tiểu thuyết "hiến dâng" - file B

Nguyên  Nguyên

(tức Nguyễn Trung)

Hiến dâng

Tiểu thuyết

(In lần thứ 3, có sửa chữa, bổ sung phần phụ trương)

 Tác giả giữ bản quyền

Kính tặng

những người thầy thuốc giầu lòng bác ái,

 những bệnh nhân nghiện ma tuý,

những bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS

và các bậc cha mẹ

Xin em...

Đừng níu tay anh lại

Để anh đi cho hết những đoạn trường

Đừng vọng nhìn theo anh nữa

Để tim anh thôi run rẩy vấn vương

Đừng khóc thương những nỗi đau khắc khoải

Để anh tan đi trong gió sương cát bụi

Nhớ đến anh,

Xin thắp trong em một nén hương...

1

          ...Thành phố đã lên đèn từ lâu. Nguyệt cảm thấy sau lưng là cả một vực thẳm, không còn bất kỳ nơi ẩn náu nào. Phía trước, trời và đất xám xịt, vô vọng. Tai Nguyệt hầu như không cảm nhận được bất kể tiếng động gì chung quanh. Mệt mỏi, nôn nao, chân tay rã rời, tâm trạng căng thẳng.... ...

...Cơn nghiện sắp đến rồi, chỉ còn vài chục phút nữa. Định làm gì thì làm đi... – Nguyệt tự giục giã mình.

          ...Nhưng làm gì? Đi đâu?..

          Chỉ có một khoảng tối mênh mông trước mặt. Không một tia hy vọng, không một câu trả lời...

...Đã hai tháng nay, khi thì dăm hôm, khi một tuần, Nguyệt đành mặt dầy mặt mo khẩn khoản xin chịu tiền trọ vì không kiếm ăn được. Đầu tháng này, chủ chứa nhất quyết tống cổ Nguyệt ra khỏi cửa, vì thấy rõ Nguyệt đã thân tàn ma dại rồi. Mụ ta nói thẳng:

-         “Cho cái xác ve này ở chịu, bà chỉ thêm lõm. Liệu bán xới đi đâu thì đi...”

Lúc đầu mụ ta đã giữ lại bộ cánh mới nhất của Nguyệt để gạt nợ, nhưng nghĩ thế nào mụ ta lại ném bộ quần áo vào mặt Nguyệt:

-         “Bà không thèm cạn tàu ráo máng làm gì, coi như là tao làm phúc cho mày!”

 Bị đuổi ra khỏi cái nhà chứa ở ven nội, Nguyệt phiêu giạt các xó xỉnh trong thành phố. 

...Nhiều đêm nay Nguyệt lần mò vào chỗ trọ của những người bán bánh mỳ, những người làm phu hồ phụ việc cho các thợ xây, những người gánh vác thuê tại các chợ nằm dọc ven bờ sông, những người kiếm sống bằng nghề rửa bát cho các quán ăn, những “Ô-sin” hoặc những “cửu vạn” đang chờ người dắt mối tìm việc... Nơi nào Nguyệt cũng chỉ có thể xin ngủ nhờ được một đêm, cùng lắm là hai đêm, rồi lại bị đuổi đi quầy quậy.

Những người lam lũ này là những nam nữ trong tuổi lao động, phần lớn trên dưới ba mươi tuổi. Chỗ này chỗ khác cũng có những em mới khoảng mườì lăm mười sáu tuổi.

Họ là từng người riêng lẻ từ các miền quê khác nhau, túm tụm lại với nhau vì miếng sống. Hoặc đấy là những toán người cùng quê quán, đùm lại thành nhóm theo làng mạc của mình, dắt díu nhau về thành phố kiếm ăn. Trong số họ, hiếm những người trên bốn mươi tuổi. Có lẽ cái chặng tuổi ấy khó kham nổi cuộc sống theo kiểu dân du mục và rất vất vả ngay giữa nơi phồn hoa đô hội này.

Tối tối, sau một ngày làm việc cật lực, họ tụ tập chui rúc cho qua đêm trong những lều trại hay quán trọ nồng nặc mùi khổ ải. Nơi ở của họ luôn luôn di chuyển theo công việc. Tại nhiều khu đang xây dựng mới của thành phố, nhiều điểm trọ chỉ là những căn nhà tạm lè tè trong các thửa vườn còn xót lại, những lán dựng nhanh trên những khoảng trống, cạnh những bờ cống thoát nước đầy mùi xú uế, muỗi có thể lấy tay hớt được. Thế mà tìm được chỗ đặt lưng nhờ một đêm trong đám người lem luốc này thường là điều may mắn hiếm hoi đối với Nguyệt. Đã có đêm đói mệt quật rụi Nguyệt xuống một xó xỉnh nào đó, cô chỉ còn đủ sức lấy mấy cái quần áo phủ kín người cho đỡ muỗi, rồi thiếp đi mãi cho lúc hình như có ai đó vấp phải mình...

 Một lần, trong lúc lõng khách tại một ngõ hẻm ở khu Đầm Trạch ngoài bờ sông, Nguyệt đi qua một ngôi nhà cao năm tầng đang xây, nhìn lên thấy bốn năm người thợ đung đưa tại đầu các sợi dây chão để quét vôi phía tường ngoài. Mỗi người thợ quét vôi đứng trong một gá treo như người đứng trên đoạn đầu đài để chờ giờ hành quyết. Họ phải làm như vậy để giữ được khoảng cách với tường, có chỗ trống vung cái chổi quét vôi lúc nào cũng như muốn kéo họ bay ra khỏi gá. Chung quanh họ là các dây điện chằng chịt đi vào hai ngõ và các khu  bên cạnh. Trong khi Nguyệt chưa hết ngạc nhiên về tại sao người ta có thể xây được một ngôi nhà đồ sộ như vậy trong một ngõ rất hẹp, thì một tràng tiếng nổ loẹt xoẹt nghe rợn người ngay trên đầu, một chổi quét vôi dài rơi ngay trước Nguyệt vài bước chân. Nhìn lên, Nguyệt thấy người thợ quét vôi mất chổi rơi ra khỏi gá treo, anh ta đung đưa trên đầu dây buộc ngang lưng, va đập vào tường mấy lần, nhưng đầu và chân tay anh ta thõng xuống bất động. 

-         ...Điện giật! Điện giật chết người! Điện giật chết thằng Miến rồi!... 

Những tiếng hô hoán ầm ỹ, người người từ khắp nơi ùa tới kín đầy ngõ... Nguyệt cảm thấy tim mình như không dám đập, cố dùng hết sức chui ra khỏi cái ngõ nêm chặt người...  Cả ngày hôm đó guyệt như người mất hồn...

Trong những ngày phiêu giạt này, Nguyệt còn được nghe kể khách sạn Đại Phong chưa xây xong phần thô đã có sáu lao động tử nạn. Bức tường xí nghiệp vận tải Thành Đô của thành phố đổ trong khi đang xây, làm chết tại chỗ cả thợ xây và người đi đường, tất tật là mười ba người.  Trong số đó có một gia đình nhỏ - đấy là một cặp vợ chồng trẻ và đứa con lên hai. Chiếc xe máy của họ từ đường ngang rẽ vào đường của xí nghiệp, đúng vào lúc bức tường ập xuống, họ bị vùi sâu trong đống gạch...

Nguyệt còn tiếp xúc với biết bao nhiêu người đủ các nghề, từ đạp xích lô đến lái xe ôm, kéo xe ba gác, buôn thúng bán mẹt.. Họ ngày ngày kiếm sống ở thành phố, tối mịt mò về ngủ vài giờ ở nhà mình tại ven đô, để tờ mờ sáng hôm sau lại hối hả mọi việc...

Trong những ngày ấy, càng đi Nguyệt càng thất vọng, chưa tìm ra được việc làm gì khác cho miếng sống. Cái tát như trời giáng và mớ giấy bạc cầm trong tay hôm nào như đã đánh dấu chấm hết khả năng cuộc đời làm đĩ của Nguyệt...

...Tối hôm ấy, trong một nhà chứa tồi tàn ở xóm Mới, người khách mua dâm Nguyệt chài được lột hết quần áo của Nguyệt ra. Người này khoảng 40 tuổi. Anh ta quá háo hấc, giật đứt tung các khuy áo, kéo toạc khoá quần và xé toang cả quần lót của Nguyệt, nhưng anh ta vẫn mặc nguyên bộ quần áo ca-ki trên người. Trong ánh đèn nhập nhoạng anh ta càng có vẻ to lớn như ông hộ pháp. Anh ta sờ soạng khắp nơi trên thân thể Nguyệt, vần Nguyệt hết vòng này đến vòng khác như thể vần củ khoai. Hai tay anh ta chai sạn và cứng như sắt, Nguyệt có cảm tưởng đấy là hai cái kìm bóp lấy mọi nơi trên cơ thể Nguyệt, đau rát hết chỗ này đến chỗ khác.

Bỗng nhiên người khách tát Nguyệt một cái nảy đom đóm mắt, giận dữ:

-         Khô không khốc như cái mo nang, người lại đang sốt nóng như hòn than, thế mà cũng đi chài người ta! Mặc quần áo vào đi!..

Nguyệt ôm mặt nằm co quắp trên ổ rơm, oà lên khóc nức nở, vì quá nhục.

-         Ô hay, đứng dậy mặc quần áo vào!.. – miệng nói, tay người khách quơ đống quần áo ném vào chỗ Nguyệt.

Chờ một lúc vẫn thấy Nguyệt nằm yên sụt sịt, anh ta dựng Nguyệt ngồi dậy rồi nắm lấy tay Nguyệt xỏ vào một ống tay áo:

-         ...Sao lại run bắn người lên thế? Lên cơn sốt cao hả? Làm sao cô lại khốn khổ thế này?..

Người khách buông cánh tay Nguyệt, đứng dậy, rút trong túi quần ra một nắm tiền, giọng nói anh ta đầy vẻ ái ngại:

-         Đây là số tiền tôi kiếm được trong ba ngày khuân vác hàng lậu ở ga Giáp Bát. Cho cô một nửa.  – nói đoạn, anh ta lấy hai tay tách nắm tiền làm hai mớ như người ta tách hai múi bưởi. Một mớ anh ta đặt lên đùi Nguyệt, một mớ anh ta đút túi, rồi bỏ đi thẳng...

Đó là người khách cuối cùng của Nguyệt trong làng chơi. Hôm nay cái tát nảy đom đóm mắt vẫn còn rát bỏng trong tâm trí Nguyệt...

... Thất vọng của Nguyệt lớn mãi theo cuộc đời du mục...

Như để cố tìm xem còn khả năng nào tìm đường sống không, một lần Nguyệt chủ tâm không đi lung tung nữa, mà đi trọn vẹn một đường phố. Nguyệt chọn đường La Khê, cứ chỗ nào có thể hỏi xin việc, Nguyệt đều lân la tìm hỏi. Con đường này hai bên san sát những cửa hàng, không dài lắm, có lẽ chỉ bằng từ làng mình lên đến đê là cùng – Nguyệt nghĩ như vậy, thế mà Nguyệt đi hết gần buổi sáng...

 Mới đi chưa được một nửa đường, Nguyệt đếm được mười chín người bán bánh mỳ - đội trên đầu, chở trên xe đạp hoặc ngồi một chỗ,  cũng khoảng bằng ấy người bán rau, bảy tám người bán quần áo treo trên các xe đẩy hoặc trên các đôi quang gánh, hơn một chục em bán sách báo - chúng vừa rao hàng, vừa đùa nghịch với nhau. Thỉnh thoảng một xe thồ cam hoặc chuối đứng lấn chiếm vỉa hè, thấy công an trật tự giao thông từ xa, người bán vơ vội hàng vào sọt rồi nhảy lên đạp xe chạy thục mạng... Một tốp trẻ đánh giầy không có khách, chúng giết thời giờ bằng cách dùng các đôi dép nhựa phục vụ khách đánh giầy để ném lia.

Nghỉ chân ở một quán vỉa hè mua chén nước uống tạm, Nguyệt ngồi lọt vào giữa sáu nam nữ thanh niên mặc đồng phục: áo sơ-mi trắng, quần xanh, cùng ngồi nghỉ uống nước. Tất cả đều đội mũ xanh in dòng chữ “Tiếp thị nước mắm Kiên Giang”. Hỏi ra, họ đều là sinh viên trường Đại học báo chí, mỗi tuần tranh thủ làm việc này hai ngày để kiếm thêm ít tiền.

Nguyệt đứng dậy, tiếp tục đi,  tiếp tục đếm.., hỏi xin việc trong các quán phở, trong một số nhà, chỗ nào cũng lắc đầu... Đếm thêm được hơn hai chục người gánh, thồ, đội, đeo, cắp nách... Những người này bán các loại hàng, từ đồ nhựa, mành mành, chổi quét nhà, thuốc diệt chuột, rổ rá, thảm chùi chân...  Chốc chốc lại một người đứng bơm xe đạp, xe máy...

...Tại đoạn đường có mấy cây xà cừ liền nhau, Nguyệt đếm liền một lúc được bẩy thanh niên, mỗi người một cái ghế, một cái hòm thợ cạo, một cái gương treo trên tường rào. Người có việc, điệu bộ trông lóng ngóng dáng học trò nhiều hơn là thợ cắt tóc chuyên nghiệp. Người chưa có khách thì tán gẫu với nhau hoặc đánh cờ ngay dưới gốc cây... Quanh chỗ họ có ba người vác cân đang loay hoay tìm chỗ, đầu cân đeo thêm cái biển “cân - đo điện tử”. Chỗ này cũng có mấy em đánh giầy nữa chực sẵn. Các em này trạc tuổi học sinh lớp năm lớp sáu, hễ có ai cắt tóc đi giầy là chúng sà vào...

Nhưng có một cậu bé khoảng mười một mười hai tuổi, gầy nhom, đi đất, quần áo bạc phếch, một tay xách hòm đánh giầy, một tay vân vê cổ áo, đứng một chỗ không nhúc nhích. Cái hòm đánh giầy quá khổ làm cho thân hình cậu bé oằn về một nơi, nhưng mắt cậu bé như bị hút chặt vào gánh hàng bánh rán cách xa vài bước. Một người đi đường vô ý đụng vào làm cậu bé suýt ngã, nhưng cậu bé vẫn đứng im, đôi mắt đau đáu không rời gánh hàng bánh rán. Cái nhìn ấy làm Nguyệt đau thắt trong lòng.  ...Ôi nếu bà mẹ nào thấy cái nhìn sâu thẳm như thế này của con mình... Trong giây lát Nguyệt như quên cả  số phận của chính mình, dừng lại nhìn chằm chằm vào cậu bé.

Như một bản năng, Nguyệt lại mua một gói bánh rán, suy nghĩ một lát rồi  ngồi thụp xuống ôm lấy cậu bé:

-         Hai cô cháu mình ăn bánh rán đi, cô thích bánh rán lắm, nhưng ăn một mình không vui.

Đứa bé lắc đầu định chạy, nhưng Nguyệt đã ôm nó trong tay rồi. Chìa gói bánh cho đứa bé, cô dỗ dành:

-         Hai cô cháu mình cùng ăn mà, cô không muốn ăn một mình đâu, đừng làm cô giận cháu...

-         Vâng, con xin cô. Con cảm ơn cô. – Cậu bé lấy ra một chiếc bánh, ăn ngon lành.

Nguyệt cũng lấy ra một chiếc bánh, cắn một miếng rồi nhưng mãi không nuốt được. ...Trời ơi  ...Vâng, con xin cô. Con cảm ơn cô... tiếng nói của một con chim non... Những tiếng nói đó làm Nguyệt ứa nước mắt, Nguyệt đứng vội lên để cậu bé khỏi nhìn thấy, tay vẫn ôm lấy cậu bé. Cô gắng lắm, Nguyệt mới nói được:

-         Bánh có ngon không cháu?

-         Ngon ạ.

-         Cô chào cháu nhé, cô đang bận việc.  – Nguyệt giúi cả gói bánh vào tay cậu bé rồi rảo bước đi ngay. Nguyệt chỉ sợ cậu bé không nhận gói bánh...

...Có hai người đạp xe thồ chậu cảnh, tuy đã cố đi vào ven đường nhưng họ vẫn làm vướng víu nhiều xe cộ khác. Nguyệt lấy làm lạ trong vòng chưa đầy buổi sáng mà đã chạm mặt với họ tới hai hay ba  lần. Chà đi xát lại trên đường phố mà những sọt thồ hàng chậu cảnh của họ vẫn đầy ắp...

...Những người  Nguyệt để ý quan sát trên đường phố, tuy họ là những trai hoặc gái ở nhiều lứa tuổi khác nhau, ăn mặc lành rách và mỗi người mỗi dáng, song hình nhưng tất cả đều có một cái gì đó rất chung, Nguyệt cảm nhận được, nhưng khó nói ra được. Nét chung nhất có lẽ là các khuôn mặt của họ đều hơi quắt lại và xạm nắng – kể cả những trẻ em và những người còn trẻ.

Các gánh hàng quà rong, quán nước đếm không xuể.., trên một đường phố, chỉ bằng từ làng mình lên tới đê... Nhưng việc làm vẫn không thấy... 

Nguyệt phát chán không đếm nữa, ngồi bệt xuống quán nước bên hè, mắt nhắm lại, đầu ngật ra phía sau, rên rỉ: “...Trời ơi, mật ít ruồi nhiều, tìm đâu ra việc...”

Nguyệt uống xong chén nước rồi tự hỏi mình: “...Ai đếm được thành phố này hàng ngày  có bao nhiêu nghìn, bao nhiêu chục nghìn những con người như vậy từ khắp nơi đổ về?..”  Nguyệt càng cảm thấy bế tắc cho thân phận mình...

Qua giọng nói những người lam lũ, Nguyệt biết họ là những người tứ xứ, từ hầu hết các tỉnh miền Bắc, nam có nữ có, ít nhất từ Ngệ An đổ ra,  túm tụm kéo nhau vào thành phố kiếm sống. Cách xưng hô còn cho thấy trong những toán người này hình như một số còn có quan hệ họ hàng...  

 Nguyệt không ngờ chỉ trong vòng mấy ngày mà đã lần mò tới hơn hai chục tụ điểm của các “cửu vạn” và của mọi loại người tìm việc trong thành phố. Tại những nơi này, hễ có một ai đi tới, hoặc một chiếc xe máy xịch đỗ, những người này bu lại như ong vỡ đàn tìm được chỗ đậu. Ai đếm được thành phố này có bao nhiêu tụ điểm của những người đói việc như vậy?..

Nguyệt mất bao nhiêu công sức năn nỉ xin nhập bọn với họ, nhưng không tốp nào nhận. Có toán đuổi Nguyệt như đuổi tà, có thể vì Nguyệt không giấu nổi khuôn mặt của một con nghiện hay một con điếm.

Cũng có toán cử người ra phân bua với Nguyệt, lời lẽ đầy ái ngại:

-         Chúng tôi hiểu khó khăn của cô lắm, nhưng mong cô cũng thông cảm với bọn tôi. Cô tính, công việc chúng tôi làm ở đây vừa nặng nhọc, vừa khó tìm. Nhiều khi đánh nhau vỡ đầu vì tranh việc. Chẳng ai muốn tự dưng bỏ nhà cửa ra đây làm gì, nhưng tại quê chúng tôi mỗi nhân khẩu chỉ có bảy tám miếngª ruộng. Không ra ngoài này, cả năm ngoài thời vụ ra, tính tổng cộng có tới năm sáu tháng trời chẳng có việc làm, mà miệng ăn núi lở, còn biết bao nhiêu thứ đóng góp khác...

Nguyệt hiểu được những lời phân bua như vậy, chỉ còn cách lê đi tiếp, vô định.

... Hôm qua, bốn tờ giấy bạc năm nghìn cuối cùng trong số tiền của người phu khuân vác ga Giáp Bát bố thí cho đã hết. Trong đó chỉ có một nghìn Nguyệt mua xôi cho bữa sáng, một nghìn mua xôi cho bữa chiều, tất cả số tiền còn lại vừa đủ cho một liều hít mua tại cửa hàng cà-phê Tý trong ngõ hẻm ở dốc đường gầm cầu, chia làm đôi đốt lên hít một nửa sáng hôm qua và một nửa cho sáng nay. Lang thang suốt từ sáng đến giờ, trong bụng ngoài mấy ngụm nước lã tại cái máy nước trong chợ Hàng Mắm... chỉ có những câu hỏi bế tắc như đang xé Nguyệt  ra từng mảnh...

Lết đi trên hè phố, Nguyệt thấy rõ sức mình kiệt dần theo mỗi bước. Cái mỏi rã rời đang chuyển dần sang cảm giác đau đớn, màu đen trước mặt cô tối mãi lên, Nguyệt không hiểu chân mình lê đi như thế nào nữa...

...Bây giờ lại đem thân trở lại đấy?

...Không được!..

Nguyệt tự lục vấn mình.

Sau những năm tháng trốn đi hành nghề chui lủi vì không thể chịu nổi sự ăn chặn quá đáng và sự đối xử cực nhục của đám ma cô trong băng mãi dâm của nhà hàng đặc sản “quán Hoa đồng”, Nguyệt không còn dám nghĩ đến chuyện quay về cái hang ổ buôn thịt người này.

...Nhị rữa hoa tàn rồi, lại không một xu dính túi để cúng cho bọn ma cô thì đừng có hòng. Không ăn đòn thì cũng ăn tạt at-xít đầy mặt...

Hơn nữa, Nguyệt nhớ rõ lắm, khi bỏ trốn số tiền ăn chịu, tiền trọ chịu... ký vào sổ của viên quản lý dựng thành những cột số dài trên mấy trang giấy...Quay lại với băng này, chắc chắn lại sẽ bị đá ra lề đường giống như cái Hương?.. Đấy không phải là lời đe doạ suông.  Nguyệt đã tận mắt chứng kiến cảnh đau lòng này.

...Vì nhiều lý do, trước hết vì muốn tìm đường thoát thân khỏi số kiếp, Hương – chị em họ và đồng bọn với Nguyệt - đã bỏ trốn. Nhưng rồi sau mấy lần bị bắt và hết đường kiếm sống, nó đành phải quay trở lại nơi đầu mối bán thịt người sống này... Hương bị trừng phạt theo luật của băng, lập tức bị tạt át-xít vào mặt, nổ một con mắt. Vài ngày sau, viên quản lý giúi vào tay Nguyệt tờ báo Tin Nhanh của thành phố:  ...một người con gái tự vẫn trên sông Cầu, không biết tên họ là gì, quê quán ở đâu...

...Tự nguyện xin quay trở lại Trung tâm cai nghiện ma tuý của thành phố?

Đã hai lần vào đây rồi, Nguyệt thề sống thề  chết với mình là sẽ không trở lại đây lần thứ ba... Cách đây hơn một năm, Nguyệt   bị bắt tại một nhà chứa tồi tàn, bề ngoài là quán Bar – Karaoke Sóng Thu trên đường Nghĩa Sơn - đúng hai tháng sau khi Nguyệt bỏ trốn khỏi quán Hoa đồng. Lần bị bắt ấy, vì xét nghiệm thấy nghiện ma tuý, nên Nguyệt được công an quận đưa vào Trung tâm, để cai nghiện trước khi đưa vào trại phục hồi nhân phẩm tại Phú Thọ. Hết thời gian ba tháng ở trại, Nguyệt được trả về quê quán. Nhưng vì không biết về nhà lấy gì mà sống, nhất là không thể vượt được sự xấu hổ và tủi nhục của bản thân mình, dọc đường về quê, Nguyệt đã bỏ trốn, mau chóng trở lại kiếp ngựa quen đường cũ... 

Chín tháng sau, Nguyệt bị công an Gia Thuỵ bắt trong một đêm truy quét ổ gái mãi dâm cạnh quốc lộ 5. Xét tình trạng nghiện ngập, Nguyệt lại được đưa vào Trung tâm. Đấy là lần thứ hai. Lần này, vài ngày sau khi vào Trung tâm, Nguyệt hết hồn khi nhận ra bác sỹ Đông trong buổi đi thăm bệnh nhân khoa Nguyệt đang nằm. Ngay sau buổi thăm bệnh hôm đó, bác sỹ Đông lệnh cho y tá đưa Nguyệt lên gặp tại phòng làm việc của mình. Nhiều lần sau đó, lúc thì đến thăm Nguyệt tại khoa, lúc thì gọi Nguyệt lên, Đông khuyên nhủ nhiều điều. Biết bác sỹ Đông làm việc ở Trung tâm, Nguyệt rắp tâm bỏ trốn. Nguyệt đã thực hiện ý định này một ngày trước khi được xuất viện...

...

