêm đúng là thượng sách. – Tôn tán dương, vì tự biết mình không có cao kiến gì hơn nên đành nhanh miệng ăn theo nói leo để bày tỏ lòng mẫn cán.

-         Nhưng tôi đề nghị anh nhất thiết không được hữu khuynh, đấy là cái bệnh cố hữu của anh. Gần đây nhất là anh đã nhận cho cô Nguyệt vào làm việc nửa ngày không lương, chẳng khác gì đưa thêm gián điệp vào nội bộ mình. Tâm nói gì thì anh chỉ biết gật, còn anh Đông thì anh sợ như cọp... – Mai tìm mọi cách chặn trước mọi nhượng bộ Liêm có thể chấp nhận, nhưng lại một lần nữa vô tình đâm trúng tim Liêm.

Nhìn thấy Đông, Tâm và Bách đang đi tới, Liêm đi trước ra cửa, niềm nở bắt tay và mời mọi người vào. Không khí chào hỏi nhau vui vẻ.

Liêm vừa tự tay rót nước mời, vừa chủ động nói với Đông:

-         Anh Bách truyền đạt ý kiến anh muốn sửa lại đề án này. Tôi thấy vấn đề anh đặt ra rất quan trọng, nên muốn họp bàn sớm. Bây giờ còn đang ở trong giai đoạn triển khai, mọi việc đều có thể bàn, miễn là chúng ta thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao. Đấy là ưu tiên cao nhất.

-         Đến chỗ anh Liêm lúc nào cũng được uống chè ngon. Anh và tôi cùng cánh nghiện chè, và tôi rất thích cách pha chè của anh. - Đông nói, giọng cởi mở, anh hiểu ý lời dạo đầu của Liêm  “...thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao. Đấy là ưu tiên cao nhất!”...

-         Anh thích uống nước chè tôi pha, nhưng trong phòng này anh vẫn thường có nhiều ý kiến chống tôi... – Liêm tìm cách nói đùa, để chứng tỏ mình bình tĩnh và có bản lĩnh.

-         Nước chè ngon thì phải khen ngon chứ, anh Liêm? Anh nói đúng đấy, đề án mới ở giai đoạn triển khai, mọi việc đều có thể bàn, miễn là chúng ta có ý chí. Tôi đã nói khi nhận nhiệm vụ làm cố vấn là tôi hứa giúp đến cùng.

Nghe Đông nói như vậy, Liêm hiểu ngay ý tứ của Đông, trong lòng thở phào, nghĩ rằng sẽ có lối thoát.

Song cũng câu nói ấy của Đông lại làm cho Mai bán tín bán nghi. Mai vốn cho Đông là một người cao thủ. ...Phê  phán đề án này là hỏng, đòi họp gấp, nhưng lại hứa sẽ giúp đến cùng, không hiểu trong đầu của cái lão Don Quixote gốc Việt này đang bốc lên cái gì...  Mai đánh vật với những ý nghĩ của mình, luôn tay lúc cầm bút, lúc cầm chén, nhấc lên, đặt xuống, nhấc lên, đặt xuống.., biểu lộ rõ rệt tâm trạng bối rối.

Sau khi nói vài lời làm rõ khuyết tật cơ bản của đề án này là nó chỉ cải tiến cái Trung tâm đang có, hầu như chưa đáp ứng được chức năng nhiệm vụ phải có của Viện, Đông yêu cầu Bách trình bày cụ thể từng thiếu sót của đề án, từng vấn đề phải sửa đổi và phương án thực hiện.