... Nguyệt cố  lết đi tiếp. Bên trên ánh điện vàng quạch của thành phố, bầu trời càng về tối càng đen thẫm lại. Một chiếc dép nhựa của Nguyệt đứt quai nằm lại đâu đó trên đường, song Nguyệt không hay biết gì. Trong đầu Nguyêt chỉ còn mong muốn duy nhất là có cách gì tự chết ngay được. Đây không phải lần đầu tiên Nguyệt tuyệt vọng như vậy. Một chiếc xe ô-tô tải lù lù tới gần, Nguyệt cố mở to mắt ra nhìn, nhưng bỗng nhiên chân tay Nguyệt nhũn ra, không đủ can đảm lao đầu vào...

Nguyệt không còn hơi sức và tâm trí nào để ý đến mọi người trên đường phố. Mặt đường như ngày càng nhấp nhô và thụt sâu dần dưới đôi chân tê dại của Nguyệt, hai đầu gối rão ra, đầu óc nhức buốt... Không dám lao đầu vào ô-tô, Nguyệt đành lê đi tiếp trên đường phố, theo bản năng chạy trốn, không có một chủ định nào...

Một sinh vật người, chỉ còn thoi thóp vài ý nghĩ trong đầu và sự cảm nhận những đau đớn của thể xác hầu như không thể chịu đựng nổi... Khi đi hết phố Cầu đôi, Nguyệt chợt biết mình đã ra tới gần bờ sông.

... Đến bác sỹ Đông! ...Hết đường rồi. Không dám lao đầu vào ô-tô thì chỉ còn cách đến nhà anh Đông!..

Y’ nghĩ này vụt loé sáng, thổi bùng lên trong Nguyệt mọi tàn lực còn lại. Nguyệt có cảm giác mình bắt đầu chạy, một cuộc chạy thi thật sự giữa sức lực tàn tạ trong cơ thể Nguyệt và sự còn lại của khả năng chịu đựng. ...Đến anh Đông!.. Đến anh Đông.., Nguyệt thở dốc ra, nhưng vẫn tự giục giã mình như vậy để khỏi ngã gục xuống đường...

“...Đến ngay anh Đông!  Vào lúc chiều tối này?”  ...Đừng hỏi nữa, không còn cách nào khác!.. Như ngọn lửa bùng lên trước khi tắt hẳn, Nguyệt thực sự  đang chạy với những bước chân vật vờ.

-         Anh Đông! Anh Đông! Mở cửa cho em ngay...

Nguyệt ráng đạp cửa và hét lên như người ra lệnh.

Cánh cửa mới hé ra, Nguyệt đã ngã đổ vào trong nhà:

-         Trói em lại đi, trói chặt lại đi... Nhanh lên, em sắp lên cơn nghiện rồi...

Trên mặt Đông lúc này là mấy cái hố đen bất động. Anh đứng chết dí một chỗ, hai tay ôm ngực, miệng há hốc vì kinh ngạc.

Nằm vật ngửa dưới nền nhà, Nguyệt cố thu hết sức, thều thào:

-         Trói đi!.. Trói em đi!... Nhanh lên...

Phản ứng như một cái máy được ra lệnh, Đông vực Nguyệt lên giường, giật tấm vải trải giường ra, xé vội, rồi trói Nguyệt lại... Khi trói xong, cũng là lúc Nguyệt bắt đầu vật vã, quằn quại.

-...Nhét giẻ vào mồm em đi...  Nhét chặt giẻ vào, em không thể nào nhịn kêu được, hàng xóm người ta xông đến bây giờ thì chết mất...

Đông làm theo lời van vỉ của Nguyệt. Vẫn như một cái máy.

... Tuy bị trói rồi, nhưng Nguyệt vẫn quằn quại giãy giụa, có lúc dùng hai tay bị trói đấm lên ngực, lên đầu, miệng ú ớ trong mớ giẻ, nước mắt nước mũi trào ra, mồ hôi vã ra thành giọt lăn trên khuôn mặt đang từng lúc méo giật vì  các cơn đau. Nhiều lúc Đông phải một tay hết sức ghìm Nguyệt lại, một tay bóp trán và bấm các huyệt trên đỉnh đầu và hai bên thái dương Nguyệt để giảm bớt các cơn co giật...

Cuộc vật lộn với con ma nghiện như vậy kéo dài hơn một giờ. Sau đó các cơn co giật lắng dần rồi ngừng hẳn, thân thể Nguyệt bắt đầu run lên bần bật, hai mắt nhắm nghiền, tiếng thở rên lên, hai hàm răng lập cập đánh vào nhau. Đông biết là cơn co giật đã qua. Anh cởi trói cho Nguyệt, lấy giẻ nhét trong mồm ra, đặt Nguyệt nằm lại vào giữa giường rồi mở tủ lấy chiếc chăn đơn đắp kín Nguyệt từ đầu đến chân, mặc dầu lúc này là cái nóng oi ả của tiết tháng sáu ta... Là bác sỹ chuyên khoa, Đông hiểu lúc này Nguyệt đang rất rét.

Đông nhìn đồng hồ, gần 12 giờ đêm rồi. Cái mệt của một ngày làm việc vất vả, nhất là trận đấu khẩu với phó bí thư đảng uỷ Vũ Liêm sáng nay về công việc, cả buổi chiều ngồi miệt mài tới gần tối để khảo định lại luận án phó tiến sỹ của bác sỹ Bách – một công trình anh đã giúp Bách ròng rã ba năm trời, rồi cuộc vật lộn với cơn nghiện của Nguỵệt...  Tất cả làm cho tâm trí Đông căng thẳng, cơ thể rời rã. Anh chậm rãi đi đi lại lại và thở sâu, như để lấy sức và cố làm cho hệ thần kinh của mình chùng lại. Thỉnh thoảng anh lại nhìn vào gói chăn bọc người trên giường. Nếu không có những nhịp thở động đậy, thì gói chăn chẳng khác gì một cái xác chết được liệm. Khi thấy nhịp thở của Nguyêt chậm lại và đều dần, anh biết Nguyệt đã bắt đầu ngủ.

Phần thì lo cơn co giật của Nguyệt có thể tái phát, phần vì quá căng thẳng, Đông mất cảm giác buồn ngủ. Anh lại bật ngọn đèn  bàn rồi ngồi vào bàn làm việc, tay cầm lên cuốn sách mới, in rất đẹp bằng tiếng Anh. Đấy là cuốn kỷ yếu của cuộc hội thảo quốc tế về phòng chống ma tuý được tổ chức ở Mê-hi-cô cuối năm ngoái.  Cuốn kỷ yếu đến tay Đông cách đây một tuần, trong đó đăng toàn văn bản thuyết trình của anh “Sử dụng các liệu pháp kết hợp trong điều trị nghiện ma tuý”. Sách có nhiều tham luận khác rất có giá trị của các nhà khoa học cả năm châu lục. Lật được vài trang, anh thấy các dòng chữ bắt đầu líu ríu vào nhau. Nhiều câu anh phải đọc đi đọc lại mà ý nghĩa của nó cứ nhảy múa quay cuồng trước mặt, anh không làm sao tóm bắt được...

Biết là không thể cưỡng lại sự mệt mỏi, Đông tắt ngọn đèn giữa nhà rồi lại chiếc ghế song cạnh bàn làm việc, ngồi duỗi chân duỗi tay cố tìm cách thư giãn. Anh lặng nhìn cái chăn bọc người đang thở đều đều, nghĩ về thân phận người con gái này, về thân phận mình, về thân phận con người, nghĩ về các loại người...

Thấy Nguyệt đã ngủ sâu, Đông đứng dậy kéo tấm chăn xuống quá ngực để Nguyệt bớt nóng. Đặt tay lên trán Nguyệt và xem mạch, anh biết Nguyệt đang sốt cao...

Lúc này anh mới có thời giờ nhìn kỹ bộ mặt người con gái tên thật là Na. Phải gần hai chục năm trôi qua rồi, kể từ khi Đông biết cô bé Na lần đầu tiên trong lúc anh đi thăm bố mẹ anh nơi sơ tán trước khi anh nhập ngũ năm 1969. Làm sao từ một bé gái xinh đẹp, nết na đáng yêu lại có thể trở nên thân tàn ma dại như thế này?...

Đứng nhìn hồi lâu khuôn mặt ngủ thiếp, chỗ đỏ nhừ chỗ trắng bệch vì cơn sốt đang hoành hành, Đông bất giác thở dài não nuột về thân phận người con gái này, rồi quay trở lại chiếc ghế song. Bây giờ anh mới để ý đến cái nóng đêm tháng sáu. Anh đứng dậy mở rộng cửa sổ và bật chiếc quạt bàn, để quay về phía mình cho không khí trong nhà đỡ ngột ngạt. Ngồi nhìn Nguyệt thỉnh thoảng vẫn còn vật vã trong cơn sốt mê man, Đông hồi tưởng lại những ngày tháng xa xưa...

...Cũng có thể nói Đông đi thẳng từ nhà trường vào quân đội. Khoá ấy Đông là người đỗ đầu và là bác sỹ trẻ nhất trong số tốt nghiệp. Anh được điều động ngay vào trạm quân y lưu động của lực lượng phòng không không quân quân khu Đông Bắc. Đó là những năm tháng tổng thống Mỹ Ních-xơn ráo riết đẩy mạnh Việt Nam hoá chiến tranh ở miền Nam và tăng cường chiến tranh ném bom phá hoại miền Bắc.

Thường thường trong những đợt ném bom ác liệt thời chiến tranh phá hoại miền Bắc, bố mẹ Đông và hai cháu ngoại – con của Thu – chị ruột Đông, chạy về Cao Xá ở Thanh Oai. Lần nào sơ tán, gia đình Đông cũng về ở nhà ông Tích, thương binh thời chống Pháp. Sau khi Hiệp nghị Giơ-ne-vơ 1954 được ký kết, ông Tích phục viên với chức tiểu đội phó. Đến lúc ấy ông Tích mới lập gia đình.

Ông bà Tích rơi vào số phận muộn mằn hiếm hoi, mãi mới sinh được một mụn con gái duy nhất là Na. Nhưng được trời bù lại, đấy là một cô gái nết na, trắng đẹp, thông minh. Bố mẹ Đông thường nói riêng với nhau: nếu sau này cô gái được lớn lên trong hoàn cảnh thuận lợi, các hoa khôi của thành thị chắc cũng sẽ khó bì. Có lẽ vì thế ông bà Tích đặt tên cho con gái là Na và gởi gắm vào cô con gái rượu tất cả hy vọng của mình.

Ông bà Tích rất quý khách sơ tán, nhường hẳn hai gian trên căn nhà chính và mọi tiện nghi cho bố mẹ và các cháu của Đông ở. Bộ ghế tràng kỷ dưới chân bàn thờ – nơi hai cháu của Đông  ngồi học - và cái gường có tấm phản gỗ gụ nhẵn bóng – nơi hai cháu và mẹ Đông ngủ – là tài sản quý giá nhất của nhà ông bà Tích. Mùa nào thức ấy, nhất là vào những lúc thu hoạch đầu vụ, ông bà Tích thường biếu gia đình Đông khi thì mấy củ khoai hay mấy bắp ngô luộc,  khi thì đĩa lạc rang, nải chuối, quả bưởi... Ông Tích còn bỏ ra mấy ngày, chặt tre của nhà, làm cho bố mẹ Đông và hai cháu ngoại một cái hầm chữ A ở góc vườn. Lần nào sơ tán trở lại, bố mẹ Đông cũng thấy căn hầm được giữ gìn chu đáo...

Chỉ vào căn hầm, ông Tích xởi lởi với bố mẹ Đông:

- Thấm nhuần tư tưởng trường kỳ kháng chiến ắt thành công của cụ Hồ, bà nhà tôi và cái Na lúc nào cũng phòng xa ông bà và hai cháu còn phải sơ tán về đây nhiều lần nữa... Cho đến khi Mỹ cút nguỵ nhào cơ mà...

Là người hiểu biết ơn nghĩa, lại rất quý mến tính đôn hậu chất phác của ông bà Tích, gia đình Đông quý gia đình ông bà Tích như người ruột thịt trong nhà. Riêng Đông được bà Tích đặt tên là “Đông ngô rang”. Vì lần nào về thăm, Đông vẫn thích nhất món ngô rang nở đều như hoa bà Tích rang riêng cho anh.

Đôi ba lần giữa những đợt chiến tranh lắng xuống, bố mẹ Đông mời cả gia đình ông bà Tích về chơi thành phố dăm ba hôm. Bố Đông là chuyên viên Sở văn hoá của thành phố. Ông đã nghỉ hưu từ lâu vì mất sức, nên có thời giờ đích thân đưa gia đình ông bà Tích đi thăm thú nơi này nơi khác. Vốn là con đẻ của thành phố, lại nghiên cứu chuyên sâu về di sản văn hoá, bố Đông biết nhiều chi tiết lịch sử những nơi danh lam thắng cảnh và những công trình văn hoá của thành phố. Vì vậy trong những lần được mời về thăm thành phố, ông bà Tích và Na thích lắm. Lần nào cô bé cũng nấn ná xin ở thêm vài ngày, bố mẹ Đông lại hùn vào, nên cô bé thường được toại nguyện – trừ những lúc quá gần các đợt thi cuối học kỳ. Sau đó – khi thì bố Đông, khi thì chị của Đông lại đi xe khách đích thân đưa Na trở về Cao Xá.  

Mỗi lần được nghỉ phép về thăm gia đình đang sơ tán ở Cao Xá, Đông  có niềm vui vừa được gặp lại bố mẹ và hai cháu con chị Thu, vừa được sống những giờ phút thanh bình của làng quê. Trong những giờ phút trở về với bố mẹ và hai cháu nơi đồng nội, Đông cảm thấy chiến tranh hình như chẳng cướp được của anh cái gì. Anh quên hết tiếng bom đạn và sự giành giật dữ dội giữa sống và chết trên trận địa pháo của đơn vị, quên hết không khí khét lẹt của mùi xăng chạy máy phát điện, mùi khói tên lửa phòng không, mùi bông băng và các loại thuốc sát trùng, mùi ê-te gây mê, mùi đất cát của những căn hầm cứu thương mới đào, những mệnh lệnh hối hả, những tiếng gào thét của các thương binh trong khi phải làm phẫu thuật...

 Có lần máy bay Mỹ đánh vào trận địa pháo của ta bố trí tại huyện lỵ, cách làng Cao Xá bốn cây số đường chim bay, mấy loạt bom và đạn rốc-kết của giặc rơi vào làng. Cũng may nhờ hầm hố của làng được chuẩn bị chu đáo nên hạn chế được thiệt hại. Một quả bom bi nổ cách hầm chữ A của bố mẹ Đông vài bước chân, nhưng mọi người được vẹn toàn. Bố mẹ Đông và hai con của chị Thu hôm đó được một phen hú vía... Đấy là trận bom duy nhất làng phải chịu đựng trong suốt cuộc chiến tranh phá hoại. Do vị trí địa lý hoặc do những điều may mắn gì nữa mà chưa ai cắt nghĩa được, làng không phải chịu thêm trận ném bom nào nữa.

Nếu không để ý đến những loại hầm tránh bom đủ các kiểu, nào là hầm chữ A, hầm hàm ếch, hố cá nhân.., nếu mắt nhìn không đập vào các khoanh rơm làm nắp hầm tránh bom bi nằm rải rác khắp làng, dưới các bụi tre, trong các lùm cây, cạnh bờ ao.., hoặc nhiều khi ngay trong góc sân, góc vườn các nhà.., nếu không để ý đến các mũ rơm của các cháu học sinh hay của những người đi làm đồng.., người ta có thể lầm tưởng chiến tranh thôi không rờ mó đến làng này.

Trên đê nhìn xuống, luỹ tre quanh làng vẫn xanh tươi, những cây cau cao vút, các bụi chuối xen vào rặng nhãn chạy dài từ cuối làng. Lấp ló trong mầu xanh là những mái nhà ngói đã thẫm vì rêu phong và các xóm nhà mái rạ. In trên nền trời là cây đa xum xuê che khuất cả một góc đình đầu làng. Những khoảng trống của các hố bom đã được san lấp nối nhau thành những vệt dài, những ngôi nhà bị phá được xây dựng tạm trở lại và những vạt cây bị cháy trụi... Tất cả những vệt dài loang lổ này trông giống những nhát chém hằn sâu vào bức tranh đồng nội hiền hoà. Chiều về, trâu làng đủng đỉnh ăn cỏ trên các bờ ruộng. Mầu khói lam lan toả trên các lùm cây, tiếng gà mẹ gọi đàn, tiếng các đàn lợn trong chuồng rít lên vì đến bữa đòi ăn, tiếng xay lúa giã gạo... Tối tối, tiếng trẻ con cười hát í ới - nhiều lúc át cả  chương trình phát thanh một vài nhà thu được nhờ những chiếc ra-đi-ô tờ-răn-dít-to cũ kỹ hay các bộ ga-len chạy pin... Nhịp sống bình dị của làng hình như bất khả xâm phạm...

Đông nhớ lại đã có lúc mình ngây ngất ngồi hàng giờ trên đê. Trước mắt anh làng Cao Xá lung linh những mầu sắc tươi tắn trong  nắng chan hoà của ráng chiều... 

Nhưng đằng sau sự bình dị bất khả xâm phạm ấy, cả làng Cao Xá bận rộn, tất tưởi theo nhịp độ ngày càng tăng lên của chiến tranh. Đông còn nhớ rất rõ hồi ấy cả làng hầu như không còn ai có thể xếp vào lực lượng trai tráng. Phần đông số họ, trong đó có nhiều nam giới tuổi trung niên, đang ở trên các chiến tuyến hoặc các công trường quân sự khắp đất nước. Mọi việc trong làng, từ cày cấy, làm ăn, lo học hành cho trẻ em.., đến đào hầm hố, lo bảo vệ, quản lý làng xã, công tác vệ sinh y tế... hầu như đều dồn hết lên hai vai người phụ nữ. Làng còn có một tiểu đội nữ du kích, được xã đội giao cho một trung liên và hai súng trường, vị trí chiến đấu của họ là công sự phòng không trên ven đê ngay cạnh dốc Cây đa bẩy rễ – một tên gọi vô cùng quen thuộc trong vùng. Nhiệm vụ của đội nữ du kích này là đánh kẻng báo động cho làng mỗi khi có tiếng máy bay địch và ngày đêm canh giữ đầu mối hệ thống thuỷ lợi tưới tiêu của cánh đồng làng...

Nhiều năm tháng đã qua đi, nhưng Cao Xá vẫn như một mảng sáng không bao giờ phai mờ trong ký ức của Đông. Anh nhớ rõ lắm, mỗi lần về Cao Xá thăm bố mẹ, trước khi đến nhà ông Tích phải đi qua bức tường dài đầu xóm, trên tường có hai khẩu hiệu: 

“Không có gì quý hơn độc lập tự do!”  và 

“Một lao động bảo đảm canh tác một héc-ta ruộng và nuôi hai con lợn!”...

...Chứng kiến cảnh lo toan cho đất nước của dân làng, mà chủ yếu là nữ, Đông càng cảm thấy không gì có thể khuất phục được dân tộc mình. Mỗi lần trở lại đơn vị, anh thấy mình được hấp thụ thêm nghị lực mới, ý chí mới... Có thể đấy là một trong những yếu tố quyết định đã hun đúc nên nhân cách anh lúc bấy giờ và mãi mãi sau này. Bẩy tháng sau khi nhập ngũ, Đông được kết nạp Đảng ngay sau trận đánh trả cuộc ném bom ác liệt của giặc vào đơn vị phòng không trên tuyến cứu thương của anh...

Trong nhiệm vụ ở hoả tuyến, cuộc vật lộn gian khổ nhất đối với Đông không phải là bom đạn Mỹ, mà là những vết thương cay nghiệt trên mình các chiến sỹ – những vết bỏng lột đi từng mảng lớn da thịt trên người, những chân tay hoặc các bộ phận trên cơ thể bị bom đạn xé nát phải cắt bỏ, những tiếng kêu của thương binh như xé ruột xé gan những bác sỹ, hộ lý. Họ phải làm nhiều phẫu thuật trong những điều kiện thuốc men rất thiếu thốn. Hoàn cảnh ấy khiến Đông dành toàn bộ tâm trí và hầu như bất kể giờ phút rảnh rỗi nào vào chuyên đề gây mê. Nhiều lúc trằn trọc không ngủ được, vì đầu óc Đông vật lộn với những công thức các loại thuốc dòng narcotics, đánh vật với những câu hỏi về khả năng tác động mỗi loại thuốc vào hệ thần kinh trung ương... Luồng suy nghĩ miên man đến những bài thuốc và kinh nghiệm y học dân tộc... Đông ước mong làm được cái gì đó giảm bớt đau đớn cho thương binh trong những ca phẫu thuật cũng như trong thời kỳ hậu phẫu, thời kỳ phục hồi chức năng... Một hướng nghiên cứu chủ yếu trong cuộc đời làm khoa học của Đông được bắt đầu xác lập từ thời kỳ này.

Đất nước hoà bình và thống nhất, Đông được trên điều động trở lại Bộ y tế để mở rộng mạng lưới chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, một nhiệm vụ cấp bách sau chiến tranh. Đông được phân công thu thập số liệu các tỉnh cho Bộ trong việc xây dựng dự án nước sạch và khuyến khích vệ sinh phòng bệnh ở nông thôn... Dịp may đã cho phép anh trở lại Cao Xá hai ngày, lại vào ở nhà ông Tích, lại được bà Tích rang ngô cho ăn... Na lúc này đã 14 tuổi, linh lợi, rất chịu khó giúp anh một số việc. Hôm chia tay với ông bà Tích, Đông thưởng cho Na một quyển sổ đẹp và một cái bút chì xanh đỏ... Anh còn nhớ, khi chào ông bà Tích, một linh tính gì đó khiến anh rất cảm động:

-         Cháu chào cô chú, lần này cháu đi rất xa. Chắc phải rất lâu mới có thể gặp lại cô chú. Mong cô chú giữ gìn sức khoẻ...

Đông không thể quên hôm từ biệt mọi người: Hồn nhiên là thế, mà lúc ấy Na chỉ nói vội được một câu “Anh đi mạnh giỏi ạ!” rồi chạy thụt vào trong buồng. Tại cổng nhà ông bà Tích cứ bịn rịn mãi không muốn rời tay Đông. Trong vườn hàng cau liên phòng toả ngát như muốn níu kéo anh lại...

...Bao nhiêu năm rồi không được gặp lại ông bà Tích? Cô bé Na đáng yêu ngày xưa không còn nữa, trước mặt mình bây giờ là một phụ nữ tiều tuỵ. Bố mẹ cũng không còn nữa, các con chị Thu đã đi làm rồi và đã có gia đình. Chị Thu lên chức bà nội được một năm thì mất, do nhồi máu cơ tim vì huyết áp cao. Còn mình thì... Giang ơi, Giang yêu quý của bố, bây giờ con sống như thế nào?.. Ba năm đã qua đi, nhưng tai Đông còn đọng mãi những lời lẽ chát chúa của Kiều Liên tại phiên toà ly dị... Những cuộc tranh luận gay gắt về công việc trong Trung tâm... Những đống sách và bệnh án ngổn ngang đổ ụp xuống đầu... Đông thấy tất cả những thứ ấy đang nhấn anh chìm xuống, chìm mãi vào hỗn độn...

Khi tỉnh dậy, Nguyệt thấy mình nằm trên tấm đệm không, đắp một chiếc chăn đơn, bên cạnh là đống giẻ xé từ tấm khăn trải giường. Nguyệt xoay người nhìn chung quanh, thấy Đông trên chiếc ghế song cạnh bàn làm việc kê ở phía cuối giường, vẫn nguyên bộ quần áo đi làm về tối qua, một tay Đông chống cằm, đầu ngoẹo sang một bên, một tay rơi thõng. Kim đồng hồ trên tường chỉ 4 giờ...  Nguyệt hiểu, trời sắp sáng...

Càng tỉnh trở lại, Nguyệt càng muốn khóc – vì tủi nhục cho mình, vì ăn năn đã làm khổ anh Đông, vì những lý do gì nữa... Nguyệt không biết... Phải khóc lên, may ra mới dễ thở. Cô gỡ bớt chăn ra vì thấy người nóng ran. Nhưng nhìn Đông đang ngủ thiếp trên ghế, Nguyệt cố nín, rồi lại thấy muốn phải khóc hơn nữa, lại cố nín... Cuối cùng Nguyệt vẫn nấc lên, nức nở.

Đông choàng dậy:

-         Em đã tỉnh lại rồi à? Đã đỡ mệt chưa?..

Nguyệt chỉ khóc, lúc lúc lại nấc lên. Cô cảm thấy hình như càng khóc, nỗi khổ vơi đi phần nào và dễ thở hơn.

Đông không hỏi gì thêm, chỉ nắm lấy tay Nguyệt như để an ủi. Trong tay anh, Nguyệt nức nở mãi...

-         Tay em nóng lắm. Em đang sốt cao đấy.

-         ...Em lạy anh... Em muốn quỳ xuống lạy anh, nhưng em không thể... Em yếu quá, không ngồi dậy lạy anh được... Em muôn vàn lạy anh, anh Đông ơi...

Chờ Nguyệt nguôi dần đi, anh buông tay Nguyệt ra, đi pha cốc sữa nóng rồi đưa cho Nguyệt.

-         ...Em biết em làm phiền anh nhiều quá, nhưng em không còn đường nào khác. Em đã định lao đầu vào chiếc xe tải, không biết đây là lần thứ bao nhiêu em có ý định này rồi...

Đông đỡ Nguyệt dậy và nài ép cô uống hết cốc sữa:

-         ... Nghỉ đi em, đừng nói thế. Khoẻ lại, em sẽ bỏ ý định này thôi mà. Em có đủ quyết tâm cai nghiện một lần nữa không? Làm được đấy, anh sẽ giúp...

-         Em muốn lắm, nhưng anh đã chữa cho em hai lần rồi còn gì nữa. Trung tâm của anh đã làm tất cả mọi việc vì em rồi...

-         Đúng vậy, có thể chỉ vì anh làm việc chưa giỏi thôi... Chúng ta cùng cố gắng một lần thứ ba nữa, được không? Anh sẽ nhờ các đồng nghiệp giúp anh tích cực hơn... Sáng nay anh phải đi họp. Nhưng anh vẫn đủ thời giờ đưa em vào Trung tâm, em đồng ý chứ?..

Phần thì không còn đủ sức lê lết đi đâu, phần thì Đông gặng mãi và cuối cùng được thuyết phục, Nguyệt đành chịu để Đông đưa vào Trung tâm cai nghiện. Lúc này những tiếng ồn ào ngoài phố, tiếng rao của những người bán bánh mỳ và các gánh quà rong ngày một rộn lên theo trời sáng. Hai bên hàng xóm nhà của Đông bắt đầu vọng sang những tiếng động lục cục của công việc bếp núc. Một ngày mới bắt đầu...

Trung tâm vốn dĩ là bệnh viện Thanh Mai. Vì nạn ma tuý lan tràn, cách đây bảy năm cấp trên quyết định cải tạo bệnh viện thành trung tâm Thanh Mai, cơ sở cai nghiện lớn nhất của thành phố. Nhân dân thuận miệng gọi là Trung tâm cai nghiện, còn cán bộ và nhân viên làm việc tại đây chỉ gọi gọn lỏn là Trung tâm.

Người gác cổng “Trung tâm Thanh Mai”, ngạc nhiên thấy bác sỹ Đông đích thân đi xe máy kèm một chiếc xích-lô, chở một bệnh nhân là Nguyệt.

-         Chưa đến giờ làm việc, anh Đông đi sớm thế?... Này này, xích lô không được vào trong Trung tâm... Bác sỹ lại nhặt được cô này à?..  Người gác cổng dang hai tay ngăn chiếc xích lô.

-         Cô này còn yếu lắm, bác cho phép xích-lô đi thẳng vào khoa nhé, tôi đi kèm theo rồi lại đưa xích-lô quay trở ra, bác cứ yên tâm.

-         Bác sỹ Đông cam kết thì tôi yên tâm rồi, nhưng nếu tôi không nhầm thì đây là lần thứ ba cô này được đưa vào đây. Bộ nhớ của tôi làm việc cứ như các ảnh lưu trữ trong máy tính vậy...

-         Bái phục bác. Riêng cho cái tài nhớ này, bác đáng được ăn mấy cái huân chương, bác cho xích-lô đi nhé...

-         Này, có cảm tình riêng gì không đấy?..  - Bác bảo vệ nháy nháy mắt, cười hóm hỉnh.

-         Thôi thôi, lúc khác nói chuyện bác nhé, tôi đang vội.., - Đông miệng nói, tay ra hiệu cho người xích-lô đẩy xe qua cổng...

2

Bác sỹ Đỗ Thị Tâm đưa Nguyệt đến Khoa I, giao cho y tá trực  bản chỉ định điều trị do Đông ký, chị yêu cầu y tá đo huyết áp, vào sổ bệnh nhân và thu xếp giường nằm cho Nguyệt...

Làm xong các việc, chị Tường – người y tá trực đi cùng với Tâm ra khỏi khoa. Ngoài vườn hoa, không khí dễ chịu hơn trong nhà, các luống hoa hồng, hoa cúc vàng bắt đầu khoe sắc trong ánh nắng dịu nhợt nhạt  của sớm mai. Không ai bảo ai, cả hai cùng đứng lại như để thưởng thức sự thoáng mát. Chị Tường nắm lấy tay Tâm:

-         Được bác sỹ chủ tịch Hội đồng khoa học của Trung tâm ký vào chỉ định điều trị, bệnh nhân này vào loại ưu tiên số một đấy. Chắc là người nhà anh Đông có phải không?

-         Không phải người nhà đâu chị Tường ạ, nhưng ân nghĩa còn hơn người nhà.

-         Bệnh nhân đến đây bằng cách nào?

-         Anh Đông vừa mới đưa bệnh nhân đến chỗ tôi, cách đây mười lăm phút thôi. Anh nhờ tôi trực tiếp giao cho khoa I, vì anh ấy còn phải quay về chuẩn bị tham gia cuộc họp tại trường Đại học y sáng nay. Anh Đông được mời tham gia Hội đồng khoa học của trường để chuẩn bị cho việc bảo vệ luận án phó tiến sỹ sắp tới của hai nghiên cứu sinh, trong đó có một bác sỹ của chúng ta.

-         Ai đấy hở chị?

-         Bác sỹ Bách, trợ lý của anh Đông.

-         Anh Bách khá lắm, hai thầy trò có vẻ hợp nhau lắm...

-         Chị Tường ạ, chị cứ đưa chỉ định điều trị cho chị Mai, vì đây là trường hợp cấp cứu, đừng lo gì và cũng không phải giải thích gì thêm cả.

-         Đành là như vậy, tôi hiểu anh Đông lắm. Nhưng mấy ông mấy bà ở khoa này bề ngoài thì vui vẻ, nhưng bên trong lại chống anh Đông kịch liệt đấy, nhất là bà Mai trưởng khoa. Họ cho là anh Đông kiêu ngạo, hay áp đặt và bắt bẻ họ nhiều quá... A` nếu tôi không nhớ nhầm, đây là lần thứ ba bệnh nhân được đưa vào khoa tôi. Bà già này chưa lú lẫn đâu...

-         Chị nói đúng, thực quả là lần thứ ba cô này vào đây. Lúc nãy anh Đông cũng nói với tôi như vậy. Nhưng ai phong chức cho chị là bà già đấy?

-         Cháu nội vào học lớp một rồi mà còn cứ tự cho mình là con gái à? Nhưng chị thì đúng  là người không biết già...  - Chị Tường ôm lấy Tâm như hai chị em, tay vuốt ve Tâm, rồi thốt lên: - Trời ơi, bộ ngực căng ơi là căng, người béo lẳn, trắng phây, mặt trái soan, hai má hồng hào, trẻ đẹp cao ráo như thế này sao không tính đi bước nữa đi chị Tâm? Chị và anh Đông đẹp đôi lắm, mạnh dạn quyết đi. Đàn bà con gái có thì... Giá mà có thi hoa hậu bác sỹ trong Trung tâm, tôi phải đội lên đầu chị hai ba cái vương miện...

-         Sao chị không nói luôn đội lên cho tôi một tá cái rế, đấy mới là thứ tôi cần... - Tâm cố nói một cách hồn nhiên để che đậy một thoáng xao xuyến trong lòng.

Hai người ôm nhau rúc rích cười, quay sang nói chuyện với nhau về con cháu. Họ đứng với nhau một lúc nữa rồi lại ai đi việc nấy.

 Quay trở lại phòng trực ban, Tâm vào sổ: bệnh nhân Lê Kim Nguyệt, được đưa vào Trung tâm  lúc sáu giờ sáng, sơ bộ chẩn đoán rối loạn nhịp tim mạch và lên cơn co giật ác tính do tác động của ma tuý... 

Đây là công việc cuối cùng trong đêm trực ban của chị. Ghi chép xong, chị đi rửa mặt cho tỉnh táo, chỉnh trang lại đầu tóc, chuẩn bị công việc giao ban.   ...Anh Đông chắc đủ thời gian quay về chuẩn bị công việc và đi họp đúng giờ...  –   Tâm nghĩ thế, trong lòng thấy vui vui... Tâm mở ví lấy gương soi, ngắm ảnh con gái rồi so với tấm ảnh ngày cưới của mình – những tấm ảnh không bao giờ Tâm quên đem theo mình.  ...Thanh Tâm ơi, con giống mẹ quá lúc còn con gái, nhất là đôi mắt lá dăm... Con sắp thi tốt nghiệp, liệu có đạt được ước mơ  không con...

Lần nào cũng vậy, được gần Đông hay được anh nhờ giúp việc gì, Tâm đều có một cảm giác khó tả. Cũng có lúc chị tự hỏi, hay là mình đã yêu Đông rồi? Từ bao giờ?.. Song chính chị lại tìm cách loại bỏ ngay những câu hỏi này ra khỏi suy nghĩ của mình. Chị tự thừa nhận với mình là rất thương cảnh ngộ của Đông, mến Đông về nhiều mặt... Đông bị vợ bỏ hơn ba năm nay rồi. Là bí thư chi bộ của Đông, chị càng hiểu cuộc sống độc thân của một trí thức giầu tâm huyết với nghề nghiệp, say mê khoa học, nhưng lại phải chịu đựng biết bao điều thiếu thốn, lủng củng. Đã nhiều lần Tâm khuyên Đông đừng câu nệ, bữa tối đến ăn cơm ở gia đình Tâm để anh đỡ phải ăn cơm bụi và bớt cảnh cơm niêu nước lọ. Nhiều lần nếu Tâm không mua sẵn cho mấy gói mỳ ăn liền, có lẽ Đông nhịn đói, vì Đông hào phóng, lại thêm cái chứng ham nướng tiền vào sách báo, ngại việc chợ búa...  Mặc dù nhìn vào tiền giảng bài, tiền nhuận bút, tiền bồi dưỡng tham gia các chương trình nghiên cứu, tiền phụ cấp các chức vụ cố vấn... Đông không cần phải lo lắng cho đời sống kinh tế của mình. Tâm cho rằng hình như Đông là một dẫn chứng sống: người đàn ông có phẩm chất và tài hoa đến mấy, nếu  thiếu một nội tướng giỏi cũng long đong khốn khổ... 

Tâm hiểu lắm, cũng như chị hiểu tình cảnh thiếu thốn chỗ dựa của mình... Thương Đông vô cùng, nhiều lúc chị thấy trong lòng mình thật sự bối rối, không làm sao phân biệt được giữa yêu và thương, giữa yêu và mến. Cảnh ngộ éo le của chị như càng làm cho sự bối rối này không sao gỡ nổi...

...Cưới nhau trong mối tình đầu, Tâm nghĩ rằng mình là người may mắn và hạnh phúc nhất trên thế gian này. Nhưng chỉ được hai tháng, chồng Tâm bị bom Mỹ giết chết trong trận oanh tạc nhà máy điện thành phố. Anh là kỹ sư của nhà máy, hy sinh trong lúc trực ban vận hành ca đêm... Đấy là đợt ném bom B52 ác liệt nhất của Ních-xơn vào thành phố cuối năm 1972. Báo chí thế giới lên án gay gắt, gọi đấy là quà Nô-en của tổng thống Hoa-kỳ tặng nhân dân thành phố. Thanh Tâm, con gái chị, hiện đang làm luận án tốt nghiệp đại học. Thanh Tâm chỉ biết bố mình qua tấm ảnh trên bàn thờ. Để giữ mãi kỷ niệm về người chồng quá cố, chị lấy tên chồng và tên mình đặt tên cho con gái. Trong nhà lại còn chị Phúc, chị ruột Tâm, hơn Tâm sáu tuổi, thiếu tá quân y, thương binh loại 4, vì bị bỏng bom na-pan trên chiến trường B, cả hai mắt bị thương tổn nên yếu dần gần như loà... Thương chị, sau khi chiến tranh kết thúc, Tâm lên trại an dưỡng xin đón chị về ở với mình cho có chị có em. Bố Tâm là đại tá, liệt sỹ trên chiến trường C. Mẹ Tâm thầm lặng gánh nặng nỗi đau của chính mình và chia xẻ những nỗi đau của hai con gái. Bà mất lúc Tâm thi xong đại học hàm thụ y khoa và Thanh Tâm bắt đầu chuyển lên học cấp III. Bà lặng lẽ ra đi như lúc bà còn sống, sau một trận cảm lạnh đột ngột. Hình như sự ra đi lặng lẽ ấy là sự hy sinh cuối cùng bà  có thể thực hiện được cho hai con gái và cháu gái của mình. Những ngày cuối đời, bà thường cầu mong: nếu không làm được gì hơn nữa cho con cháu thì cũng cầu trời cho được ra đi một cách nhẹ nhàng để con cháu đỡ khổ... 

Bây giờ tất cả gánh nặng tình cảm, tinh thần và vật chất của một gia đình phải chịu đựng biết bao nhiêu mất mát to lớn và chỉ toàn là nữ đều dồn hết lên hai vai Tâm. Chiến tranh đã qua đi hàng chục năm rồi, nhưng gánh nặng những hy sinh mất mát, nỗi đau và biết bao nhiêu khó khăn tinh thần và vật chất khác vẫn  còn nguyên vẹn, hoặc biến dạng thành những gian truân khác, nhiều khi còn trở nên ác nghiệt hơn trong tâm hồn chị, đè nặng lên hai vai và trên cơ thể chị, thách thức quyết liệt nghị lực của chị.

Giống như mẹ, Tâm lặng lẽ đương đầu với số phận của mình... Vừa đi làm và làm việc thêm ngoài giờ để nuôi gia đình, vừa đi học hàm thụ, chăm lo học hành cho Thanh Tâm và cố tự đứng vững cho đến ngày nay... Nghĩ lại, nhiều lúc Tâm cảm thấy ngã gục và không thể giải thích được cho mình là tìm được ở đâu ra nghị lực như vậy để chống chọi với đời... Trăm ngàn thứ lo, trăm ngàn thứ phải chèo chống... Song Tâm cũng cảm thấy hình như chính những lo toan ấy luôn kéo Tâm đứng dậy, mang lại cho Tâm nguồn nghị lực không bao giờ cạn... ...Cũng may sức khoẻ chị Phúc hồi này tạm ổn định, nhưng nếu Thanh Tâm thi tốt nghiệp không đỗ, liệu mình có đủ sức lo cho con thi lại không? Nhất quyết phải giúp con học hành bằng được... 

-         Chào Tâm, biết đêm qua em trực thì anh đi trực cùng với em  sướng biết mấy...

Tâm bị dứt ra khỏi dòng suy nghĩ của mình, chưa cần quay ra phía cửa phòng trực, nhưng nghe giọng tán tỉnh lả lơi Tâm biết ngay người đang đến là Vũ Liêm. Lâu nay, lúc vắng người Liêm vẫn dùng cách nói năng như thế với Tâm. Liêm và Đông cùng tuổi Mậu Tý, năm 1948, cùng thuộc loại thành viên sáng lập Trung tâm này, nhưng là hai con người khác hẳn nhau.  Tâm vẫn ngồi yên tại chỗ, mặt ngửng lên:

-         Chào anh Liêm. Anh chăm chỉ quá, thật là gương mẫu, phó bí thư đảng uỷ có khác. Phải nói là phó bí thư trực mới đúng. Bây giờ mới gần bẩy giờ...

-         Đấy đấy, lại chủ động khiêu khích anh rồi. Như thế là em tấn công anh trước đấy nhé. Anh nói thật, được trực cùng với em một đêm vui biết mấy...  Hhi nói đến hai chữ tấn công, Liêm cười nhoẻn , khiến cho từ kép này bao hàm nhiều nghĩa.

-         Tiếc quá, có lẽ hôm qua anh.., anh quên đọc lịch trực, mà tôi  lại quên không báo cáo với phó bí thư trực, xin để lần sau...

Vũ Liêm cười hì hì, tai cứ như điếc với cách trả lời châm chọc của Tâm. Liêm lại đứng sát chỗ Tâm ngồi, nửa người anh chịn vào người Tâm, một tay đặt lên vai Tâm, dùng cách xưng hô anh anh em em ngọt sớt:

-         Thỉnh thoảng anh vẫn  đến cơ quan sớm, nhất là những hôm nhiều việc. Em hình như là người không có tuổi...

-         Anh quá khen.  - Tâm không nhấc tay Liêm ra, nhưng thong thả đứng dậy bê một chiếc ghế đến phía trước bàn, chìa tay mời Liêm ngồi.

Liêm buộc phải ngồi xuống ghế:

-         Hồi này có chuyện gì vui không? Em sống thế nào?

-         Vẫn bình thường anh ạ. Tôi đang lo cháu Thanh Tâm chuẩn bị thi tốt nghiệp, sau đó lại còn chuyện lo tìm việc cho cháu nữa...

-         Cháu đang học trường nào?

-         Lâu nay tôi quên không kể với anh, cháu không theo nghề của mẹ anh ạ. Tuổi trẻ bây giờ thích bay cao, đi xa... Anh còn ý định thu xếp cho chị Mận ra ngoài này sống cho có vợ có chồng không? Hay là chỉ thích đi ăn đặc sản?

Thừa hiểu Tâm muốn chỉnh hướng câu chuyện, Liêm cố tìm cách giành chủ động:

-         Bà xã của anh còn phải chăm lo hai ông bà già và cả một cơ ngơi ở quê, không thể tính chuyện ra ngoài này được. Và cũng có thể Mận thích môi trường đồng quê hơn tỉnh thành.

-         Chẳng lẽ chị Mận thích đồng quê hơn anh? Hay là anh không tích cực thu xếp mọi việc để bản thân mình được rảnh chân rảnh tay?

-         Nếu đúng như thế thì cũng được chứ sao. Thời buổi hiện đại, phải có cách suy nghĩ hiện đại, lối sống hiện đại...

-         Anh diễn giải hay lắm, phở hiện đại hơn cơm, có phải không anh? Cánh đàn ông hiện đại các anh phải cảm ơn Lưu Quang Vũ về sáng tạo ngôn từ đấy...

-         Em nói thế đáng phải cho vài roi...  - Liêm nói nói cười cười, tay phải dứ dứ ra phía trước, thật ra Liêm muốn với ôm lấy đầu Tâm – nhưng cái bàn hơi rộng.  ...Song vẫn phải cảm ơn em quan tâm đến anh  - Liêm cố vơ vào - , cuộc sống luôn luôn có những điều không hợp lý. Sống như em cũng là không hợp lý, rất không hợp lý em ạ...

-         Không hợp lý nhưng vẫn tồn tại được. Mà tồn tại được là vì hợp lý, có phải thế không anh?..  - Tâm cười, trong đầu chủ định dồn Liêm vào chân tường và cũng muốn thử xem Liêm đối đáp ra sao.

-         Em trở thành nhà triết học từ bao giờ thế? Nhưng triết học là để lý sự như em đang nói thôi. Cả em và anh có sống được bằng triết lý đâu... Chúng ta phải sống với thực tại. Với thực tại của chính hai chúng ta bây giờ, ở cái Trung tâm này, chứ không phải bằng những viễn tưởng xa xôi. Thực tại mới là cái đáng sống em ạ...

-         Anh đang thuyết trình một triết lý thời hiện đại, tốt nghiệp trường chính trị cao cấp có khác... Thế mà cứ quy kết tôi rơi vào bệnh triết lý... - Tâm đáp lại, tay rót nước mời Liêm,  - Nước hơi nguội anh ạ, vì chưa ăn sáng nên không pha chè mới.

-         Thế thì anh em mình cùng nhau đi ăn sáng đi, giờ này căng-tin mở cửa rồi đấy. Anh mời em.

-         Cảm ơn anh, xin để dịp khác, công việc giao ban hôm nay hơi nhiều anh ạ.

Nói thêm vài ba câu chuyện loăng quăng, Liêm cảm thấy không thể kéo Tâm vào đề, lại còn bị phản công. Xa xa đã lác đác có tiếng người tiếng xe đi lại trong Trung Tâm. Liếc nhìn đồng hồ, Liêm đột nhiên chuyển hướng câu chuyện, nói to lên như để ai ở quanh đây cũng có thể nghe được:

-         A` có một việc anh định bàn với em. Trung tâm năm nay của chúng ta nên tham gia lễ hội đình An Thịnh. Anh sẽ đưa việc này ra đảng uỷ bàn, nhưng muốn lấy ý kiến của các chi bộ trước đã.

Tâm thực sự ngạc nhiên về bước ngoặt của câu chuyện:

-         Tham gia lễ hội đình An Thịnh hở anh? Xưa nay chưa thấy Trung tâm nói đến việc này.

-         Đúng, bàn việc tham gia lễ hội đình An Thịnh. Trung tâm của chúng ta quá thờ ơ với công việc của địa phương. Nằm trên địa bàn này, nhưng cho đến nay Trung tâm chưa làm được việc gì đóng góp vào phong trào của phường. Đình An Thịnh là một trong những đình cổ nổi tiếng của thành phố em ạ. Lễ hội bây giờ là phong trào văn hoá đang lên trong cả nước, có thể đây cũng là dịp tuyên truyền cho Trung tâm của chúng ta.

-         Y’ kiến độc đáo và đột ngột quá, thực quả tôi chưa bao giờ nghĩ tới... – giọng Tâm lộ rõ sự băn khoăn. Tâm cố suy nghĩ nhưng vẫn chưa hiểu được lễ hội và sự tham gia của Trung Tâm dính dáng với nhau thế nào, tại sao phải tham gia...

-         Không trách em được, vì em làm nhiệm vụ chuyên môn. Còn anh chịu trách nhiệm quán xuyến chung mọi mặt công việc của Trung Tâm, nên việc gì cũng phải để mắt tới. Em phải biết, sống mãi trong thời bình và quan hệ chính quy rồi, phần lớn các cơ quan bây giờ mắc cái bệnh thiếu ý thức làm công tác dân vận đối với địa phương. Tâm mang vấn đề này ra lấy ý kiến chi bộ mình đi. Còn hơn tháng nữa thôi, phải chuẩn bị gấp, sau lập thuª là đến lễ hội đình này rồi.

-         Vâng, tôi sẽ thực hiện ý kiến của anh, nhưng theo lịch còn hai tuần nữa chi bộ chúng tôi mới họp anh ạ... Anh dự kiến nội dung tham gia của Trung tâm như thế nào?

-         Khả năng tham gia của Trung tâm phong phú lắm. Có thể góp một số tiết mục văn nghệ - chi đoàn thanh niên, công đoàn và nữ công của Trung Tâm thừa sức làm việc này. Trung Tâm cũng có thể đóng góp một ít kinh phí, còn anh sẽ chuẩn bị một diễn văn ca ngợi truyền thống văn hoá lịch sử của làng An Thịnh xưa, kết hợp với vận động nhân dân đẩy mạnh chống tệ nạn xã hội. Em thấy cách đặt vấn đề như vậy được chứ?...

Tiếng chuông báo giờ làm việc vang lên. Vũ Liêm và Tâm cùng đứng dậy. Vũ Liêm chào tạm biệt bằng một cử chỉ quàng tay lên vai Tâm, kéo Tâm sát về phía mình: 

-         ...Anh sẽ thông tri đi các chi bộ lấy ý kiến để chuẩn bị cho quyết định của đảng uỷ. Cứ coi như chi bộ em đã được phổ biến nhiệm vụ này rồi nhé, chào em...

Lách cách chìa khoá mở xong cửa buồng làm việc của mình, phó giám đốc Trung tâm kiêm phó bí thư trực đảng uỷ Vũ Liêm quẳng cuốn sổ trong tay lên bàn rồi gieo mình xuống chiếc ghế xa-lông giả da, hai tay rơi thõng ra ngoài, đầu lật ngửa lên trần nhà. Liêm tự thú nhận rất khó xác định tâm tính của mình từ lúc ra khỏi buồng trực ban của Tâm. Liêm đã tính lịch trực rồi và cảm thấy tiếc vì không đến Trung tâm sớm hơn mười lăm hai mươi phút nữa, biết đâu một cuộc đối thoại dài hơn có thể giúp mình dễ phán đoán hơn...