-         ...Tóm lại, anh Đông yêu cầu thiết kế lại hệ thống tổ chức của Viện, nhất là phải chú trọng các khâu nghiên cứu khoa học, thông tin, hoạch định chính sách, tư vấn... Kinh phí đã được duyệt phải ưu tiên dồn vào những yêu cầu này. Cần giảm bớt chức năng chữa bệnh hiện nay của Trung tâm, chỉ duy trì chức năng này ở mức độ phục vụ trực tiếp nhiệm vụ của các khâu thiết yếu vừa nói trên. Tạm thời phải gác lại việc xây dựng trụ sở mới cho Viện để có tiền xây dựng những công trình phục vụ các khâu nói trên. Riêng việc tuyển dụng cán bộ khoa học vào Viện như đã nêu trong đề án phải huỷ bỏ hoàn toàn. Anh Đông nhấn mạnh yêu cầu này và đã đưa ra phương án tuyển dụng khác như tôi vừa mới trình bày...

Bách báo cáo xong những kiến nghị của Đông, phản ứng đầu tiên trong phòng họp là sự im lặng kéo dài.

Liêm đề nghị giải lao. Tôn chạy đi gọi hộ lý mang trái cây, bánh kẹo và cà phê đã được chuẩn bị sẵn. Khi nghe đến yêu cầu gác việc xây dựng trụ sở Viện, chân tay Mai rụng rời. Còn Liêm chỉ lo cái dự án “cơ cấu” của mình có thể đi đứt...

Trong lúc nghỉ giải lao, Tôn dạ dạ vâng vâng rối rít, bận rộn bưng bê mời từng người thưởng thức đồ ăn thức uống vừa mới được bày ra.

Đông bưng tách cà phê đang uống của mình lại đứng gần chỗ Mai:

-         Mai ăn gì đi chứ, sao hôm nay trông Mai có vẻ mệt mỏi thế? Công việc bận quá có phải không?  Mai ăn chùm nho này nhé. Không hiểu đây là nho ta trồng hay nhập, nhưng rất ngọt và ít hột... - Đông tự tay lấy đĩa và chọn chùm nho ngon nhất đưa cho Mai.

-         Cảm ơn anh, đúng là vừa bận, vừa lo, toàn là việc khó...

-         Nghe nói Mai bây giờ chịu khó tập ten-nít. Bận gì thì bận, nhưng cần tập đều. Gần đây anh  lấy lại được phong độ cũ, chạy bộ mỗi ngày một tiếng sau giờ làm việc. Mặt đê chỗ anh bây giờ là một công viên dài, đẹp tuyệt vời. Sau giờ làm việc, chạy trên đê và hứng gió bên kia sông là anh quên hết mọi chuyện...

       Thái độ tự nhiên của Đông làm Mai bớt lo lắng phần nào.

       ...Phần tiếp tục của cuộc họp xoay quanh vào băn khoăn lớn nhất của Liêm về kinh phí. Bách đưa ra các con tính, nếu hoãn việc xây trụ sở Trung tâm thì may ra có thể đủ. Cái dở trong hoàn cảnh này trở thành cái may là phần kinh phí trong đề án dự trù cho xây trụ sở Trung tâm khá lớn, vì vậy Bách hy vọng sẽ không thiếu hụt nhiều lắm.

-         Nhưng Viện mà không có trụ sở thì làm sao gọi là Viện được?

-         Chị Mai ạ, tạm thời sự dụng trụ sở cũ, những năm sau có kinh phí mới sẽ hay. – Bách giải thích.

-         Nhưng như thế lại trái với quy hoạch được duyệt.

-         Chị đừng lo, vị trí đặt trụ sở mới ta vẫn giữ như quy hoạch đã được duyệt, chỉ tạm thời chưa xây vì chưa có tiền, nên không có gì trái với quy hoạch cả. Khi trình lên trên, ý kiến tạm hoãn xây dựng trụ sở mới, ưu tiên cho các công trình nghiệp vụ khác để Viện có thể sớm đi vào hoạt động chắc chắn sẽ được hoan nghênh...

Mai thở phào.