...Lại một lần vồ trượt mồi! Bố khỉ!.. – miệng lẩm bẩm chửi, chân tay Liêm giậm  giựt...

Đây không phải là cơ hội đầu tiên Liêm có điều kiện nói chuyện một mình với Tâm và đã chủ động vào đề một cách sát sườn đến mức không thể nào hiểu nhầm được. Trong các cơ hội trước Liêm đều thất bại, lần này cũng vậy. Nhưng Liêm cảm thấy mỗi lần thất bại phản ứng  trong tâm tính của mình một khác, chẳng lần nào giống lần nào.

Xem đồng hồ, còn khoảng mười lăm phút nữa người hộ lý mới đến mang nước và pha chè. Nghĩa là Liêm còn bằng ấy thời gian để ngẫm nghĩ về cuộc gặp Tâm sớm nay. Cái nóng râm ran trong người từ lúc chịn người vào Tâm đến bây giờ vẫn còn làm cho Liêm rạo rực. Liêm mong sao giữ mãi cảm giác rạo rực này. Nhưng sự bực dọc của tâm trạng vồ trượt mồi có lúc làm cho cái cái rạo rực bị xua bạt đi, có lúc lại thổi bùng cái rạo rực lên.

...Người ta nói gái một con trông mòn con mắt là chỉ nói về đàn bà con gái ở độ tuổi đôi ba mươi là cùng thôi. Nhưng Tâm là ngoại lệ?..  Liêm tự hỏi như vậy.  “...Đã bước vào tuổi bốn mươi rồi còn gì nữa, nhưng sao vẫn làm cho mình thèm khát đến cháy bỏng da thịt?..” - Liêm tự hỏi, tự tìm câu trả lời.

...Sự thán phục một con người giầu nghị lực và đức hạnh chăng – một phụ nữ ở vậy đằng đẵng hơn hai chục năm nuôi mẹ, nuôi chị, nuôi con? Điều đó mình trân trọng thật, nhưng nó có nghĩa lý quái gì.  Mình là đàn ông, đâu có chịu sự ràng buộc nào theo kiểu ván đã đóng thuyền của người phụ nữ. Hai con trai Liêm đều đi xuất khẩu lao động sang Nga từ khi còn là Liên Xô, chúng ở xa nên không thành vấn đề. Tuy nhiên, Liêm thừa nhận, ...còn bố mẹ già và Mận, còn  nhiều thứ khác ở nhà quê,  ...còn họ hàng, làng xóm,  ...còn chức phó bí thư trực của đảng uỷ, còn vai trò người thực quyền phụ trách Trung tâm... tất cả những thứ đó như những cái đinh định vị đóng chặt Liêm vào số phận hiện nay của mình...

...Trong cuộc đời lăn lộn của mình, Liêm đã tự tay giành được bao nhiêu thứ. Nào là chức vụ, danh hiệu, đẳng cấp, địa vị xã hội.., nào là tiền bạc, mối quan hệ thân quen, đường dây... Chúng mang lại cho Liêm niềm tự hào đến kiêu hãnh. Song chính điều này hình như lại đang tước đoạt mọi khả năng nhổ đi những cái đinh định vị số phận của Liêm. Hơn nữa, nghĩ đến gánh nặng gia đình Tâm, bản thân Liêm cũng thấy ớn lạnh. ...Mình muốn Tâm chứ đâu có muốn những gánh nặng ấy. Cuộc sống sao mà đành hanh lạ... Liêm biết mình không bao giờ mụ mẫm, nhưng sự quyến rũ của Tâm thì Liêm không thể cưỡng lại được.

Đấy là sức quyến rũ đầy tình dục chăng? Vóc dáng Tâm, thân hình Tâm trả lời đầy thuyết phục câu hỏi này. Liêm thú nhận như vậy - từ đôi mắt lá răm thông minh, khuôn mặt thanh tú, nước da trắng mịn màng, lại thêm cách ăn mặc nhã nhặn của Tâm...  Làn tóc đen mượt dài buộc gọn, chảy dài xuống lưng, càng làm cho Tâm toát lên cái đẹp nền nã, cao quý, một thoáng kiêu kỳ ẩn bên trong cử chỉ đoan trang và những lời nói lịch sự, lễ độ...  Lúc nào cũng vậy, chỉ cần nghĩ đến Tâm thôi, Liêm đã thấy Tâm hiện lên trong đầu óc mình, như sờ thấy được, nắm lấy được...  Cơ thể Liêm quằn quại...

Nghĩ lại, Liêm chưa bao giờ thấy Tâm cự tuyệt một cách khiếm nhã thái độ suồng sã của mình. Chính điều này làm cho Liêm vừa tiếc rẻ những cơ hội không thành, vừa thấy hơi rờn rợn - sự rờn rợn thực khó tả của tâm trạng lo ngại không lường hết được đối tượng của mình. ...Phải chăng tâm trạng của mình cũng là tâm trạng của con mèo chỉ dám đưa một chân ra vờn vờn con chuột nó đã vồ được?.. Nhưng mình đã vồ được đâu? Hành động của con mèo có lẽ chỉ là bản năng đùa nghịch, vì con chuột không tài nào thoát nổi móng vuốt của nó... Đằng này Liêm lại có cảm giác rờn rợn thực sự. Lạ thay, chính cảm nghĩ rờn rợn này càng quyến rũ Liêm lăn xả vào cuộc chinh phục. ...Mình tấn công vẫn chưa đủ mức? Lời lẽ và sự cọ sát thân thể đều chưa đạt? Nghĩa là tấn công mạnh hơn nữa sẽ giành thắng lợi chăng? Mình đã cưa đổ mấy con y tá rồi cơ mà, còn trẻ hơn Tâm nhiều... Nghĩ lại những cuộc chinh phục khác, chính Liêm tự thấy cái lý cọ sát chưa đủ mạnh đã đúng trong nhiều trường hợp. Liêm lại càng tiếc...

...Trời ơi, một thân thể đầy sức sống như Tâm sao lại không cần đến tình dục? Tâm có thể không cần đến tình yêu, vì Tâm có đủ những người, những trách nhiệm để Tâm yêu, những cái lo đã choán hết chỗ cái yêu hay có thể chính nó trở thành tình yêu... Nhưng làm sao con người ẩn giấu bên trong sức sống hừng hực như Tâm mà lại có thể sống cuộc sống thiếu tình dục? Con người bằng xương bằng thịt, có phải là thánh thiện gì đâu... Thánh thiện tới mức đã lên đến cõi nát bàn rồi vẫn còn chưa dứt được khỏi trần tục cơ mà... Cảm giác rạo rực lại bừng bừng trong con người Liêm. Chiếc ghế xa-lông giả da rên rỉ dưới thân hình đồng đen của Liêm.

...Hay là Tâm cao quá, kiêu hãnh quá, mình không với tới được? Hay là tệ hại hơn nữa, chính Tâm cũng không tự giải thoát được khỏi sự vây hãm của số phận? Mình có thể mang lại cho Tâm sự giải thoát nào không?.. Miễn là tìm được cơ hội?..  ...Giá chỉ một lần thôi, một lần tận hưởng thân thể hài hoà đầy sức sống này.  ...Thế là thế nào nhỉ, mình đã làm tình với những gái trẻ, mà sao vẫn cháy bỏng sự thèm khát này? Hay là sự thèm khát càng lớn lên chỉ vì mục tiêu hình như ngày càng xa vời?.. Hay là mình vẫn còn quê kệch quá chăng? Tâm còn thua kém mình về nhiều mặt cơ mà, cả về chức vụ, địa vị xã hội, tuổi đảng... Một gái nạ dòng, còn có gì để mà kênh kiệu?... Liêm cố đặt cho mình mọi câu hỏi có thể nghĩ ra được, để tìm câu trả lời, để cố tự giải thoát mình ra khỏi tâm trạng lung mung không phân định được điều gì, nhất là tâm trạng rờn rợn của con thú chưa làm sao đánh giá được con mồi...

Cái rạo rực vừa mới xẹp xuống lại bừng lên cuồn cuộn. Liêm muốn lao ngay đến Tâm, hai bàn tay nắm bóp trong không khí, chân đã muốn đứng dậy, con ngựa bất kham trong Liêm lồng lộn dữ tợn... Sự thèm muốn lên đến tột độ và chuyển sang tâm trạng bực dọc, khổ sở. Trí nhớ tự nhiên trở lại những ngày sống ở đồng quê, Liêm thấy mình còn khốn khổ hơn những con vật trong vườn, trên đồng ruộng, ...chúng đuổi bắt nhau, chiếm nhau thoả thích hết mức, còn mình thì biết bao nhiêu thứ trói buộc...

Sau cơn phẫn nộ kinh hoàng của những thèm khát không giải toả được là sự hành hạ của ký ức. Liêm còn nhớ mãi mấy năm đầu tiên khi được chuyển về làm công tác đảng ở Trung tâm... Lúc ấy cô y sỹ Tâm mới được kết nạp đảng. Nhiệt tình, cởi mở, dành cho Liêm mọi sự tin cậy, kính trọng... Tâm coi Liêm là chỗ dựa quan trọng trong việc thực hiện những công tác của chi bộ, một điều em, hai điều em, đôi mắt trong sáng hiền hậu... Hôm nay Liêm giật mình tự hỏi, không biết Tâm chuyển sang xưng tôi với mình từ bao giờ, có lẽ phải một hai năm nay rồi... Một khoảng cách lớn lên mãi theo sự lạnh nhạt...Không phải là sự lạnh nhạt, mà là sự cự tuyệt... Phải gọi là sự cự tuyệt mới đúng, cự tuyệt theo cách kín đáo nhưng vô cùng dứt khoát... Khoảng cách ấy hình như bắt đầu chứa đựng thêm sự coi thường, sự giễu cợt hay khinh bỉ nào đó... ...Các anh bây giờ phải cảm ơn Lưu Quang Vũ về sáng tạo ngôn từ mới... Tâm cho mình vào một duộc với...  Càng lao vào càng thất vọng...

Bất lực. Đầu hàng. Liêm bây giờ chết dí trong chiếc xa-lông giả da...

-         Chào anh, em dọn dẹp xong và pha chè cho anh rồi đấy ạ. Thủ trưởng chắc đêm qua phải làm việc nhiều...

-         Không phải thế đâu, tôi đang có việc cần suy nghĩ... - Liêm phản ứng theo bản năng và đủ trấn tĩnh để giành chủ động. Anh nói tiếp:  - Chị nhớ hôm nay đi lĩnh văn phòng phẩm cho Văn phòng đảng uỷ.

-         Vâng, em nhớ, anh đã dặn em việc ấy hôm qua rồi... - Người hộ lý đáp lại, nhưng vẫn loanh quanh chưa muốn bước ra khỏi phòng. Chị quờ tay sắp xếp một vài thứ trên bàn làm việc và bàn họp của Liêm. Thực ra chị ta chỉ xê dịch một chút sang chỗ bên cạnh những sách báo, tài liệu và công văn luộm thuộm trên bàn mà chị vừa mới xếp chung lại thành một chồng, lần lượt nhấc đĩa tách chén, cái gạt tàn thuốc lá, ấm chè mới pha, rồi lại đặt chúng ngay xuống chỗ cũ, dáng điệu chị tỏ vẻ nấn ná rõ rệt.

-         Chị có điều gì muốn hỏi? – Liêm đọc được ý nghĩ của người hộ lý này.

Đấy là chị Thường, làm hộ lý từ khi Trung tâm này còn là bệnh viện, chồng là công nhân cơ khí xí nghiệp xe đạp Giải Phóng - đang sống bằng tiền trợ cấp, vì xí nghiệp không đủ việc làm và cạnh tranh thua lỗ.

-         ...Vâng, em định hỏi anh kết quả việc em xin cho cháu Thành vào làm bảo vệ cho Trung tâm. Tháng trước em đã trình bầy với anh việc này. Hoàn cảnh gia đình em đã nói rõ trong đơn. Con trai em nó tốt nghiệp phổ thông hai năm nay rồi, hai lần thi vào đại học đều không đỗ, nghề nghiệp lại không có. Gia đình em chỉ sợ để nó lêu lổng, lại đi vào con đường cờ bạc đập phá như anh nó thì chết. Ai cũng nói cứ trình bày trực tiếp với anh là sẽ được...

-         Tôi nhớ, tôi nhớ. Chị cứ yên tâm đi, khi nào được duyệt biên chế mới tôi sẽ lưu ý việc này.

Mặt chị Thường rạng rỡ hẳn lên. Chị cảm ơn và chào Liêm bằng những lời lẽ năn nỉ, rồi tay cầm chổi và khăn lau, tay xách phích nước cũ đi nhanh ra khỏi phòng. Chị đã nấn ná ở đây hơi lâu, mà công việc buổi sáng của chị rất bận và vội...

Người hộ lý đi khuất rồi mà Liêm vẫn chưa làm sao nhớ lại được chị Thường nói chuyện xin việc cho thằng Thành khi nào, không biết mình đã hứa gì chưa... Bao nhiêu người trong Trung tâm này đang xin việc cho con em mình, bố ai mà nhớ hết được...

Liêm đứng dậy, bước ra khỏi chiếc xa-lông giả da, rót cho mình chén nước chè nóng, rồi ngồi vào bàn làm việc, nhâm nhi. Mắt Liêm đập ngay vào cái đề án cải tạo Trung tâm của tiến sỹ Nguyễn Đông, bác sỹ chủ tịch Hội đồng khoa học của Trung tâm. Lúc nãy, chị Thường sắp xếp mớ sách báo, công văn, tài liệu lộn xộn trên bàn thành một chồng ngay ngắn, tình cờ bản đề án này được xếp lên trên cùng. Liêm bất giác nhớ đến những ý kiến chỉ trích của Nguyễn Đông chĩa thẳng vào Thường trực đảng uỷ trong cuộc thảo luận cả ngày hôm qua tại Hội đồng khoa học về đề án này. Thực chất đấy là những ý kiến chĩa vào Liêm. Làm việc đã lâu với Đông, nhưng hôm qua Liêm vẫn thực sự bất ngờ...

-         ...Người trực tiếp phải chịu trách nhiệm về sự chậm trễ trong việc cải tạo Trung tâm và về những ách tắc mới trong công việc là đồng chí phó giám đốc kiêm phó bí thư trực đảng uỷ Vũ Liêm. Không thể nói đảng uỷ chung chung, ban lãnh đạo chung chung được, để rồi cuối cùng tồn tại mãi một chế độ làm việc không có ai chịu trách nhiệm. Nếu đảng uỷ không có ý kiến hoặc chủ trương không tham gia ý kiến vào đề án này thì cũng ghi rõ như vậy, để chúng tôi nộp đề án thẳng lên Sở   xét duyệt, đừng quy kết chúng tôi làm việc vượt cấp. Mất đứt sáu tháng rồi...

Liêm còn nhớ rõ mồn một những lời chất vấn gay gắt khác của Đông. Chết nỗi văn võ bá quan trong cuộc họp có khá nhiều “VIP”, lúc họ nhìn chằm chằm vào Liêm, lúc ồ lên cười vì câu chống chế của anh.

-         Trung tâm cai nghiện chứ có phải trại tế bần đâu?

-         Sao lại coi việc tìm nguồn chữa chạy miễn phí cho nhưng bệnh nhân quá nghèo túng là trại tế bần?

-         Tôi chứ không phải anh Đông, không phải các vị ngồi đây là người phải lo từng xu cho chi tiêu của Trung tâm. Các vị sẵn tiền xin cứ việc...

-         ...

Càng cãi vã, Liêm thấy càng bí. Anh rất tiếc giáo sư Trần Hoài Nam – giám đốc Trung tâm kiêm bí thư đảng uỷ vắng mặt trong cuộc họp này. Còn trợ thủ bên trái bên phải của Liêm ngồi im như thóc, suốt từ đầu đến khi tan họp! Chẳng có ma nào đỡ lời cho Liêm, bí lại càng bí...

...Vì bất đắc dĩ phải rời Bộ  để chuyển về công tác tại Trung tâm, giáo sư Nam hầu như dành hết thời giờ và tâm trí của mình cho việc nghiên cứu khoa học tại Viện vi trùng học, khoán trắng toàn bộ công việc của mình ở Trung tâm cho người phó của mình là Vũ Liêm. Thỉnh thoảng giáo sư mới ghé qua Trung tâm, cho đôi ba ý kiến. Giáo sư là một chuyên gia, hơn nữa lại  là một nhân vật có tên tuổi  trong giới nhân sỹ tham gia phong trào đồng khởi do Mặt trận Giải phóng miền Nam lãnh đạo, đưa lên bộ trưởng thì không hợp, để làm chuyên viên trong Bộ thì không tiện, tổ chức không có cách nào tốt hơn đưa giáo sư Nam ra khỏi Bộ bằng cách đưa về Trung tâm. Vì thế mọi người chấp nhận cách làm việc như vậy của giáo sư. Còn đối với Liêm đây là thời cơ vàng, cho phép Liêm trở thành người thực chất nắm giữ vai trò số một của Trung tâm. Song những buổi họp về chuyên môn mà vắng giáo sư Nam bao giờ cũng là điều tai hại đối với Liêm. Từ hơn một năm nay giáo sư Nam đã xin nghỉ công tác vì tuổi cao, nhưng vẫn chưa có quyết định nghỉ hưu.

Hôm qua cũng vậy, không có giáo sư Nam, Liêm thực sự không biết tiến thoái thế nào. Còn tranh luận với Đông lần nào anh cũng đuối lý.

Về phía đảng uỷ tham gia cuộc họp này của Hội đồng khoa học còn có đảng uỷ viên bác sỹ trưởng khoa I Đặng Tuyết Mai. Tuy đứng hẳn về phía Liêm, nhưng về trình độ chuyên môn Mai chỉ vào loại học trò của Đông, vừa mới được học một số khoá chuyên tu do Đông làm giảng viên chính. Mai bác bỏ đề án này, chỉ vì ác cảm với cách làm việc khắt khe và hay bắt bẻ của Đông. Song càng đưa ra các lý do chuyên môn bào chữa cho sự trì hoãn của Liêm, cả Mai và Liêm càng lúng túng.

Cuối cùng Liêm phải hạ giọng, đưa ra miếng võ vạn năng:

...Tinh thần chung là đảng uỷ ủng hộ những ý tưởng của đề án, mọi vấn đề chuyên môn sẽ bàn sau. ...Nhưng ngay trước mắt là không có kinh phí, đất đai của Trung tâm đang bị tranh chấp... - Để chứng minh những lập luận này, Liêm giở sổ tay đọc vanh vách tên những thông tri và nội dung tóm tắt của Uỷ ban Nhân dân thành phố về quy hoạch đô thị...

Những dự án thay đổi soành soạch và những lời đồn đại hầu như ai cũng biết về quy hoạch thành phố liên quan đến địa điểm hiện nay của Trung tâm quả là sự hỗ trợ vô giá đối với những ý kiến trì hoãn của Liêm. Nhờ vậy cuộc họp hôm qua kết thúc với kết luận “chờ - xem”,  đúng như trong ngôn từ môn học quản trị kinh doanh của lớp chuyên tu tại chức đã đem lại cho Liêm học vị phó tiến sỹ kinh tế trong vòng sáu tháng...

Dù sao cũng thêm một lần nữa Liêm đẩy được cái đề án chết tiệt này vào vô định.

Đề án đươc biên tập công phu, do Bách giúp Đông soạn thảo mấy tháng trời, đóng thành một tập dầy cộp. Có lần Liêm mới chỉ lật vài trang đã thấy bên trong lủng củng biết bao nhiêu vấn đề chuyên môn, các thống kê, sơ đồ, biểu đồ.., lại còn hàng đống từ ngữ y học bằng tiếng la tinh, đánh vần chúng đã khó chứ đừng nói đến nhớ nghiã... Vì vậy đề án nằm trên bàn, trang đầu đã ngả sang mầu vàng, nhưng Liêm vẫn quyết không đọc. Dư âm cuộc thảo luận gay gắt hôm qua và tập đề án lù lù trước mặt hôm nay làm cho Liêm đau đầu. Liêm quên phắt ngay câu chuyện chị Thường xin việc cho con.

Uống xong chén nước, Liêm đẩy tập đề án cùng chồng các giấy tờ khác sang một bên, lật quyển sổ tay, rồi tự lẩm bẩm với mình:

... Tất cả thượng vàng hạ cám của cái đề án lùng nhùng nằm ráo trong quyển sổ này, ta đã ghi lại đầy đủ các buổi họp trình bầy của Nguyễn Đông. Những phần ghi chép này còn dễ hiểu bằng vạn cái tập giấy thổ tả kia...

Đọc lại những trang ghi chép từ những buổi họp trước, Liêm thấy rất mạch lạc từng phần: Đánh giá hiện trạng của Trung tâm, những mặt mạnh và yếu so với nhiệm vụ của Trung tâm và đòi hỏi của tình hình phát triển kinh tế, xã hội, ...Xây dựng và lựa chọn những phác đồ điều trị trên cơ sở vận dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật mới nhất của y học thế giới vào điều kiện nước ta, ...Đổi mới tổ chức, quản lý và phương thức vận hành của Trung Tâm, ...Xây dựng phong trào trong xã hội, ...Vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ nhân viên... Phần nào cũng rõ ràng, dễ hiểu, có luận cứ xác đáng. Liêm tự hỏi: Không biết do Đông trình bầy mạch lạc, có phương pháp, hay là do tài ghi chép của mình... Nếu cứ đưa cho thư ký đánh máy nguyên văn phần ghi chép, sẽ được một đề án rút gọn, nhưng hoàn chỉnh...

...Song đối với ta không phải là cái chuyện đề án thực thi hay không thực thi, vấn đề là ở chỗ khác cơ... Hôm nay ta sẽ chuẩn bị thêm lý lẽ... Rồi như sực nhớ ra điều gì, Liêm ghi vội mấy chữ, miệng vẫn lẩm bẩm: ...Phải bắt tay ngay vào việc tham gia lễ hội đình An Thịnh... Đã buột miệng nói ra với Tâm rồi, nói là phải làm để giữ uy tín của đảng uỷ, lời nói đi đôi với việc làm...

Khi phác thảo trong sổ được mấy ý chuẩn bị, thoạt đầu Liêm cũng cảm thấy lúng túng, vì ông chủ tịch phường An Thịnh mới chỉ ướm hỏi Liêm về việc này cách đây một tuần – trong dịp Liêm đến Uỷ ban Nhân dân phường nhờ tăng cường công tác trật tự an ninh cho Trung tâm. Lúc ấy ông chủ tịch phường cũng mới chỉ nói qua loa vài ý về chủ trương của quận uỷ, Liêm cũng mới mường tượng được vài việc. Chỉ sau khi nói ra với Tâm một cách nghiêm chỉnh để tự đề cao mình, sự mường tượng ấy của Liêm mới trở thành chủ định rõ rệt: Trung tâm sẽ tham gia lễ hội tghật ra trò! Song cả đời công tác chuyên làm nhiệm vụ dân vận, bắt đầi từ những ngày đi vào làng quê tìm mua thực phẩm cho xí nghiệp.., nên sự lúng túng qua đi rất nhanh. Liêm tự nói với mình:  - Chuyện vặt!...

Loáng một cái, đề án tham gia lễ hội đình An Thịnh đã phác thảo xong trong sổ tay. Liêm đọc đi đọc lại một vài lần và chính mình cũng cảm thấy hấp dẫn.  ...Mình đi gặp thêm cánh văn phòng quận uỷ làm việc  là thành đại sự ngay. Vào đề bằng một chầu chả cá Lã Vọng cũng tốt, lâu lắm chưa tới đó... Liêm chưa kịp nhìn lên thì đã thấy bác sỹ Tuyết Mai xồng xộc đến, đặt tay đánh thịch lên bàn, trong tay là tờ giấy chỉ định điều trị cho bệnh nhân Lê Kim Nguyệt, do Đông ký:

-         Anh Liêm, anh xem này. Anh Đông làm việc như thế có quá quắt không? Hình như là chủ tịch Hội đồng khoa học, anh Đông coi mình là ông vua ở đây, tự cho phép mình muốn làm gì tại Trung tâm này cũng được.

-         Bình tĩnh, bình tĩnh. Chỉ có ông thiên lôi chứ làm gì có bà thiên lôi mà Mai cứ đùng đùng lên thế. Uống chén nước đã...

Liêm mời Mai ra bàn uống nước, nghe Mai trút sự bực dọc của mình.

Mai đay đi đay lại:

-         ...Anh Đông thừa biết cô này đã được điều trị ở đây hai lần rồi, chắc phải là thân thuộc lắm hoặc có cái gì đó mới đưa cô này vào đây lần thứ ba. Thế mà hôm qua phát biểu cứ ra cái điều chí công vô tư, tâm huyết với công việc...

-         Ai trực tiếp giao bệnh nhân này cho khoa?

-         Anh Đông nhờ bác sỹ Tâm trực ban. Bác sỹ Tâm còn nói rất tỷ mỷ với y tá trực khoa những điều anh Đông dặn phải làm, ghi rõ trong giấy chỉ định điều trị... Anh thì tâm huyết, chị thì nhiệt tình, đẹp đôi quá rồi còn gì nữa...

-         Mai nói cái gì tôi chưa hiểu... – Liêm như bị chạm vía.

-         Nói bác sỹ Đông với bác sỹ Tâm chứ còn nói cái gì nữa. Thiên hạ đang đồn ầm lên đấy, già nhân ngãi non vợ chồng...

Bây giờ Liêm cảm thấy hai tai nóng bừng. Từ lâu Liêm vẫn thấy Tâm dành cho Đông sự kính trọng và mối thiện cảm đặc biệt, trong lòng vẫn hằng ước ao địa vị ấy của Đông... Một cảm giác của ghen? Liêm tự hỏi, nhưng trên mặt không gợn một nét thay đổi gì:

-         Bác sỹ Đông nhận bệnh nhân vào điều trị, chắc phải có lý do đấy, ít nhất là về chuyên môn, không thể nóng nảy được đâu. Đừng giận mất khôn Mai ạ... Liêm dừng lại không nói tiếp nữa, mắt nhìn về đâu đâu. Hôm nay Liêm cụt hứng, không muốn quá xuồng xã với Mai.

-         Cuộc họp ngày hôm qua hình như vẫn đang làm cho anh hồn siêu phách lạc?

-         Không phải thế. Trước sau anh sẽ có cách thuần phục được bác sỹ Đông, miễn là Mai không làm hỏng việc.

-         Anh hùng rơm như anh mà đòi thuần phục được anh Đông? Đành là phải nhẫn nhục, nhưng cách làm việc của anh Đông như cha bố người ta thế này ai mà chịu được. Anh cứ lo đối phó với cái đề án thành ra hữu khuynh với anh Đông. Anh mới là người có quyền quyết định mọi việc ở đây. Những ý kiến hôm qua chưa đủ gạt cái đề án sang một bên hay sao?

-         Rơm hay đá gì thì chưa biết. Nhưng hôm qua các lý do chuyên môn Mai đưa ra tôi thấy Đông bác bỏ dễ quá. Dù tôi không học về y nhưng cũng thấy đề án rất đáng nghiên cứu, nhất là trong tình hình ngân sách y tế quá nhỏ so với đòi hỏi của thực tế. Có điều là nếu chấp nhận đề án thì nhiều thứ trong Trung tâm sẽ đảo lộn hết và không tránh khỏi sự sàng lọc và sắp xếp lại nhân sự. Chính vì vậy tôi phải lái cuộc thảo luận vào ngõ cụt để không phân thắng bại.

-         Còn phong cách lộng quyền của anh Đông thì anh chịu đầu hàng?

-         Mai cần làm thật đúng chỉ định điều trị của bác sỹ Đông. Ưu tiên lúc này là đừng để cho Đông có lý do cứ tấn công chúng ta mãi chung quanh cái chuyện đề án. Thậm chí còn phải tìm cách tỏ ra tôn trọng anh ta, gây thiện cảm và quan tâm đến anh ta nhiều hơn nữa...  

Mai hiểu Liêm muốn nhấn mạnh điều gì, đành vùng vằng ra về, mặc dầu chủ ý của Mai là định dựa vào Liêm đuổi Nguyệt ra khỏi Trung tâm, với lý do bệnh nhân này đã được điều trị ở đây hai lần, nhưng trong thâm tâm lại là vì muốn làm cho Đông phải hiểu cái lẽ đất có thổ công, sông có hà bá, ở khoa I Mai mới là người làm chủ...

Mai đã đứng dậy rồi. Liêm đứng lên theo, muốn phát Mai một cái vào mông, một cử chỉ Liêm thường làm khi cần xoa dịu Mai. Nhưng hội chứng về Tâm làm cho tay Liêm đờ ra. Liêm thẫn thờ một lúc rồi trao đổi tiếp một số ý kiến về bác sỹ Đào Đích Tôn -  đoàn viên, mới về công tác ở Khoa I từ hai năm nay. Liêm muốn tìm cách khác xoa dịu sự ấm ức của Mai:

-         ...Cậu này vừa mới được kết nạp đảng là thành tích lớn của Mai đấy. Nên chịu khó tiếp tục dìu dắt cậu ta.

-         Cậu ta rất hăng hái, nhưng chuyên môn hơi yếu anh ạ. – giọng Mai trở lại âm điệu bình tĩnh, đôi mắt đỡ xếch ngược, hình như còn ánh lên một điều gì đó.

-         Trong điều kiện ngày nay không nên đòi hỏi quá cao đối với người mới ra trường, quan trọng là anh ta có ý thức chính trị và tích cực công tác, rồi sẽ vượt qua yếu kém về nghề nghiệp. Đành rằng cần vừa hồng vừa chuyên, nhưng Mai nhớ đỏ là quyết định.

-         Được cái Tôn ham công tác Đoàn và chịu nghe.

-         Hay đấy. Có thể bồi dưỡng làm bí thư chi đoàn và đưa vào đảng uỷ khoá tới được không? Vì cơ cấu đảng uỷ sắp tới cần có đủ Thanh niên, Công đoàn.

-         Chắc chắn được... – một hy vọng mới với những tính toán mới loé lên, Mai thật sự quên mất cơn điên tiết lúc nãy...

Ngồi lại một mình, Liêm nhớ lại: Hình như ngày nào gặp Tâm mình cũng toàn vớ phải những chuyện khó chịu... Liêm không ngờ ngày làm việc hôm nay của mình lại bắt đầu bằng nhiều chuyện ẩm ương như vâỵ, chắc là ra ngõ gặp gái có vía nặng rồi... Mới cách đây hơn tiếng đồng hồ thôi, Liêm ở trong tâm trạng hăm hở khác hẳn, khiến anh lúc đó vội vàng ăn nhanh bát phở, uống một tợp hết tách cà-phê ở quán, cố đến Trung Tâm trước bẩy giờ, Tâm là cái đích phía trước. Nhưng bây giờ...

3

Cái nóng oi ả của mùa hè hình như ngày nào cũng giống ngày nào. Hay là vì quá bận nên Đông quên mất cả ngày tháng. Anh cũng quên để ý đến  cuộc sống náo nhiệt của thành phố đang diễn ra chung quanh...

Trên đường từ trường Đại học y về, anh chỉ cảm thấy lòng mình hôm nay rất vui, vì bài giảng anh vừa mới thuyết trình sáng nay nêu lên được nhiều gợi ý đáng suy nghĩ về những khả năng tác động vào hệ thần kinh trung ương. Các sinh viên và một số bác sỹ nghe giảng có nhiều ý kiến thảo luận rất bổ ích đối với Đông – nhất là trong việc phân tích những vấn đề quan trọng liên quan đến hiện tượng mẫn cảm thái quá của hệ thần kinh trung ương, những nguyên nhân bệnh lý tạo ra trạng thái đối nghịch – nhất là ở dạng trầm hay dạng mất cảm ứng của hệ thần kinh trung ương... Những người ngồi nghe trên giảng đường đặc biệt chú ý phần anh trình bầy những nghi vấn mới phát hiện liên quan đến những dạng đặc biệt của bệnh Alzheimerª – nhất là các trạng thái giảm sút trí nhớ, lú lẫn, mất dần khả năng điều khiển sự vận động của cơ thể... - do những độc tố, bao gồm cả ma tuý, đưa vào cơ thể con người tác động lên vỏ não ...

Kết thúc bài giảng Đông nhận được tràng vỗ tay chúc mừng nhiệt liệt, một vài đồng nghiệp và sinh viên tiễn anh ra đến tận cổng trường, một sinh viêc nhanh nhẩu dắt chiếc xe cúp 90 tòng tọc của anh xuống tận lòng đường. Cái xe cũ kỹ nhưng thuộc loại nồi đồng cối đá nên rất được việc cho Đông, nhất là trong những buổi phải đi giảng xa như thế này.

Theo yêu cầu của Bộ và của Trường đại học y, từ sáu năm nay Đông làm cố vấn thường trực cho Chương trình quốc gia phòng chống bệnh lao. Cách đây ba năm anh lại được yêu cầu làm cố vấn Chương trình quốc gia phòng chống HIV/AIDS. Ngoài ra anh được mời làm một trong những giảng viên chính tại trường Đại học y. Phần anh giảng chuyên về hệ thần kinh trung ương, thường từ 10 đến 15 tiết mỗi học kỳ. Đông được giới chuyên môn trong nước và quốc tế coi là  chuyên gia có tầm cỡ về vi trùng học, huyết học và thần kinh học...

Đôi ba lần anh được tổ chức gợi ý chuyển hẳn về biên chế của trường, với lý do các nhiệm vụ anh đang đảm nhiệm bên ngoài Trung tâm chiếm tới hai phần ba thời giờ làm việc của anh. Nhưng anh một mực xin được giữ nguyên trạng. Sau những năm làm luận án tiến sỹ, rồi  lại làm luôn Dr.habil ở Đứcª. Đi nghiên cứu, thực tập và giảng bài ở một số nước khác, anh đã lựa chọn cho mình phương án vừa thực hành, vừa nghiên cứu và giảng dạy. Vả lại Đông đã gắn bó sâu nặng với Trung tâm từ khi nó mới bắt đầu phôi thai từ bệnh viện Thanh Mai.

Đông lái xe máy của mình đi thẳng vào khoa I. Nhìn đồng hồ, còn hai tiếng nữa mới đến giờ nghỉ trưa, anh rất mừng là mình đúng giờ. Theo lịch, hôm nay anh thăm định kỳ các bệnh nhân của khoa I do trợ lý của anh là bác sỹ Bách và bác sỹ Mai trưởng khoa đã sắp lịch. Đến nơi, anh vừa dựng xe, vừa thốt lên trong lòng: Mười ngày trôi qua sao mà nhanh thế...  Nguyệt vào đây đã một tuần, mà mình chưa đến thăm... Hình như thời gian của mình thường xuyên bị ăn bớt...

Đông đi thẳng vào phòng bác sỹ. Anh vừa chào mọi người, vừa rửa tay, gọi lấy áo choàng mặc vào, đội mũ, rồi ngồi vào bàn. Bác sỹ Mai, bác sỹ Bách và chị Tường - y tá trưởng trợ lý của Mai, đã có mặt. Chỉ thiếu hai bác sỹ, trong đó có Tôn, sáng nay bận đi học lớp bồi dưỡng chính trị tại chức 6 tuần, mỗi tuần hai buổi.

Mai đon đả mời Đông uống nước:

-         Hôm nay anh Đông lên giảng có gì đặc biệt không?

-         Tôi có đem một số ca điều trị cai nghiện ma tuý theo phác đồ mới ra làm ví dụ, người nghe có vẻ được thuyết phục. Họ đặt ra nhiều câu hỏi lý thú về khả năng ức chế cơn nghiện. Lúc nào có dịp tôi sẽ trao đổi với các đồng chí. Trước khi chúng ta đi thăm bệnh nhân, Mai thấy có ca nào đặc biệt cần nêu lên không?

-         Có bốn bệnh nhân khá nặng, song diễn biến của bệnh theo đúng chẩn đoán. - Mai báo cáo.

-         Nếu thế chúng ta đi thăm bệnh nhân trước rồi về hội ý có được không? - Đông nêu ý kiến. Mọi người tán thành.

Khoa I chữa các bệnh nhân nặng nhất – thường là những người mắc nghiện lâu hoặc ở mức độ cao, tái mắc nghiện, nhiều trường hơp mang thêm những bệnh khác do hệ quả trực tiếp hoặc gián tiếp của nghiện ma tuý. Khoa có 6 buồng, mỗi buồng có 4 giường bệnh, nhưng thực tế hiện nay là 6 hay 7 giường, vì số bệnh nhân ngày một tăng nhanh, mà  Trung tâm thì không nở ra được. Trong khi đó kinh phí được cấp từ ngân sách không có cách gì chạy theo kịp số bệnh nhân ngày một nhiều, ngoài ra đồng tiền trượt giá.

Đối mặt với những khó khăn, gần đây Đông chủ trương tăng cường khâu điều trị ngoại trú, đồng thời đưa ra phác đồ điều trị mới, nhằm cắt nhanh bệnh nghiện, sau đó bệnh nhân được gửi về gia đình tiếp tục điều trị ổn định bệnh lý và phục hồi sức khoẻ theo sự hướng dẫn của Trung tâm. Chỉ có những bệnh nhân ốm nặng, được xếp vào loại sống vô gia cư, hoặc trong hoàn cảnh túng quẫn đặc biệt mới được đối xử ngoại lệ...

Tuy vậy, nếu so với nhiều bệnh viện khác của thành phố thì điều kiện chữa bệnh ở đây vẫn được coi là lý tưởng. Trừ trường hợp cấp cứu, hầu như không có tình trạng người nhà bệnh nhân phải chung sống trong phòng bệnh để làm thay các việc của hộ lý, nấu ăn cho bệnh nhân, hoặc phải ở lại chăm sóc bệnh nhân qua đêm. Giờ người nhà đến thăm bệnh nhân được quy định rất chặt chẽ, các bệnh nhân phải tuân thủ nghiêm ngặt mọi chỉ định chữa bệnh của thầy thuốc... Đông đặt ra những kỷ luật rất gắt gao nhằm giữ gìn nề nếp của Trung tâm, trước hết vì Đông cho rằng việc đầu tiên trước khi chữa bệnh cho con nghiện là phải tạo ra cho họ một môi trường và nếp sống trật tự ngay trong phòng chữa bệnh. Vì thế các bác sỹ, y tá và nhân viên y tế ở Trung tâm phải làm việc vất vả hơn nhiều so với những nơi khác.

Bác sỹ Bách, trợ lý của Đông, và bác sỹ Tâm – trưởng khoa vật lý trị liệu và phục hồi chức năng đồng thời là bí thư chi bộ của Đông, là hai người giúp Đông được nhiều nhất trong việc thực hiện nề nếp làm việc của Trung tâm do Đông vạch ra. Hai bác sỹ này  có nhiều sáng kiến quan trọng, họ nhận được sự hậu thuẫn của chi bộ và tổ công đoàn của họ, cố vận động một số đơn vị bạn trong Trung tâm hưởng ứng. Nếu không có sự thúc bách của cuộc sống, nếu Tâm và Bách chỉ tơ hào một chút hoặc chỉ  muốn nổi danh, chắc chắn họ bị đánh bại từ lâu rồi. Khó khăn nhất là việc thực hiện những sáng kiến cải tiến chế độ bồi dưỡng cho cán bộ nhân viên và phát triển dịch vụ -   vừa để tăng khối lượng công việc chữa bệnh và tăng nguồn thu cho Trung tâm. Ngoài ra công việc quản lý quỹ thuốc, tiết kiệm kinh phí, tổ chức dịch vụ ăn uống cho bệnh nhân, lập bếp ăn từ thiện, quỹ thuốc từ thiện...  luôn luôn có nhiều ý kiến đối nghịch phải giải quyết.

Trở lực đến từ mọi phía. Phía bệnh nhân có nhiều người cứ đòi xếp mình vào diện cứu tế hoặc ưu tiên ưu đãi;  phía cán bộ nhân viên thì không muốn làm thêm việc và lại càng không muốn xóa bỏ các nguồn thu nhập dịch vụ tuỳ tiện và không hợp pháp của mình; phía lãnh đạo Trung tâm thì vừa đuối tầm vừa không muốn cho ai đụng chạm tới vương quốc quyền uy họ được giao cho. Cũng có cả những kẻ cố ý vin vào luật pháp và những quy định hiện hành của Nhà nước để viện ra các lý lẽ bài bác những cố gắng cải tiến...  Có lúc họ vặn lại Tâm và Bách:  Dựa vào cơ chế và nguồn tài chính hợp pháp nào để duy trì nhà ăn từ thiện, quỹ thuốc từ thiện? Quy định hay luật pháp nào cho phép làm dịch vụ trong Trung tâm là cơ sở y tế của nhà nước? Ai có quyền quy định giá dịch vụ?.. Tâm và Bách nhiều lần cứng lưỡi trước những lý lẽ như vậy. Lời ra tiếng vào có lúc làm cho hai người phát uất.

Lần nào đi thăm các khoa Đông cũng thấy mọi cố gắng mới chỉ đạt được hai ba phần so với mười phần mong muốn của mình, mặc dầu toàn là những việc trong tầm tay.

Hôm nay ở khoa I cũng thế. Vẫn cái đèn treo tạm giữa phòng trực của bác sỹ, anh đã nhắc mấy lần chưa sửa, cái quạt trần lạch xạch như cối xay gió không ai chịu tháo xuống lau chùi cho thêm tý dầu bôi trơn, bàn ghế và tủ đựng hồ sơ đều toát lên một vẻ cẩu thả, tạm bợ. Sự cẩu thả, tạm bợ trong các phòng bệnh nhân còn tệ hại hơn... Nhưng tệ hại nhất là đối chiếu bệnh án với những câu trả lời của bệnh nhân trong khi thăm bệnh, Đông thấy các bệnh án hầu như chỉ ghi lại những diễn biến bệnh lý của các bệnh nhân và cách điều trị lười suy nghĩ, rất công thức theo các phác đồ có sẵn, khó tìm đâu thấy được sự động não của bác sỹ điều trị...

Lần nào Đông thấy cũng ngứa ngáy trong người: ...Có lẽ mình là người từ trên cung trăng rơi xuống? Chẳng lẽ được nước rồi, bây giờ chẳng ai muốn xả thân vì công việc nữa?.. Đông tê tái nhớ lại hào khí của đất nước, tình đồng đội, nghĩa quân dân, tình người với người... đã từng nuôi nấng Đông hăm hở bước vào tuổi trưởng thành thời đánh giặc.  

Đông chưa tìm được câu trả lời, ký ức đột nhiên chói chang những ngày chiến đấu cùng đơn vị... Đông không bao giờ có thể quên được cảnh nhân dân Hà Tĩnh tự tay rỡ nhà mình lấy tre gỗ và bất kể thứ gì khác để lấp hố bom cho xe và pháo đi qua. Buổi hành quân đi qua ngã ba Đồng Lộc, được làm quen với những cô gái kiên cường... Đông hiểu, không thể mài lịch sử ra mà ăn, càng không được phép lạm dụng nó, nhưng vứt bỏ những giá trị cao quý đã tôi luyện được sẽ đi tới thảm hoạ... Công việc người thầy thuốc anh đang làm hàng ngày và những điều ngang trái anh gặp ngay trong công việc, rồi đến cả cuộc sống của chính anh hình như đang giúp anh phần nào ý thức được những hiện tượng bệnh tật ấy của xã hội... Chắc hẳn phải có những điều gì đó không ổn?.. Chẳng lẽ bọn con trẻ của chị Thu nói đúng: ...Chú ơi, bao giờ cho đến ngày xưa!..

...Bệnh nhân cuối cùng trong phòng số 2 của khoa I là Mai Ngọc Bảo, 19 tuổi, móng chân móng tay đỏ chót, dây chuyền, nhẫn ngọc bích (rubi), vòng tay điểm kim cương, quần áo... trông rất sang trọng. Đông chăm chú nghe những câu trả lời của cô ta, nét mặt anh có lúc chau lại như đang nghe không rõ điều gì. Anh cố ý hỏi lại vài câu đã hỏi để nghe bệnh nhân nhắc lại câu trả lời. Tai anh không nhầm. Anh nghe phổi cho bệnh nhân, rồi yêu cầu chị Tường y tá trưởng đưa cho đèn pin và thanh đè lưỡi. Anh soi vòm họng, đoạn dùng hai ngón tay xem rất kỹ hai tròng mắt của bệnh nhân.

Anh đọc lại bệnh án một lần nữa, rồi nói:

-         Cô kiên trì làm đúng các chỉ dẫn của các bác sỹ. Đừng lo lắng quá nhiều. Kiên trì là đức tính cần thiết cho việc chữa bệnh.

-         Cháu còn phải nằm đây lâu không ạ? Cháu không lên cơn nghiện nữa, nhưng sốt dai dẳng và ngày càng cảm thấy mệt hơn trước.

-         Dứt được cơn nghiện là một bước tiến lớn rồi cháu ạ, chúng ta sẽ phấn đấu tiếp.

-         Cháu cảm ơn chú. Bố cháu có thư cho chú. Thưa chú, thư đây ạ. Bố cháu nói là bố cháu biết chú... - Hai tay cô gái đưa cho Đông một phong bì.

Đông bóc ngay thư ra, thoáng thấy Mai có vẻ mất tự nhiên. Mở trang thư, anh thấy bên trong có hai tờ giấy loại 100 đô-la Mỹ. Anh bình thản đọc thư rồi đưa lại thư cho bác sỹ Mai, hai tờ đô-la anh trao trả cho bệnh nhân, giọng ôn tồn:

-         Cháu nói với bố cháu là chú cảm ơn sự quan tâm của bố cháu đối với chú. Còn số tiền này coi như chú đã nhận rồi, cháu có thể giữ lại dùng để giúp các bệnh nhân ở đây theo ý muốn của cháu. Vì ở đây có bệnh nhân không có tiền mua cơm, có bệnh nhân cần dùng loại thuốc Trung tâm không có và phải mua ở ngoài...  - Đông quay sang phía bác sỹ Mai:  - Mai viết thư trả lời hộ tôi, nói rõ là tôi xin lỗi không trả lời trực tiếp được vì quá bận, Trung tâm luôn cố gắng hết sức, mong ông yên tâm.

Giữa những con mắt tròn xoe của các bệnh nhân, Đông và tuỳ tùng bước ra ngoài đi sang phòng bên. Ngoài hành lang, tai Đông còn nghe thấy  tiếng những bệnh nhân chung quanh hỏi tên bố cô gái là gì, là bạn thế nào với bác sỹ Đông.., không có tiếng cô gái trả lời.

...Làm xong việc thăm bệnh nhân trong khoa, mọi người theo Đông về phòng bác sỹ. Đông trong lòng rất vui vì thấy Nguyệt đã cắt hẳn được cơn nghiện và sức khoẻ đang trên đà phục hồi. Mở đầu cuộc hội ý, Đông nói ngay:

-         Trước hết xin cảm ơn Mai đã điều trị cho cô Nguyệt theo yêu cầu chỉ định của tôi. Sức khoẻ bệnh nhân tiến triển rõ rệt, tôi rất mừng. Bây giờ Mai cho chuyển ngay bệnh nhân này sang khoa phục hồi chức năng, điều trị tiếp bằng châm cứu.

-         Anh chỉ định thế nào, tôi đã làm đúng như thế, chỉ có điều nếu không có giấy của anh, phòng thuốc chắc sẽ không phát, vì quỹ thuốc gần hết những biệt dược anh ghi rồi. Bệnh nhân này được anh quan tâm quá đặc biệt đấy – Bác sỹ Mai đáp lại, tay mở sổ ghi chép các ý kiến chỉ định của Đông.

-         Mai thông cảm cho hoàn cảnh của cô ấy, hơn nữa gia đình cô này là ân nhân của bố mẹ tôi và các cháu tôi trong những năm sơ tán khi Mỹ ném bom miền Bắc, ơn sâu nghĩa nặng lắm, Mai ạ.

Bác sỹ Mai chuyển sang bộ mặt lạnh tanh, ghi chép tiếp các chỉ định khác.

Đông lọc ra các bệnh án đã đánh dấu trong khi thăm bệnh, rồi đưa cho Mai:

-         Tôi yêu cầu Mai cho lấy mẫu máu của các bệnh nhân của những bệnh án này, tất cả là 13 người. Con số 13 có vẻ không hay lắm, nhưng biết làm thế nào!..  Anh quay sang phía Bách: Cậu lập danh sách 13 bệnh nhân này, mã số hoá các mẫu máu của họ rồi lo gửi sớm sang Viện vi trùng học phân tích. Nhớ chú ý hết sức khâu bảo quản mẫu để bảo đảm chất lượng xét nghiệm. Phải bảo mật danh sách bệnh nhân đã mã số hoá theo đúng quy định của pháp y.

-         Sao lần này phải gửi nhiều mẫu máu đi thử thế hở anh? Nhà khoa học lớn như anh mà cũng sợ con số 13? – Mai hỏi, giọng điệu có phần châm trọc.