Cuối cùng bộ ba xe pháo mã chấp thuận đề án được sửa đổi của nhóm tư vấn. Nỗi lo lớn nhất của Liêm là nếu đề án đổ vỡ thì sự nghiệp của mình cũng tan nát. Nỗi lo này được giải toả, Đông vẫn cam kết giúp đến cùng. Chỉ có điều Đông yêu cầu công khai hoá trong đấu thầu xây dựng để may ra mới đủ tiền và giảm bớt lãng phí, công khai hoá việc tuyển dụng cán bộ khoa học để Trung tâm thực sự có năng lực hoạt động - đấy là hai quả đắng Liêm thấy cũng đành phải nuốt, vì còn hơn là để cho đề án phá sản. Dù sao Đông vẫn không đụng chạm vào biên chế nhân viên hành chính sự nghiệp, cái cô-ta nghĩa vụ 1/4 vẫn giữ được... 

Liêm tự nhủ: ...tình thế mới, phải tìm cách thích nghi mới vậy, đề án thực hiện thắng lợi, mình lại sẽ có tất cả...

Trong khi mọi người vui vẻ chia tay nhau, cô văn thư mang công văn và báo chí hàng ngày đến cho Liêm, chạy vào đến giữa phòng, cô này hớt ha hớt hải:

-         Các anh các chị ơi, đêm qua vừa xảy ra một vụ án mạng to lắm, báo đăng đây này. Một vụ nổ lựu đạn trên sàn khiêu vũ, 8 người chết và hơn một chục người bị thương. Thủ phạm là một lái xe tải. Nhà của thủ phạm ở ngay phường của Trung tâm chúng ta, chỉ có khác cụm thôi...

Liêm đọc xong tin đó trên báo rồi nói với mọi người:

-         Thật là rùng rợn. Mang lựu đạn vào cho nổ giữa sàn khiêu vũ thì phải chết hàng loạt thôi. Thật là kinh khủng...

Đông không dám tin vào tai mình, cố hỏi lại Liêm:

-         Báo có nói tên thủ phạm là gì không, anh Liêm?

-         Đào Văn Sửu, tổ 4, cụm An Thịnh.

-         Thôi chết rồi, đúng anh này rồi... - Đông kêu lên.

Mọi người dồn vào hỏi Đông.

-         Sao, anh Đông biết anh này à?

-         Không, tôi không biết anh ta. Nhưng tôi đã đến gia đình anh ta, đúng vào lúc gia đình anh ta đang cắt cử người đi báo công an và chia nhau các ngả đi tìm anh ta về.

-         Sao anh lại biết nhà này mà đến?

-         Là chuyện tình cờ thôi, hôm đó tôi đi xem lễ hội đình An Thịnh, nhưng đi sớm quá, lang thang trong cụm này và vào đúng nhà anh ta...

Ra về, Đông xin Liêm tờ báo đó, với ý định cất đi làm tài liệu...

---

· Con trai làng chơi, dân ăn chơi.

ª vé: từ đang được dùng ngoài đời, chỉ tờ giấy bạc 100USD Mỹ.

·ª ý Liêm định nói là “khốt-ta-vít”.

ª (Whisky blue, ý nói whisky loại “blue label”)

ª (quota)

ª (busyness)

· Các loại thuốc gây mê toàn thân hoặc gây tê từng phần nơi phải làm phẫu thuật.

§ Quốc Triều Hình Luật, triều Lê (1428-1788). Thời đó nhân dân gọi bộ luật này là Bộ Luật Hồng Đức, một phần vì đấy là tên gọi giản lược cho dễ sử dụng, một phận vì bộ luật này chủ yếu được hoàn thiện dưới thời vua Lê Thánh Tông với niên hiệu Hồng Đức (1470 –1497). Khởi đầu của bộ luật này là Luật Thư, do Nguyễn Trãi soạn thảo (1440 – 1442), tiếp theo là những Luật khác do những bác học khác soạn thảo. Bộ Luật Hồng Đức gộp lại có 722 điều và là một trong những thành tựu tiểu biểu của văn hoá Việt Nam. Tuy 5 thế kỷ đã qua đi, nhưng nhiều tư tưởng trong bộ Luật Hồng Đức vẫn còn nguyên giá trị đối với hiện tại.