-         Nhiều người châu Âu thường hay kiêng tránh “thứ sáu ngày 13” , con số 13 cũng vậy. Có lẽ tôi bị lây nhiễm sự mê tín này trong những năm học và làm việc ở châu Âu. Tự tôi cũng không cắt nghĩa được vì sao. 13 người này đều mắc nghiện trở lại, nhưng đáng nghi ngờ là tôi thấy một số bệnh nhân trong nhóm này có những biểu hiện lạ, nhất là bệnh nhân Mai Ngọc Bảo.

-         Cô này đã dứt hẳn được cơn nghiện rồi, chỉ có thể trạng còn yếu thôi.

-         Đúng thế, nhưng cô này có triệu chứng lao khác thường. Cơn nghiện đã cắt được từ tuần trước, sao Mai vẫn tiếp tục điều trị cô này theo phác đồ I, như vậy có thể làm cho bệnh nhân mệt thêm.

-         Tôi cũng nghĩ vậy, song muốn củng cố kết quả điều trị... – Mai chống chế rất nhanh.

-         Lấy xong mẫu máu , tôi yêu cầu Mai cùng với Bách làm mọi thủ tục chuyển ngay bênh nhân Mai Ngọc Bảo sang Viện chống lao trung ương trong ngày mai. Đây có thể là ca rất đặc biệt, cần theo dõi kỹ... -  Đông vừa nói vừa rút tờ giấy có tiêu đề riêng của mình viết mấy chữ rồi đưa cho Mai: - Đính thêm thư riêng này vào hồ sơ của bệnh nhân Mai Ngọc Bảo, những nhận xét của tôi ghi trong thư có thể có ích cho công việc chẩn đoán và điều trị của bên ấy...  Mai có biết ông Mai Việt Dân là ai không? Ngoài cánh làm khoa học ra, tôi không có ai là bạn trong giới quan chức nhà nước.

-         Bố bệnh nhân là tổng giám đốc Tổng công ty xuất nhập khẩu nông phẩm lớn nhất toàn quốc, đại hội Đảng sắp tới có thể vào Trung ương và lên bộ trưởng đấy.

-         Bái phục Mai, trong cả nước có chuyện gì Mai cũng biết. Trong thư thay mặt tôi trả lời ông ấy, Mai lựa lời giải thích sự cần thiết phải chuyển bệnh nhân sang Viện chống lao, nhưng đừng làm cho ông ấy quá lo...  - Đông lật tiếp chồng bệnh án: - Bệnh nhân Đỗ Văn Vịnh sao lại được cho thuốc và điều trị như người mới chớm mắc nghiện vậy?

-         Mai đã nói với anh phòng thuốc cho biết các biệt dược gần hết rồi, phải dự phòng có những ca nặng hơn...

Đông hiểu là Mai chống chế, nhất là so với cách điều trị cho bệnh nhân Mai Ngọc Bảo, song giọng nói của anh vẫn điềm đạm:

-         Chúng ta cần phải quen chung sống với mọi thiếu thốn, Mai ạ. Nếu quỹ thuốc còn một viên mà bệnh nhân cần thì vẫn phải phát. Tôi nhờ Mai giải thích lại với phòng cấp phát thuốc như vậy, nói rõ đấy là ý kiến của tôi. ...Hoặc là Mai yêu cầu sử dụng tủ thuốc từ thiện, quỹ từ thiện nếu bệnh nhân này quá nghèo. Tại một số bệnh viện có chế độ phân cấp thì không nói làm gì, còn ở Trung tâm này chỉ phân biệt bệnh nhân theo bệnh của họ để chữa bệnh, ngoài ra không có sự phân biệt nào khác. Mai cố đừng quên điều này.

-         Anh đúng là một ông cố đạo.  – Thực ra Mai định nói Đông nặng lời hơn, nhưng còn kiềm chế được. Đông không để ý đến câu nói này.

Đông và Bách vừa rời khỏi khoa, Mai đưa thư của bố bệnh nhân Bảo cho y tá trưởng:

-         Chị Tường viết hộ thư trả lời đi. Chị hiểu ý anh Đông rồi, chị muốn viết thế nào thì viết, tôi sẽ ký.

-         Tôi đã khuyên cô là đừng bầy ra cái trò phong bì, tôi hiểu rõ tính nết anh Đông lắm. Cũng may là anh Đông xử sự rất khéo, không gây ồn ỹ gì...

-         Chỉ tại cái con bé này nó quá lo cho bệnh của nó, con nhà giầu nên càng sợ chết. Cho thuốc quá liều cũng là do nó van xin vật nài. Nó cứ giục tôi mấy lần phải nhờ anh Đông trực tiếp chẩn đoán bệnh của nó. Việc lấy các mẫu máu tiến hành ngay sáng mai, chiều nay chị loan báo cho các bệnh nhân theo danh sách.

Chị Tường nhận những công việc Mai giao cho rồi ôm chồng bệnh án về phòng làm việc của mình để lập danh sách bệnh nhân phải thử máu. Còn lại một mình, sự bực dọc của Mai lúc này mới vùng lên.  ...Cái lão này lúc nào cũng lên lớp mình được, sao mà lão ta có lắm lý lẽ thế...

Một lúc sau, khi trở lại thăng bằng, Mai thầm phục Liêm là cáo già. ...Bí như hôm qua thế mà Liêm cũng tìm cách rút dù êm thấm, mình phải thận trọng hơn nữa với cái lão Đông này...

...Thật không ngờ lão ta lại bóc ngay thư ra đọc trước mặt mọi người, thật là đểu. Lão quả là cảnh giác cao độ và hiểu được ý đồ của mình?.. Hay tại tính nết lão ta bộc trực?  Nếu đúng là lão ta đoán được ý đồ của mình thì hơi phiền đấy... Nhưng lão ta xử sự rất tự nhiên, mà mình cũng không tỏ ra sự lúng túng gì... - Mai cố nhớ lại thái độ của Đông và tự xét nét lại cách ứng xử của mình. ...Đông là người từng trải hay cao thủ? hay là người có đạo đức?... Mai loay hoay tìm cách trả lời và không yên tâm với câu trả lời nào.

Càng suy nghĩ, Mai càng thấy cần phải mau mau tăng cường vây cánh của mình, việc Liêm cử Tôn đi học bồi dưỡng chính trị thật đắc sách... Sự đố kỵ của Mai đối với Tâm càng làm cho Mai ghét Đông...

Mai cùng trạc tuổi với Tâm, cũng là đảng viên, cũng bí thư chi bộ như Tâm, nhưng hơn Tâm chức đảng uỷ viên. Mai còn hơn Tâm ở chỗ được đào tạo chính quy, có bằng tốt nghiệp trước Tâm vài năm. Bố Mai trước đây từ một đảng viên nông dân thường, đã phấn đấu trở thành tỉnh uỷ viên. Vì vậy Mai rất tự hào, cho mình là con nhà cách mạng nòi. Lại thêm có cuộc sống sung túc, Mai hình như quen với số phận may mắn, muốn gì được nấy. Cũng nhờ bố, Mai được tuyển vào Trung tâm ngay sau khi tốt nghiệp. Chồng Mai trước đây là giám đốc công ty xuất nhập khẩu của tỉnh, nhờ bố vợ thu xếp, được chuyển về làm trưởng phòng kinh doanh của Tổng công ty Đại Dương, thu nhập cao, có ô-tô riêng, thỉnh thoảng tự lái đưa gia đình đi chơi đó đây, cũng có hôm đưa con đi học. Mai lấy chồng muộn hơn Tâm, nên hai con của Mai – một trai một gái, còn đang học trung học phổ thông.

Về nhiều mặt, Mai cho rằng mình có nhiều thứ mà Tâm mơ ước cũng không được – nhất là về phương diện kinh tế. Trong con mắt của Mai, Tâm chỉ là một phụ nữ quê kệch, xoàng xĩnh về mặt ăn mặc, trang điểm. Hình như để đập vào mắt mọi người điều này, đi làm Mai lúc nào cũng ăn vận rất “mốt”, theo thời tiết hàng ngày, thiên về gu phương Tây. Mai có điều kiện kinh tế và biết làm đẹp những thứ trời cho mà không cần đến mỹ viện.

...áo mặc,  dù loại cổ cao, cổ bẻ hay không cổ, cũng phải xẻ sâu xuống một chút để  lộ rõ một phần đường tiếp giáp nhau giữa ngực của hai ụ căng phồng hai bên. Tại đường tiếp giáp này Mai thường có thói quen đưa tay trái vân vê hột ngọc trai to nhất của chuỗi ngọc đeo cổ. Nếu hôm nào không mặc váy chùng thướt tha, thì lại váy ngắn ra ngắn, thật “xếch-xy” (sexy)  - để Mai có thể khoe hai cái giò hơi bù bụ nhưng không vòng kiềng, đương nhiên cái mông tròn làm vướng mắt nhiều người. Đôi giầy cao gót đế cao tuy không kéo bộ giò dài thêm được, nhưng đẩy phần mông lên cao và bù đắp lại đáng kể cho Mai về số đo chiều cao... Cái mũ đầm có cái nơ to, đôi găng tay, mầu tất chân... tất tất đều được Mai lựa chọn theo trang phục và theo thời tiết hàng ngày...

Mai rất chú ý đến trang điểm khuôn mặt – từ gắn mi cong, kẻ lông mày, đến đánh mắt màu tím phớt, môi quệt son thẫm... Mai thường đánh má hồng cao lên một chút để cho khuôn mặt đỡ bầu. Tóc Mai không đen lắm, nên Mai ưa thích nhuộm mầu râu ngô non, uốn loà soà ngang vai để tăng thêm điệu bộ cho cái đầu hay đung đưa. Móng chân móng tay lúc đỏ chót, lúc mầu mận tím xẫm... Nhìn Mai mang cặp kính đen “Raiban” hình ô-van đời chót rất “mốt”, ngồi trên xe “Spacy” mầu ánh bạc, diệu nghệ lướt trên đường phố, làn tóc bay bay theo đuôi khăn mầu tím Huế, hai đầu dải áo choàng phấp phới ngang lưng... người ta có thể tưởng Mai là một diễn viên, và càng khó đoán Mai đã hai con đang học cấp ba...

Những gì Mai thích và có thể “cóp-pi” được trong các buổi biểu diễn thời trang trong nước và nước ngoài phát trên ti-vi, Mai đều cố làm theo. Mai có năng khiếu và có điều kiện sung túc làm việc này. Trời cho Mai có trí nhớ tốt, thuộc làu làu tên các loại son phấn, nước hoa, kem gội đầu, kem da mặt, sữa tắm... mới nhất trong mục quảng cáo như một bác sỹ thành thạo tên những tân dược vừa mới được đưa ra thị trường.

Phải chăng vì những lý do đại loại như vậy, Mai không thể nào chấp nhận thực tế là Tâm hình như được nhiều người để ý, gần gũi và mến mộ hơn. ...Đến nỗi anh chàng Vũ Liêm cũng có lúc tán tỉnh cô ả ngay trước mặt mình bằng những lời lẽ ngụy trang khéo léo. Song vải thưa che mắt thánh, làm gì có sự nguỵ trang nào qua  mặt mình được...

Việc Đông thân mật và tỏ ra kính trọng Tâm, nhưng hầu như chưa bao giờ có một lời khen về công việc hay tỏ ý thán phục về thẩm mỹ trang điểm của Mai, lại có quá nhiều lời lẽ khắt khe, càng làm cho Mai khó chịu...

Mai cho rằng Đông là một người máy làm việc và vì vậy không có tâm hồn, không có con mắt nhìn cái đẹp... Đối với phụ nữ, Mai cảm thấy không có gì xúc phạm lớn hơn là người  đàn ông có mắt như mù trước một bông hoa đẹp. ...Lão ta đúng là một người như thế...

Đôi lúc Mai tự hỏi: ...Hay là mình ghen với Tâm? Nhưng Mai không bao giờ có đủ kiên nhẫn suy nghĩ, trả lời đến cùng câu hỏi này. Tuy vậy, chính Mai cũng lấy làm lạ, và không phải một lần: Đông có cái gì đó thực sự thu hút sự chú ý của Mai. Còn làm viêc kề kề với Liêm trong đảng uỷ và trong nhiều công việc khác của trung tâm, nhưng trong thâm tâm Mai chưa bao giờ dành cho Liêm sự chú ý như dành cho Đông.

...Sao thế nhỉ? Hay là cái anh chàng Liêm đồng đen này vẫn còn một chút gì đó thô kệch theo kiểu chém to kho mặn, một chút gì đó vụng về của kẻ trưởng giả học làm sang nhưng láu cá như ma!.. Mà lạ thật, tại sao mình lại cần lão Đông để ý đến mình nhỉ? Chưa bao giờ mình có suy nghĩ hay đòi hỏi như vậy đối với Liêm. Còn đem Đông ra so với Liêm thì một người là bộ xương thần lênh khênh, còn một người là con trâu đực đen trũi...

Khác với nhiều phụ nữ say mê trang điểm, Mai tỏ ra năng động trong mọi sinh hoạt chính trị của Trung tâm. Mai cho rằng so với một số cán bộ nữ cấp trung ương, Mai có nhiều điều kiện thuận lợi hơn họ, kể cả về nhan sắc, quá trình đào tạo có bài bản, ý chí quả quyết, sự thông minh.  “...Không gì có thể ngăn cản mình trở thành nhân vật ở tầm cỡ ấy hoặc đi xa hơn nữa...” – Mai không biết đã tự nói với mình câu này mấy chục lần hay mấy trăm lần khi soi gương – dù là ở buồng tắm, nơi rửa mặt hay trên bàn trang điểm son phấn...

Trong cánh đàn ông, Mai chỉ mới tìm thấy bác sỹ Tôn - phó của Mai – là người biết hâm mộ những giá trị Mai có. Đã có lần Tôn thổ lộ chân thành: 

-         ...Em thấy chị có một dáng người đẹp hiện đại, một dáng trí thức, một dáng nữ tướng, một dáng phong thái lãnh đạo... Không phải người phụ nữ nào cũng có thể hài hoà tất cả những thế mạnh này...

Sự hâm mộ ấy đã làm cho hai người trở thành bạn tâm phúc của nhau. Song Mai luôn tìm cách giữ thế bà chị đỡ đầu của Tôn, hễ có dịp là nói “bốc” lên một chút để lấy oai.

Một lần Tôn mạnh dạn hỏi Mai:

-         Chị thả lỏng anh ấy như vậy mà không lo mất à?

-         Cho ăn kẹo cũng không dám bỏ cái nhà này, chứ đừng nói là mất với xổng. Nói thẳng ra, nhà này là cái mộc an toàn nhất của anh ấy. Bà Mai này cũng là con gà đẻ trứng vàng của anh ấy. Ngay bây giờ tôi thả cậu đi cậu có dám đi không nào?

-         Sao em có thể bỏ chị được?

-         Cậu mới về đây, nói thế ai tin được?

-         Chị ơi, phải biết người biết của chứ. Em đầu hàng bà chị từ lâu rồi, trước sau nguyện xin làm nô lệ trung thành của bà chị...

-         Tôi nói cho cậu nghe, đối với tôi đàn ông chỉ có hai loại thôi. Loại thứ nhất tôi tôn thờ làm thần tượng, loại thứ hai chỉ có một chức phận là làm nô lệ cho tôi. Nhưng cho đến nay tôi tìm thấy chỉ toàn loại thứ hai.

-         Thì em vẫn nói trong chị có cả một phong thái nữ tướng mà...

Mai cười ha hả. Nhìn người nô lệ sung mãn của mình, đôi mắt hau háu luôn hướng vào chủ như một con chó trung thành, Mai cười to hơn nữa:

-         Cậu có khả năng trở thành một Lao A’iª của ta. Cậu nhận lời chứ?..

Mắt Tôn càng mở to hơn. Tôn vừa mới xem trên ti-vi bộ phim truyện Tần Thuỷ Hoàng nên biết nhân vật này, nhưng không hiểu chủ tâm  sâu xa Mai định nói gì, hay đây chỉ là sự trêu chọc, Tôn đánh liều:

-         Em nhận lời...

Tuy không đến nỗi tự cho mình là một toà thiên nhiên như Kiều của đại văn hào Nguyễn Du, nhưng Mai hoàn toàn tự tin vào tất cả những thứ trời cho và năng khiếu của mình về thẩm mỹ. Quan trọng hơn nữa, Mai vẫn tự cho mình là một người có ý chí... Sự bực dọc hôm nay đối với Đông đem lại cho cao vọng của Mai nguồn dinh dưỡng mới...

...

Giáo sư Nguyễn Tạn, viện trưởng Viện y học dân tộc, ân cần tiễn Đông đến tận cổng viện. Lúc này trời đã gần tối, đường phố đã lên đèn. Giáo sư nhắc lại một số chỉ dẫn quan trọng và yêu cầu Đông sớm cử một số bác sỹ có tâm huyết đến Viện lĩnh hội những phương pháp mới chữa nghiện ma tuý bằng châm cứu và tập luyện. Đông đưa cả hai tay nắm lấy tay giáo sư, giọng nói của anh đầy xúc động:

-         Cho phép tôi nhân danh các bệnh nhân chân thành cảm ơn giáo sư. Viện lâu nay đã dành cho chúng tôi nhiều sự giúp đỡ quý báu. Bây giờ những thành công mới của giáo sư sẽ cứu thêm được nhiều người thoát khỏi bàn tay ác nghiệt của ma tuý.

-         Việc là việc chung của chúng ta mà. Anh về đi, trời tối rồi, xe cộ trên đường lại nhiều, mà anh không còn là thanh niên nữa. Đất nước trong tình hình xã hội hiện nay rất cần những người như anh.

-         Trung tâm chúng tôi không khác gì đang nắng hạn gặp mưa rào, vì số người mắc nghiện trở lại khá đông, mà khả năng của Trung tâm chỉ có hạn...

-         Cho tôi biết sớm những kết quả mới nhé. Anh đến tôi lúc nào cũng được, chỉ cần gọi điện thoại báo trước...

Đi được một quãng, Đông thấy có những xe máy đi ngược chiều lướt qua xe máy của anh quá gần. Lúc này Đông mới biết mình quên chưa bật đèn, đầu óc anh bây giờ mới thực sự dứt ra khỏi những suy nghĩ chung quanh buổi trao đổi ý kiến với giáo sư Nguyễn Tạn. Anh bật đèn xe, đi tạt vào chợ bên hè đường, mua vội một số thức ăn rồi lại đi tiếp. Được già nửa đường về nhà, anh đổi hướng, đi thẳng đến nhà Tâm, vì từ hôm quyết định chuyển Nguyệt sang khoa của Tâm anh chưa nói với Tâm lời nào, anh cũng muốn biết kết quả điều trị tiếp của Nguyệt ra sao.

Sau tiếng chuông, người ra mở cửa cho Đông là Thanh Tâm. Chưa kịp chào Đông, Thanh Tâm đã ngoái cổ vào phía trong, mừng rỡ:

-         Mẹ ơi, bác Đông. Bác Đông đến thăm. Mẹ ra mau lên... - Sau đó Thanh Tâm mới quay lại phía Đông:  - Cháu chào bác ạ. Bác để cháu dắt xe vào nhà cho. - Miệng nói, tay Thanh Tâm dắt xe. Nhìn thấy trong rọ xe lủng củng một số thức ăn,  Thanh Tâm vừa cười vừa nói to: - Mẹ mau ra đây mà xem, bác Đông tiếp tế cho nhà ta...

-         Chào con gái, con gái lém lỉnh quá. Đông cười theo tiếng cười trong trẻo của Thanh Tâm.

-         Chào anh Đông, em dám chắc anh đến xin ăn. – Tâm đã đứng ở giữa cửa ra vào, nắm lấy cánh tay Đông đưa anh vào nhà.

-         Hai mẹ con em về cùng một hùa trêu anh...

Tâm tự tay lấy mấy thứ thức ăn trong rọ xe của Đông, chị không hỏi ý kiến Đông mà nói luôn:

-         Như thế này là anh chưa ăn cơm thật rồi, tối nay anh ăn cơm với hai mẹ con em. Còn những thứ này em  sẽ chuẩn bị sẵn để anh dùng ngày mai. Chốc nữa cơm xong, về đến nhà anh nhớ cho ngay vào tủ lạnh nhé...

-         Hay quá, thế là hôm nay anh lãi rồi...

-         Anh họp gì mà giờ này mới về. Con lấy nước lấy khăn cho bác rửa mặt đi.

-         Anh trao đổi ý kiến và học hỏi những kinh nghiệm mới của giáo sư Nguyễn Tạn, suốt từ hai giờ đến sáu giờ chiều, một mạch, không giải lao...

Đông vừa trả lời Tâm vừa đi theo Thanh Tâm. Trong khi chờ Thanh Tâm múc nước vào chậu, lấy khăn mặt mới, xà-phòng mới, Đông nói với ra phía Tâm lúc này đang lúi húi ở bếp:

-         Anh Tạn là một trí thức đúng với tên gọi ấy, nếu Trung tâm của chúng ta có được người đứng đầu như giáo sư Tạn...

-         Viện của giáo sư Tạn đi đầu trong nghiên cứu và trong chữa bệnh cho người nghèo đấy anh ạ. Giáo sư vừa mới được bầu làm chủ tịch Hội Chữ thập đỏ thành phố ta.

-         ...

Trong không khí ấm cúng của một gia đình, sự ân cần của hai mẹ con Tâm, những tiếng xèo xèo và mùi hành mỡ phi thơm lừng.., Đông cảm thấy bao nhiêu mệt nhọc tan biến đi đâu hết. Anh ngâm mặt thật lâu trong chậu nước lạnh. Lâu lâu rồi anh mới lại có được tâm trạng sảng khoái như thế này.

-         Cháu mời bác vào nhà ngồi nghỉ. Cháu sẽ mời bác uống chè hoa nhài, sau đó bác sẽ thấy rất đói.

-         Cháu hình như cao hơn mẹ rồi, đúng mốt thời đại đấy.

-         Cháu chỉ sợ còn cao nữa thì anh Phương cháu sẽ phải đi cà kheo để nhìn thấy cháu...

-         Tuổi cháu không cao thêm nữa đâu. Nhưng đừng có lo ăn uống giữ eo mà thành cái que đấy.

-         Tý nữa bác sẽ thấy, cháu ăn có khi còn khoẻ hơn bác. Mẹ cháu vẫn nói, cháu sắp đi lấy chồng rồi mà ăn như hổ thế thì làm dâu nhà người ta sao được.

-         Con pha nước mời bác đi và để bác ngồi nghỉ một lát. Anh có thấy Thanh Tâm hồi này quá tự tin không anh?

-         Không, cháu tôi vẫn thế. Tự tin là tốt.

-         Hai bác cháu anh bênh nhau.

-         Mẹ thua rồi, mẹ thấy chưa?

Thanh Tâm pha chè xong chạy xuống phụ bếp với mẹ, gian nhà chan hoà tiếng cười.

Lần nào đến nhà Tâm, Đông cũng bị thu hút vào không khí đầm ấm của gia đình và sự bài trí ngăn nắp, đẹp nhưng giản dị của căn nhà.

Hôm nay cũng thế, từ lọ hoa nhỏ trên bàn cắm rất đẹp, đến khăn rèm che cửa xổ, giá để sách.., mọi thứ đều khiêm tốn, rất hợp lý, sạch sẽ và có thẩm mỹ. Bàn học của Thanh Tâm cũng toát lên vẻ trang nhã. Hình như chỉ nhìn sự sắp xếp trong nhà là có thể đọc được tính nết của chủ nhân...

Đông bất giác liên hệ đến lối sống hoa hoè hoa sói và buông quăng bỏ vãi rất nghệ sỹ của Kiều Liên, đến những đống quần áo hôi xì vì thay ra bỏ quên hàng tuần không giặt, những nồi niêu mốc meo nặng mùi thức ăn thừa nằm lỏng chỏng dưới gầm bếp, đống giầy dép mốc thếch góc nhà - có đôi Kiều Liên mới chỉ xỏ chân một lần... Nhiều lần Đông phải bỏ cả một ngày để thu dọn. ...Ngoài ra còn lối nói năng lăng loàn không còn một chút gì là văn hoá - nhất là từ khi Kiều Liên rắp tâm bỏ Đông để lấy chủ giám đốc khách sạn Quân Cờ. Người này hơn Kiều Liên 20 tuổi, nhưng nhiều tiền và chấp nhận cuộc sống phóng đãng của Kiều Liên. Nhiều lúc chính Đông cũng không tự trả lời được mình những nguyên do gì đã khiến Kiều Liên và mình – hai con người hoàn toàn trái ngược nhau – trở thành vợ chồng. Phải chăng đấy là cái giá mình phải trả cho cái thói lãng mạn đam mê giọng hát vàng ngày nào? Hay là Kiều Liên đã biết cách chinh phục mình? Hay là duyên phận?.. Đông biết mình bị cắm sừng nhiều lần, anh đã tha thứ tất cả, cố gắng vượt qua tất cả - chỉ để cứu lấy Giang, nhưng...

-         Mời anh ra xơi cơm, hình như anh đang lim dim ngủ?

-         Đúng vậy, chiều nay anh hơi mệt vì họp hơi dài... Còn chị Phúc đâu?..  - Đông luống cuống trong giây lát. Ra bàn ngồi, Đông ngỡ ngàng, anh thấy Thanh Tâm quần áo rất chỉnh tề, đầu tóc chải chuốt cẩn thận.

-         Chị Phúc hồi này bữa chiều chỉ ăn được cháo và đi ngủ sớm rồi anh ạ. Cũng may là chị ấy còn ngủ được mỗi đêm khoảng năm sáu tiếng đồng hồ...

Thanh Tâm so đũa, xới cơm cho mọi người:

-         Cháu mời bác, con mời mẹ xơi cơm. Bữa cơm hôm nay có bác Đông, nhà cháu mới thật là một thế giới hoàn chỉnh...  – Thanh Tâm vừa nói vừa cười, đưa mắt nhìn hai người lớn một cách ranh mãnh.

Thoáng một cảm giác đau nhói, anh hiểu Thanh Tâm rất thương mẹ và muốn nói gì. Anh lựa lời như để tránh đụng chạm đến cảm giác đau nhói này:

-         Cháu bác có biệt tài ví von đấy.

-         Con gái mẹ đang chứng minh có năng khiếu trở thành nhà ba hoa... – giọng nói  Tâm nhẹ nhàng, nhưng khuôn mặt hơi ửng đỏ.

-         Hình như cháu có biệt tài về ngoại giao đấy!

-         Thế thì là nhà ngoại giao ba hoa!

-         Bác xem, mẹ cháu đang lên án cháu, lên án không khoan nhượng!..

Tiếng cười chan hoà. Đông cảm thấy bữa cơm không mời mà đến hôm nay rất vui. Ngoài lòng tốt của mẹ con Tâm, anh còn cảm nhận thấy trong căn nhà này có một thế giới an toàn của anh, đang che chở, nâng đỡ anh trên đoạn đường  đời khó khăn nhất anh đang đi.

Câu chuyện trong bữa cơm lúc đầu chuyển vào chủ đề luận văn tốt nghiệp Thanh Tâm đang chuẩn bị: “Nhận định vị thế quốc tế của Việt Nam trong bối cảnh thế giới bước vào thế kỷ 21”. 

Đông giật mình thấy Thanh Tâm cả gan lựa chọn một chủ đề như vậy cho luận văn tốt nghiệp của mình. Chao ôi, thế hệ con cháu chúng ta thật đáng tự hào nếu như chúng có một môi trường tốt lành. Đông nghĩ đến cô gái biếu Đông hai trăm đô-la và so sánh cô gái với Thanh Tâm. Những mảnh đời bất hạnh ở tuổi thanh niên anh đã gặp và chữa chạy cho họ trong Trung tâm làm cho lòng anh thắt lại. Cô gái Na ngày xưa và Nguyệt bây giờ... Qua câu chuyện với Thanh Tâm, hình như anh mới ý niệm được sâu sắc hơn sự mất mát của những mảnh đời này...

-         Tại sao cháu liều lĩnh thế? Cháu có biết bao nhiêu cơ quan nghiên cứu, bao nhiêu bộ óc uyên bác và chính trị gia   của đất nước đang hàng ngày vật lộn với đề tài này không?

-         Thưa bác cháu biết, nhưng cháu muốn thử sức mình, và muốn chứng minh mẹ cháu không tốn cơm  vì cháu...

-         Cháu có thể thành công, ...song cũng có thể trượt, vì đấy là đề tài quá khó.

-         Vâng, đúng thế ạ, nhưng điều quan trọng nhất là cháu muốn tự mình xây dựng những nhận thức của mình.

-         Cháu không dựa vào sách báo, vào giáo trình đã học?

-         Có chứ ạ, nhưng đấy chỉ là những nguồn kiến thức. Còn nhận thức của chính mình, cháu phải tự xây dựng lấy.

-         ...

Đông trong lòng tuy thán phục Thanh Tâm, nhưng phân vân: ...Cháu tôi nói năng có suy nghĩ, hay là   ...cháu đã nhiễm cái thói đại ngôn đang là mốt sống bây giờ?.. Cách đây chỉ vài ba ngày nay thôi, Đông được đọc bài báo ca ngợi cây cầu bắc qua sông Gianh vừa mới khánh thành là cây “cầu bắc đường cho đất nước đi vào thế kỷ 21”...      Anh lựa lời thăm dò ý tứ của Thanh Tâm:

-         Bác vẫn chưa hiểu cháu nói gì, cháu giải thích rõ hơn nữa xem nào...

-         Bác biết đấy, có biết bao nhiêu cách giải thích về sự sụp đổ của các nước xã hội chủ nghĩa khối Liên Xô - Đông Âu cũ. Nhưng dù nhìn nhận vấn đề này theo cách nào, một thực tế không thể bác bỏ là sự việc đã xẩy ra không có một tiếng súng từ bên ngoài.

-         Lịch sử sẽ phán xét khách quan những biến động đi tới đổ vỡ của Liên Xô, bác không muốn đứng ra làm thay công việc của lịch sử. Nhưng bác muốn nghe về luận văn tốt nghiệp của cháu. Liên Xô sụp đổ liên quan gì đến luận văn của cháu?

-         Thưa bác, bây giờ những đối thủ của Liên Xô hùng cường  ngày nào đang ra sức khai thác sự sụp đổ này.

-         Đó là lẽ đương nhiên, có gì lạ đâu cháu?

-         Vâng, đúng thế. Còn Liên Xô từ một siêu cường tụt xuống thành một nước lớn ọp ẹp trong một liên minh lỏng lẻo,  kinh tế đổ nát, chưa biết đến bao giờ mới lấy lại được vị thế cũ. Ngay cả Cộng Hoà Liên Bang Nga rồi đây không biết có toàn vẹn không!..  Người Việt Nam ta ai không đau lòng trước sự đổ vỡ này của Liên Xô hở bác?!

-         Cháu nghĩ phải... - Đông trầm ngâm, vì câu hỏi của Thanh Tâm đụng tới niềm day dứt từ lâu của anh. Đã nhiều lần Đông dằn lòng mình: ...Thôi đi, mình làm khoa học, biết gì về chính trị mà nghĩ xa, nghĩ xôi... Nhưng hôm nay những câu hỏi liên quan đến sự đổ vỡ của Liên Xô lại tấy lên trong anh. Một lát sau Đông mới nói tiếp được: ...Thật lòng bác cũng đã  trằn trọc nhiều lần: Đảng Cộng sản Liên Xô truyền thống cách mạng là thế, nhân dân Liên Xô vĩ đại là thế, mà sao đến nông nỗi như vậy?..

-         Đúng thế bác ạ!..  Chính điều này khiến cháu phải tự hỏi: Tại sao chúng ta mất nước vào tay thực dân Pháp ở thế kỷ trước. Mất nước vào lúc nước ta phát triển hoàn chỉnh nhất về mọi mặt so với những giai đoạn lịch sử trước đấy? Cháu đã so sánh rồi, Việt Nam lúc ấy là một trong những nước phát triển nhất ở châu A’ thời bấy giờ.

-         Trời ơi, sao cháu tôi nghĩ xa xôi thế!..

-         Cháu học chuyên sử quan hệ quốc tế. Luận văn tốt nghiệp của cháu sẽ bắt đầu từ câu hỏi này. Chính cháu cũng không ngờ câu hỏi này buộc cháu phải đặt ra nhiều câu hỏi khác...  Lớp người các bác phải trả lời. Thế hệ chúng cháu cũng phải trả lời... - Thanh Tâm càng nói càng sôi nổi...

Đông ớ người ra, yên lặng ngồi nghe. Anh thừa nhận những vấn đề Thanh Tâm nêu lên đối với anh thật bất ngờ và nghiêm túc quá. Thậm chí anh cảm thấy kinh ngạc, không một người Việt Nam nào hiểu sử nước mình và có suy nghĩ lại có thể bỏ qua những câu hỏi Thanh Tâm đặt ra... Đông đem hết cả kinh nghiệm đường đời của mình đặt ra cho Thanh Tâm nhiêu câu hỏi khác về chủ đề này để cố hiểu tầm suy nghĩ của cháu gái mình...

Chính Tâm cũng bị lời lẽ của con gái mình cuốn hút. Hết nhìn con rồi lai quay sang nhìn Đông, Tâm thật không ngờ hai bác cháu lại có một cuộc hỏi-đáp hết sức mô phạm, nhưng lại rất hấp dẫn như vậy. Một niềm vui, một hạnh phúc lớn lao ngời lên trong mắt Tâm, trong lòng ước ao giá lúc này có thể ôm cả Đông và Thanh Tâm vào vòng tay yêu mến của mình... Hai tay Tâm bất giác mở rộng rồi nắm chặt lấy hai bên thành bàn...

-         Ô hay, con ăn cơm đi kẻo muộn. - Tâm sực nhớ ra điều gì, nhưng chưa nói dứt lời đã có tiếng ai bấm chuông.

-         Mẹ để con ra mở cửa, chắc anh Phương đấy... – Thanh Tâm quay ra phía Đông: - Cháu xin phép bác. - Thanh Tâm đứng dậy đi thoắt ra mở cửa.

Tâm giải thích cho Đông: Hai cháu hẹn nhau hôm nay đi xem chùm kịch “Đời cười” ở nhà hát Tuổi Trẻ.

-         Thảo nào, Thanh Tâm quần áo chỉnh tề khi ngồi vào bàn ăn. Chuyện giữa hai cháu thế nào rồi?

-         Hai đứa gắn bó với nhau lắm anh ạ, nhưng đều đồng ý chuyện cưới xin phải chờ đến khi Thanh Tâm học xong hay có việc làm đã...

-         Cháu chào bác ạ, cháu chào cô ạ. Lâu lắm hôm nay cháu mới lại được gặp bác Đông, bác vẫn mạnh khoẻ chứ ạ.

Đông rời chỗ ngồi, ra bắt tay Phương, rồi ngắm nghía đôi trai gái:

-         ...Hai cháu đẹp đôi quá, nhưng mẹ cháu vừa mới nói bác còn phải chờ hơi lâu mới được hai cháu gửi giấy mời đấy.

Phương chỉ đáp lại bằng nụ cười, hai tay chắp vào nhau lễ phép.

-         Ngồi vào ăn đi Phương, còn đủ thời giờ con ạ... – Tâm vừa nói vừa kéo thêm ghế.

-         Chúng con xin phép đi ngay, kẻo muộn, gần tám giờ rồi mẹ ạ. – Thanh Tâm đỡ lời cho Phương.

Đôi trẻ chào hai người lớn, ríu rít đi ra khỏi nhà.

          Trong khoảnh khắc, bầu không khí trong nhà lắng xuống. Tâm tiếp thức ăn cho Đông:

-         Anh xem, bọn trẻ này thiết gì đến ăn uống. Giá mà em cứ được ngồi xem anh và Thanh Tâm vấn đáp nhau mãi...

-         Cầu mong chúng nó nên người. Em có thể tự hào về hai đứa này.

-         Nhưng em lo lắm anh ạ. Chúng nó tự tin quá, phải không anh? Nhất là hôm nay nghe anh đề ra những câu hỏi cho cháu như là đi thi vấn đáp thực sự vậy! Tự tin quá sẽ dễ vấp váp trong cuộc sống phức tạp bây giờ, anh ạ. Nhất là chúng nó còn quá trẻ.

-         Em lo xa quá đấy.

-         Do hoàn cảnh gia đình, em cố rèn cho Thanh Tâm từ bé tính tự lập. Nhưng bây giờ em lại lo cháu có cá tính mạnh mẽ...

-         Anh thật bất ngờ về ý tưởng của Thanh Tâm, bọn trẻ bây giờ thật sòng phẳng và táo bạo. Thanh tâm đi xa đến mức chất vấn thế hệ chúng ta, chất vấn cả thế hệ của chính mình. Chúng cần phải như vậy em ạ, mặc dầu trong thâm tâm anh cũng rất lo cho bọn chúng...

-         Anh có biết không, hôm đội tuyển bóng đá ta thắng đội tuyển Thái Lan, Phương chạy đến đây rủ Thanh Tâm ra đường. Cả đêm hôm ấy em thấp thỏm không dám ngủ. Gần sáng mới thấy hai đứa trở về. Chúng đòi cho ăn, rồi một đứa chuẩn bị đi học, một đứa chuẩn bị đi làm, không biết mệt là gì. Chúng vừa ăn vừa tả lại chuyện thanh niên toàn thành phố cả đêm hôm ấy náo nhiệt xuống đường, vác cờ và hát hò đi hết phố này đến phố khác. Thanh Tâm kể chính Phương đã xin phép anh công an đứng bảo vệ trụ sở Uỷ ban Nhân dân thành phố cho mượn cây cờ của trụ sở Uỷ ban rồi vác cả cây cờ to tướng hoà vào dòng người. Gần đến sáng hai đứa mang cờ trả lại. Còn Phương thì xuýt xoa: ...Cô ơi, nếu cô đi cùng với chúng cháu, cô mới thấy bọn thanh niên chúng cháu khao khát như thế nào những điều làm cho đất nước hãnh diện...  Thanh Tâm thì rất chính trị: ...còn không thì thiên hạ chỉ biết Việt Nam là một trong số những nước nghèo nhất thế giới mà thôi...

-         Phương đã xin được vào biên chế Xí nghiệp chế tạo thiết bị viễn thông  chưa?

-         Nó bỏ ý định ấy rồi anh ạ. Hợp đồng làm tạm một năm đã hết hạn, người môi giới đòi nó biếu 10 vé – nghĩa là một nghìn đô thì mới chạy cho vào biên chế chính thức, không cần đếm xỉa đến năng lực chuyên môn của cháu. Phương nói: Hai năm nay cháu làm giàu cho doanh nghiệp, thế mà các ông ấy lại còn muốn móc túi cháu. Cháu đào đâu ra số tiền ấy, một xu cháu cũng không chịu!..

-         Phương chấp nhận bị sa thải?

-         Bây giờ Phương tham gia vào nhóm kỹ sư tin học của công ty trách nhiệm hữu hạn Vietsoft. Có lần Phương khoe với em:  Chúng cháu đang mổ xẻ tìm hiểu quá trình hình thành Microsoft của Bill Gates... Sự lãng mạn của chúng nó bây giờ như vậy đấy anh ạ.

-         Có phải giám đốc Vietsoft là cậu Bình mới phát biểu trên ti-vi cách đây ít lâu không? Hôm đó Bình trình bầy là đã bắt đầu có sản phẩm phần mềm xử lý những vấn đề phát sinh trong các công trình thuỷ lợi lớn và đê điều, sản phẩm đã bán sang Bỉ và sẽ tìm đường vào Mỹ, đang triển khai phần mềm trong ngành ngân hàng... Anh không hiểu gì lắm về lĩnh vực này, nhưng rất hoan nghênh lớp trẻ dám mở đường tiến vào thế giới.

-         Đúng đấy anh ạ. Bình là phó tiến sỹ về toán, nhưng rất say sưa với tin học và  giỏi tổ chức kinh doanh...

Hai người lớn nói chuyện với nhau mãi về hai đứa trẻ. Nói đúng hơn là họ bị cuốn hút vào những chuyện của hai đứa trẻ. Khi Đông hỏi Tâm về Nguyệt, anh thấy rất lo: Sức khoẻ Nguyệt phục hồi tốt, nhưng Nguyệt vừa không đủ can đảm trở về quê, vừa không tìm thấy đường sống nếu trở về quê. Tâm cho Đông biết là đã cố tìm cách làm cho Nguyệt can đảm lên, nhưng vô vọng. Tâm cũng không trả lời được câu hỏi của Đông: Phải làm gì giúp Nguyệt sau khi ra viện... chẳng lẽ đành phó thác cho sự run rủi của số phận?

Sau bữa cơm, Tâm cho Đông biết lại có giấy gọi Đông đi học lớp bồi dưỡng chính trị 3 tháng, tổ chức riêng cho các đảng viên làm khoa học chưa qua lớp học chính trị chính quy nào. Giấy triệu tập Tâm để ở cơ quan.

Đông khẩn khoản nhờ Tâm tìm cách thoái thác, với lý do gì cũng được.

-         Nghĩa là anh nhất định trốn học?  Như thế chi bộ chúng ta làm sao giữ được danh hiệu chi bộ trong sạch vững mạnh?

-         Đành vậy. Đâu có phải anh không đi học mà chi bộ ta kém trong sạch vững mạnh? Đảng viên Nguyễn Đông xin đồng chí bí thư thông cảm cho.

-         Đã hai lần em thoái thác hộ anh rồi, trong vòng hai năm liền.

-         Xin đồng chí bí thư ra tay cho lần thứ ba. ...Em chuyển sớm cho anh giấy triệu tập, anh sẽ viết đơn xin miễn, nhưng em phải trình bầy thêm vào.

-         Anh không sợ bị kỷ luật?

-         Khổ lắm em ơi, nhưng cái khó nhất là anh không tự nói dối được với chính mình. Học xong sẽ phải viết thu hoạch ...Chỗ này tôi thấy sáng ra, chỗ kia tôi thấy sáng ra, tôi càng thêm thấm nhuần điều này điều nọ... Nhưng anh đã đọc các bài giảng rồi, học xong anh sẽ không thể viết thu hoạch đại loại như thế. Còn em biết đấy, anh làm gì có nhiều thời giờ như vậy..

-         Anh Liêm khép anh vào loại phần tử lạc hậu, gọi đấy là cái bệnh của trí thức, thật không oan!

-         Đồng chí bí thư của tôi cũng lên án tôi như vậy chứ?..

-         Em thì không thể nhồi nhét vào đầu anh thứ gì. Nhưng sẽ có ngày em mất chức bí thư vì anh thôi...

Giọng Đông nói đầy thiểu não, tiếp tục phân bua cho Tâm thông cảm lý do trốn học của mình. Hôm nay Đông lại ra sức tìm các ví dụ dẫn chứng cho các ý kiến đã từng phát biểu trong một vài cuộc họp chi bộ về những lớp học trước đây: Giảng và học như vậy là một sự lãng phí lớn... Thỉnh thoảng Tâm lại chọc vào một câu để được ngồi ngắm mãi Đông lúc này. Có lúc Tâm nghe nhưng không biết Đông đang nói gì, nhưng lại biết rất rõ trong lòng đang cố dồn nén một điều thầm kín...

Đến khi Tâm cho Đông biết ý kiến của Vũ Liêm về việc đảng uỷ đang chuẩn bị cho Trung tâm tham gia lễ hội đình An Thịnh, Đông hai tay ôm đầu ngửa mặt lên trời:

-         Thôi thôi Tâm ơi, em tha cho anh khỏi phải nghe câu chuyện khôi hài này. Anh thật hoàn toàn không hiểu, không đủ trí tuệ để hiểu những việc đại loại như vậy. Bật ti-vi buổi tối, hình như anh thấy cả nước quanh năm không chỗ này thì chỗ khác có lễ hội. Không biết như vậy có lạm dụng quá không?..

-         Anh yên tâm, em không để anh mất thời giờ vào cái việc vô bổ này đâu.

-         Nhưng em cũng phải nói với Vũ Liêm, cần thiết thì lấy ý kiến chính thức của toàn chi bộ. Công tác dân vận thì phải đúng nghĩa với công tác dân vận... Trong khi đó Trung tâm chúng ta có hàng đống việc bức xúc, không thấy Vũ Liêm có sáng kiến gì hay ngó ngàng tới...

Tâm được dịp giãi bầy tâm trạng uất ức của mình:

-         Anh ạ, mình cố làm việc tốt vì trách nhiệm người đảng viên, vì lương tâm, thế mà cứ phải canh chừng như người đi trên dây... Chẳng thấy lãnh đạo Trung tâm hỗ trợ hay đề ra sáng kiến nào thiết thực cả, mà chỉ thấy họ bắt bẻ, phá bĩnh những cố gắng của chúng ta. Họ chỉ ra sức chăm lo địa vị và uy tín của bản thân, sính nói chính trị, hay đao to búa lớn dậy dỗ mọi người. Đã ăn trên ngồi trốc rồi, họ còn làm như thế để làm gì?.. Hay là họ vẫn sợ có ai đó trong Trung tâm muốn tiếm quyền của họ?..

Nhận xét của Tâm làm cho Đông tỉnh ngộ phần nào... Song lúc này Đông không muốn đi vào những điều chướng tai gai mắt trong Trung tâm, vì cho đấy là chuyện đường dài. Anh thấy cần thiết phải khuyến khích Tâm kiên trì:

-         ...Em xem, khoán 100 trong nông nghiệp phải đi một đoạn đường đầy đau khổ 15 năm, bắt đầu từ “phá rào” ở dưới cơ sở, bị quật lên quật xuống, mò mẫm thí điểm mãi, rồi mới trở thành được quyết sách của cả nước. Đó là khảng thời gian đủ để giành lại đất nước kể từ khi Xô Viết Nghệ Tĩnh thất bại cho đến Cách mạng Tháng Tám thành công. Đó cũng là độ dài thời gian gần bằng cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc ta... Lớp con cháu chúng ta về sau chắc khó mà biết được cái đoạn trường tân thanh đầy khúc khuỷu của đất nước trong cuộc sống hiện tại. Những cố gắng của chúng ta mới được có vài năm thôi, đã ăn thua gì. Còn gian truân lắm em ạ... Chưa có chuyện đấu tranh nay là trận cuối cùng đâu. Đừng bao giờ bỏ cuộc em ạ.

-         Em có tư tưởng bỏ cuộc đâu? Anh đã nói với em không biết bao nhiêu lần câu này rồi nhỉ?

-         Anh không đếm được. Nhưng đừng hiểu nhầm anh, em ạ. Đấy là lời dặn dò thiêng liêng, là triết lý sống của anh. Anh sẽ tâm tâm niệm niệm suốt đời. ...Ngày ấy, sau khi nhập ngũ, thật không ngờ người chiến sỹ đầu tiên anh phải vĩnh biệt lại là chính thủ trưởng của mình. “...Đừng bao giờ bỏ cuộc...”, đấy là câu nói cuối cùng của anh ấy trăng trối lại cho anh. Trận đánh bom của giặc hôm ấy ác liệt quá...

-         Bao nhiêu năm qua rồi, nhưng vết thương trong quá khứ vẫn rỉ máu anh ạ... - Tâm đưa hai tay nắm lấy hai bàn tay của Đông như để lấy thêm sức cho mình... Mãi Tâm mới nói tiếp được: -  Cho đến hôm nay em vẫn cố giấu Thanh Tâm những đau khổ của mình, vì em muốn Thanh Tâm phải tự rèn cho mình tính kiên nghị. Em nghĩ, có lẽ cháu hiểu điều này...

-         Mấy năm nay lấn bấn vì chuyện Kiều Liên và Giang, nên anh hàng năm không về được Thái Bình dự ngày giỗ anh ấy. áy náy vô chừng. Cháu nội anh ấy năm nay chắc phải học xong phổ thông rồi...  Anh ấy là người giáo dục và kết nạp anh vào Đảng... Thú thực, nhiều lúc anh muốn làm việc đến chết, làm việc để chạy trốn, để san lấp những trống trải trong lòng mình, để quên đi những những thất bại trong đời. Nhưng anh lại nhớ đến lời anh ấy dặn...

-         Đúng là chúng ta không được bỏ cuộc, em tán thành. – Tâm đứng dậy vươn vai như muốn trút bỏ điều gì, hai tay rẽ tóc ra phía sau. - ...Các chuyện về công việc dừng ở đây anh ạ. Tối nay anh đến ăn cơm với em, chứ có phải đến bàn về công tác đâu. Anh hồi này anh gầy đi nhiều quá. Đừng để chuyện Kiều Liên giầy vò mình nữa. Em lo cho sức khoẻ của anh lắm... Riêng về cháu Giang em thật chưa biết chúng ta có thể làm gì...

Pha xong cho Đông ấm chè mới, Tâm kéo ghế ngồi sát Đông hơn nữa, hai tay ấp ủ hai bàn tay Đông:

-         Chúng ta nhất định không bỏ cuộc, anh ạ. Anh tin như thế chứ?

-         Anh tin em.

Đông cảm thấy mình như được truyền thêm sức sống, sợ rằng chỉ một cử động rất nhỏ cũng có thể tác động vào những tình cảm cao quý Tâm dành cho anh.

Một lát sau, Đông nắm chặt lấy hai bàn tay Tâm:

-         Em ạ, anh hiểu em và chịu ơn em nhiều lắm. Người ta đi với nhau một chuyến đò đã hiểu nhau, huống chi em và anh... Chỉ có chúng ta mới thấu hiểu nhau, em ơi...

Trong tay nắm tay, cả hai cùng nhìn nhau.  Sự im lặng thiêng liêng, chìm ngập trong cái nhìn nói lên tất cả. Thời gian như cùng đứng lặng theo...

-         Chúng ta không lựa chọn được số phận, nhưng phải đương đầu với nó... - Đông buông tay Tâm ra, vừa triết lý, vừa tự tay rót nước cho Tâm.

...

Về đến nhà, nỗi lo mất con cuộn lên cào xé lòng Đông, nhất là khi anh liên tưởng đến Thanh Tâm và Phương. ...Giang là hòn máu của chính anh, và cũng là một con người. Mọi cám dỗ và tội lỗi đã cướp nó ra khỏi tay anh, bây giờ đang lăm le giết chết hy vọng cuối cùng của anh... Nhìn đồng hồ mới 9 giờ tối, anh gọi điện thoại cho Giang. Tuần trước anh gọi cho nó, nhưng chưa nói được câu nào nó đã đưa ngay điện thoại cho người bố dượng. Anh không hiểu người này và Kiều Liên đã nhồi nhét vào đầu con anh những gì, đến nỗi bây giờ nó không thèm nhìn nhận bố đẻ mình nữa.

Đầu dây bên kia giọng Kiều Liên the thé:

-         ...Đương nhiên, theo toà xử, anh có quyền quan tâm đến Giang...

-         Thôi thôi, người lớn chúng ta đôi co với nhau làm gì. Liên cho tôi nói chuyện với con một lúc có được không?

-         Tối nay Giang đi dự sinh nhật bạn, không có nhà. Chào anh. -  Tiếng máy điện thoại dập mạnh.

Đông có cảm tưởng một mũi dao nhọn đâm thẳng vào tim mình, mặc dầu đây không phải là cuộc nói chuyện điện thoại đầu tiên kiểu như thế này với Kiều Liên.

...Anh tự hỏi mình: Làm sao có thể có con người nhẫn tâm như vậy?.. Vì Kiều Liên anh mất bố mẹ, mất chị Thu, bây giờ Kiều Liên cướp luôn cả Giang... Đông còn nhớ rõ lắm ...Khi mới cưới nhau được một tuần, Đông mời bố mẹ và chị Thu sang ăn cơm, với mục đích mời bố mẹ về sống với gia đình bé nhỏ của mình. Đông thuyết phục mãi Kiều Liên mới chấp thuận việc tổ chức bữa cơm này. Kiều Liên viện lẽ: ...Bố mẹ thích sang ở với chúng ta thì cứ sang mà ở, việc gì phải mời mọc, có phải là khách đâu? Còn chị Thu phản đối đến cùng đám cưới này thì mời làm gì?.. Vì thương con, bố mẹ Đông cố chiều ý con trai. Nhưng không khí trong nhà căng thẳng như lúc nào cũng có thể nổ ra chiến tranh. Ông bà ở nhà Đông được ba ngày, Kiều Liên lúc đầu như người câm, rồi sau đó ăn nói rất hỗn xược với mẹ Đông. Ngay tối hôm thứ ba, mẹ Đông trở về với chị Thu. Sáng hôm sau bố Đông cũng phải về theo bà... Bố mẹ Đông mất lâu rồi, Giang đã mười ba tuổi, nhưng lúc nào Đông cũng canh cánh trong lòng lương tâm của đứa con bất hiếu. Những khi Đông sang thăm và ngồi tâm sự với bố mẹ khi ông bà còn sống, bà chỉ khóc: ...Con tôi hiền lành mà sao trời bắt tội lấy phải người vợ như thế. Còn ông thì điềm tĩnh hơn: ...Duyên phận đã vậy, cố chịu đựng con ạ, may ra sau này có thể cảm hoá được, người chứ có phải gỗ đá đâu. Nhưng con không bao giờ được phép sống vô ơn bạc nghĩa đối với bất kỳ ai...

Cú máy điện thoại dập mạnh hôm nay lại một lần nữa làm vỡ tung vết thương trong tâm khảm Đông...

Cũng tối hôm đó, sau khi đi xem kịch về, hai mẹ con Tâm nói chuyện với nhau tới khuya. Thanh Tâm tìm mọi lý lẽ khuyên mẹ đi bước nữa, ra sức vun vào cho bác Đông. Tâm da diết ôm con vào lòng, không nói lời nào. Trong tâm khảm chỉ mong Thanh Tâm nói mãi cho mình nghe...

4

Ngồi trong xe, nhìn đồng hồ thấy còn dăm phút nữa mới đến giờ hẹn, Liêm dặn dò người lái xe chuẩn bị mai đưa mình về quê, trong đầu nhẩm tính gần ba tháng rồi chưa về thăm bố mẹ.

-         Vâng, mai em sẽ đón anh lúc bảy giờ.

-         Không cần sớm thế. Tám rưỡi đi là vừa, mười giờ về đến quê là đẹp, chủ nhật đi đâu mà vội.  A` này, cậu hay chạy đi đâu trong giờ làm việc, lúc tôi cần đi, cho tìm cậu mãi không được?

-         Có lẽ em ngồi đánh tá lả đâu đó trong Trung tâm thôi, em có dám bỏ đi xa đâu ạ.

-         Liệu mà rút kinh nghiệm, để tôi phải nhắc nhở hơi nhiều rồi đấy. Cách đây vài hôm vợ cậu lại gửi đơn lên cơ quan tố cáo cậu vẫn chưa bỏ được thói đánh bạc. Vừa mới nướng mất một cái xe máy nữa rồi có phải không?

-         Oan cho em quá, cái xe máy ấy của vợ em bị mất cắp thật. Nó đang đòi ly dị em nên đặt điều nói xấu em.

-         Thư của vợ cậu tố cáo chính cậu bày ra cái trò xe bị lấy cắp để trả tiền thua bạc. Cô ấy kể rất tỷ mỷ, cậu không chối được đâu. Cậu không biết cờ bạc là bác thằng bần à? Rồi nay mai sẽ còn ăn cắp cả trong cơ quan.

-         Chết, anh đừng nghĩ thế mà khổ cho em. Chẳng qua em chỉ vui vẻ một tý để giết thời giờ lúc rỗi việc, chứ có máu mê đỏ đen gì đâu...

-         Thôi, đừng chống chế nữa, kẻo lại có ngày hối không kịp... -Liêm đưa cho người lái xe của mình tờ giấy bạc hai mươi nghìn đồng: ...Tìm cái gì mà chén tối nay, không cần quay lại đón nữa...

Ra khỏi xe, đợi người lái xe đi khuất hẳn, Liêm quay lại leo qua đê, rồi tìm đường bước vào quán Anh Tú “xị” – một thứ tiếng lóng quy ước ngầm của cánh làm ăn với Liêm, để phân biệt với hàng chục quán Anh Tú khác bên ngoài ven đê thành phố.

Lên tới sàn gác, Liêm còn đang đảo mắt tìm người hẹn, đã có một cãi vỗ bộp vào vai.

-         Đây cơ mà. Rất đúng giờ. Trông anh da dẻ ngày càng bóng lên. Đúng là đồng đen, thế mới khoẻ...

-         Chào Tú. Mình có bao giờ sai hẹn đâu.

-         Tuần trước chúng ta đi ăn đặc sản nai rừng. Hôm nay cuối tháng nên đổi sang món ‘’mộc tồn”. 

Tú, chuyên viên sở y tế thành phố, vừa nói vừa dẫn Liêm đến một cái chiếu đã trải sẵn ở góc nhà trong cùng, có hai nữ đang bầy bát đũa. Họ tuổi khoảng ngoài hai mươi nhưng chưa đến ba mươi, ăn vận rất mốt tuy có phần diêm dúa. Chai uýt-ki đen đứng dựng đầy vẻ khiêu khích trên chiếc chiếu.

Tất cả thành một mâm bốn người. Họ ngồi ăn uống, mời mọc nhau vui vẻ như hai cặp vợ chồng hay hai cặp bồ bịch, chuyện trò râm ran như là bạn bè thân thuộc từ lâu, mặc dù đây là lần đầu tiên Liêm mới gặp hai phụ nữ này.

Chẳng bao lâu trên sàn quán Anh Tú “xị” đã kín khách. Tiếng chuyện trò rào rào, tiếng gọi thức ăn í ới, tiếng bước chân chạy huỳnh huỵch của những người bưng bê đồ ăn thức uống... Chốc chốc những tiếng ồn ỹ đó lại bị một đợt cười vang từ một cái chiếu nào đó át đi, kèm theo là những câu oang oang như muốn làm bay tung cái mái lợp lá gồi của quán:

-         Trăm phần trăm!

-         Trăm phần trăm!...

Không khí náo nhiệt ấy cho phép Tú và Liêm tha hồ nói mọi chuyện con người đàn ông có thể nói với con người đàn bà, trong cái cảnh đại thể vào giờ này, trên quả đất, loài người chỉ còn sót lại có bốn sinh vật người ma mãnh, bao gồm hai A-đam và hai Ê-va đang chén thịt chó...

Lúc cười nói rúc rích, lúc mồm miệng hô hố mở hết cỡ, những câu chuyện giữa hai A-đam và hai Ê-va này được chuyển tải bằng thứ ngôn từ ma mãnh. Hơi men càng làm cho họ hào hứng thi nhau khuấy động mọi nhục dục của thân thể. Sự phàm tục bằng cái mồm không còn thừa nhận một giới hạn nào.  Chai uýt-ki đen một lít thứ nhất đã hết. Chai thứ hai được mang ra đã vơi gần một nửa. Chủ yếu do Tú và Liêm cụng với nhau.

-         Uýt-ki mà đi với thịt chó thì hai cô em cứ liệu mà kéo cờ trắng xin hàng... – Liêm bỏ gọn miếng dồi nướng vào miệng, nhai ngon lành.

-         Cái lão tượng đồng đen này là nổi tiếng cày sâu đấy, nông dân chính hiệu mà. Rơi vào tay lão ta thì em khôn hồn xin được nhẹ tay trước đi... Công thức “rờ tờ cờ en gờ” (RTC&G) do mình phát minh là số một.

-         Công thức gì mà lạ thế anh? – một cô gái hỏi.

-         Đố cả làng biết. – Tú thách thức.

Vốn dị ứng với các công thức hoá học từ lúc còn đi học dược tá ngày xưa, Liêm vừa lười động não, vừa phát bực:

-         Công thức gì mà nghe cứ gầm gừ như chó rên thế?

Hai cô gái bật cười, Tú làm xong tợp rượu, thủng thỉnh:

-         Có gì đâu, đấy là “rượu, thịt chó và gái”, mình đọc chen một tý tiếng Anh vào cho nó có vẻ khoa học. Thế mà thiên hạ chịu cứng đấy.

-         Đố với điếc. Thật là cái đồ rỗi hơi... – Liêm bắt đầu bốc, đối đáp lai với Tú.

Giữa sàn nhà đầy khách và ồn ào như cái chợ vỡ, càng về sau chung quanh mâm thịt chó này ngôn ngữ của câu chuyện chẳng còn chút xống áo hay mụn giẻ nào che phủ, nội dung câu chuyện thì còn tệ hơn nhiều...

Song trên cái sàn đông khách cả Liêm và Tú đều giữ ý, không ai có một cử chỉ nào như những lúc đi với nhau hát ka-ra-ô-kê trong phòng kín.

Tiệc của bốn người tan, hai phụ nữ đứng dậy.

-         Tụi em chào các anh, tụi em về trước đây...

-         Hai anh liệu liệu về sớm nhé...

Tú đặt các đồ nhắm quá nhiều, trên chiếu còn la liệt thức ăn, có đĩa chưa ai đụng đũa. Chờ họ đi khỏi, Tú mới hỏi Liêm:

-         Món dựa mận và dồi nướng ở đây là đặc biệt nhất, ông có đồng ý không? Đúng là cầy tơ, mình gọi điện thoại đặt trước hai ngày đấy.

-         Ngon, và phải đi với cái chai đen này mới đã. Từ lâu mình quên mất cái thú quốc lủi rồi, không thể nào đụng môi vào được nữa.

-         Đấy là cái hướng đi lên tất yếu, ông bạn ạ. Y’ chí hướng thượng mà. Hai con mồi mình đặt sẵn cũng được đấy chứ? Có bảo đảm đấy. Trọn gói sáu trăm nghìn đồng, nên phải mời hai ả đến ăn cùng để mình đích thân chấm, không có chúng nó lại đánh tráo.

-         Được lắm.

-         Ta bàn công việc rồi nửa tiếng nữa đi là vừa. Nhưng trước khi vào việc tôi muốn hỏi Nguyễn Đông có phải đảng viên không? Tên tuổi và năng lực chuyên môn của anh chàng này thì ai cũng biết rồi.

Nghe đến tên của Nguyễn Đông, Liêm như người đang bốc lửa bị giội một thùng nước lạnh. Cũng may là đánh chén xong rồi, nếu không bữa nhậu hôm nay mất ngon. Phải một lúc Liêm mới dằn xuống được cái cảm giác ớn ớn trong cổ:

-         Đang vui vẻ thế này nói đến Nguyễn Đông làm gì?

-         Nhậu xong rồi mà vẫn còn bị nghẹn hả? Sợ Nguyễn Đông đến thế cơ à? – Tú đi guốc trong bụng Liêm.

-         Tất nhiên rồi... Nó là đảng viên, nhưng sao lại hỏi thế?

-         Bởi vì cái thư thằng cha này viết kèm theo đề án gửi lên sở  giọng rất là hâm, chẳng giữ gìn chính chị chính em gì cả, không biết thế nào là  kiêng dè trên dưới.

-         Cái đó thì có thể. Mấy lần yêu cầu lão ta đi học khoá bồi dưỡng chính trị nhưng hắn toàn trốn. Sở cài số lùi cái đề án này là hay đấy, có lý có lẽ lắm. Sẽ dễ cho bọn mình...

-         Chủ trương cài số lùi là do mình gà cho mấy ông lãnh đạo sở. Mình cứ đưa ra nào là lý do kinh phí, nào là lý do phải tổ chức thẩm định kỹ về chuyên môn, có dẫn chứng đàng hoàng, ... Thế là mấy sừ phát ớn. Mấy sừ đều ngại động não và ngại đụng đến chuyên môn, kinh phí... Mình lại tương thêm một cú nốc-ao nữa là kiến nghị này chưa có tiền lệ...  Thế là các vị cài số lùi và chấp thuận ý kiến mình ngay. Đã ra tay là trúng đòn...

-         Thôi, tự tâng bốc mình thế là đủ rồi. – Liêm cắt ngang. ...Nhưng đề án này hay đấy, nhiều bác sỹ trong Trung tâm của mình thừa nhận như vậy.

-         Mình đã thuê một bác sỹ giỏi đọc đề án này rồi, anh ta bái phục. Mình phong bao ngay cho anh ta năm trăm nghìn đồng,  nghĩa là tương đương với thu nhập của anh ta cả tháng. Chính vì thế mới có cuộc hội ngộ hôm nay. Nhưng anh phải có lực lượng.

-         Lực lượng gì?

-         Cải biên đề án này thành đề án “Xây dựng Viện phòng chống ma tuý và HIV/AIDS” ở tầm cỡ viện hay trung tâm quốc gia. Tôi vừa mới tóm được tin trên Bộ đang có yêu cầu xây dựng một Viện như vậy. Có thể Bộ muốn chọn Trung tâm của anh làm hạt nhân rồi nâng cấp lên.

-         Mình có thể thuê một số bác sỹ viết lách được. Cứ lấy cái đề án của Nguyễn Đông làm cốt lõi, viết thêm phần chức năng của một viện quốc gia. Như vậy có được không?

-         Tuyệt. Anh nhanh trí thuộc loại cự phách đấy. Nếu thế sẽ moi được kinh phí của Bộ. Mọi việc sẽ khỏi phải bắt đầu từ ABC... Có mấy nơi muốn đứng ra xin làm đề án nâng cấp này. Chỉ cần chúng ta nhanh chân hơn.

-         Thời đại thông tin có khác. Cái thông tin của anh đáng giá đấy. Chúng ta thế nào cũng tới đích trước, vì công việc mười phần, đề án của Nguyễn Đông đã làm sẵn cho ta chín phần rồi. Chất lượng chắc cũng hơn, vì về vấn đề này ai hơn được Nguyễn Đông. Gút lại thế này nhé: Mượn đểu cái đề án của Nguyễn Đông, gia công lại tý chút...

-         Đúng là như vậy... – Tú tán thưởng Liêm bằng tiếng cười ranh mãnh. - ...Khá lắm! Rất khá!.. Quả này nghe chừng  thơm hơn quả tháng trước. Hai ta xả láng mệt nghỉ!..

-         Anh bấm trước được bao nhiêu?

-         Đồ háu ăn! Đừng bấm trước, dễ xúi quẩy lắm. Nhưng vặt đầu, vặt đuôi, con chị cõng con em, cầm chắc là tiền tỷ!

-         Hỏi thật, từ trong bụng mẹ anh đã học được cái nghề nghe lỏm à? Càng ngày tôi càng thấy anh chỗ nào cũng quen biết. Rờ vào đâu cũng được, móc nối vào đâu cũng được, moi được những tin cần moi. Tài ghê.

-         Đừng có ăn nói lung tung mà xơi mấy quả tống. Không phải là tài, mà phải nói là thiên tài. Cần chơi với bao nhiêu hạng người trong cái xã hội này để làm ăn mình chơi được tất.

-         Liệu có tài rờ vào Nguyễn Đông không?

-         Nếu công việc đòi hỏi. Đừng quên mình đã xỏ mũi nhiều đứa quyền cao chức trọng hơn hắn ta mấy con sào...

-         Thôi đi, bốc phét. Làm ăn với nhau năm sáu năm nay tôi biết tài lưu manh của anh. Nhưng anh chưa hề biết Nguyễn Đông. Hắn ta hình như miễn dịch với mọi trò chơi của chúng ta.

-         Nó bị hoạn và ăn chay à? -  Tú thích mạnh vào sườn Liêm như để tăng thêm sức nặng cho câu hỏi của mình.

-         Hỏi như vậy chứng tỏ võ của anh không chơi lại được Nguyễn Đông rồi... – Liêm chậm rãi, gần như nói một mình, mắt nhìn về đâu đâu.  - ...Có lẽ hắn là thầy bói, có tài đọc được ý nghĩ của người khác, nên mình không làm sao cho nó vào tròng được. Cái bằng tiến sỹ thật của nó cũng lợi hại không kém.

-         Đúng là số tiến sỹ habile kiểu Nguyễn Đông ở nước ta không nhiều. Nhưng cái đó liên quan gì đến mùi đời? Hết gạo chạy rông nhất nông nhì sỹ cơ mà!..

-         Hỏi thực lòng... Đánh quả này mình muốn kiếm thêm cái bằng giáo sư có được không? Phải có bằng giáo sư mới chơi lại được hắn ta. Chơi lại áp đảo...  Phải tìm cách chơi áp đảo...

-         Hay đấy!  - Tú vỗ đùi trên sàn chiếu.  - ...Hay lắm! Viện trưởng viện quốc gia hay trung tâm quốc gia dứt khoát phải là phải cỡ giáo sư rồi. Nếu thế phải đầu tư lớn hơn, ăn chia cũng phải tính theo kiểu khác. Còn nhiều loại bằng khác nữa có thể thử được. Có dám chơi không?..

-         Chơi, sợ đếch gì... – một cái ngoéo tay mạnh.

Hai người vừa bàn tính về công việc, vừa  châm trọc nhau một cách khoái trá. Có hơi men làm đà, họ thực sự phấn khích về đánh quả mới.

-         Nhưng mà... mình lo lắm. Giáo sư với cái mã dân ngu khu đen của anh thì không biết lấy đâu ra đủ vôi bôi cho anh trắng lên một ít.  - Tú ra sức khai thác cái thân hình tượng đồng đen của Liêm.

-         Thôi đi, tôi tặng cho anh cái tên Xuân tóc đỏ là hơi xa xỉ đấy. Nói về sự đểu cáng thì nó còn phải gọi anh bằng cụ.

-         Thật không? Cả đời không đọc nổi vài trang sách mà dám lôi Xuân tóc đỏ ra ví von!

-         Cần gì phải đọc! Thử tính xem đến nay anh đã đánh lừa được bao nhiêu cơ quan, bao nhiêu thủ trưởng và... bao nhiêu con gái?

-         Ha ha ha... – Tú cười ngất. - ...Các đại gia lừa mình nhiều, chứ mình lừa các đại gia được bao nhiêu. Mình vẫn chỉ là hàng tay sai của các đại gia thôi. Mỗ Tú này xơi một, các sếp của Tú xơi hai... Suy cho cùng đấy là phân công lao động xã hội mà...

-         Lương thiện nhỉ. Cố nhớ lại xem có một ngày nào anh không nói dối!

-         ít nhất trong bữa đánh chén hôm nay thì không.

-         Có đấy. Chắc chắn cái mũi của anh không chỉ ngửi ngửi hít hít cái đề án viện quốc gia hay trung tâm quốc gia này. Nó đang đánh hơi nhiều thứ khác chung quanh... – Liêm cười khẩy để tăng thêm trọng lượng cho câu nói của mình. Kinh nghiệm đối xử với Tú dạy Liêm phải nói mạnh như vậy, trong bụng thực ra không có chứng cứ gì để buộc Tú.

-         Chà, cái thằng cha nông dân Mỹ Văn này quá xạo. Nhưng cả đời không đọc nổi một quyển sách trọn vẹn mà cũng dám đưa Xuân tóc đỏ ra ví von?

-         Cần gì phải đọc, mà thiếu gì cách đọc. – Liêm vẫn cố giữ cái giọng nhâng nhâng.

-         Ông nội ơi, muốn chơi cái trò bắt nọn để lõng tin thì phải để Tú này dạy cho. Còn vụng lắm... -  Cứng giọng như thế, nhưng Tú vẫn cảm thấy như bị điện giật. Nói xong Tú vẫn chửi thầm trong bụng:  Đ... mẹ cái thằng này biết ăn người, chứ không chịu để người ăn... Quả là sẽ có nhiều chuyện khác dắt dây... Con chị cõng theo con em mà, chính mình đã buột miệng nói ra...

-         ...

Thế mà vẫn có lúc mặt Liêm chau lại, vì thỉnh thoảng lại đụng phải câu hỏi hóc búa nào đó của câu chuyện đề án.

Liêm  thường bị giắt răng, nên lúc lúc lại chép chép miệng. Có khi thò tay vào trong mồm, móc móc, nếu móc được cái gì thì búng tay một cái, rất tự nhiên...

Tú nhìn đồng hồ rồi vịn vai Liêm đứng dậy, miệng nói, tay chém chém không khí:     

-         Xỉ vả nhau như thế đã lắm rồi. Cái đề án quốc gia này chắc chắn là nhiều tỷ đồng. Sắp đến giờ chúng ta phải đi. Tôi chốt lại thế này nhé: Sau khi lo việc viết xong đề án mới, anh lo học thuộc bài và trình bày trơn chu. Nhất thiết phải giành lấy bằng được cái vai chủ nhiệm đề án. Sau đó anh chỉ còn một việc duy nhất là ký các khoản chi người ta đưa lên chủ nhiệm đề án. Mọi việc khác để thằng Tú này đạo diễn. Được không?

-         Nhất trí.

-         Phải nhớ luôn luôn gắn kinh tế với chính trị thì kinh tế mới thắng, mẹo làm ăn bây giờ đấy. Những chuyện khác sẽ tính sau...

Liêm chỉ cần chống tay một cái là đứng phắt lên được. Tú lắc đầu lè lưỡi:

-         Đúng là dân cày sâu cuốc bẫm, anh rắn chắc hơn tôi nhiều. Tôi kém anh hai tuổi, thế mà anh ăn khoẻ gấp đôi tôi, uống cũng gấp đôi.

-         Lao động và rèn luyện gian khổ từ bé, thế mới bách chiến bách thắng được chứ. Bao giờ cũng quyết chiến cho đến lúc đối phương phải xin hàng mới thôi...

Tú thanh toán tiền, đưa cho người bưng bê tờ giấy bạc năm chục nghìn tiền “bo” ª, cho nốt chai uýt-ki đen còn khoảng gần một phần tư. Cả hai lững thững xuống khỏi nhà sàn. Leo qua đê, đã có hai thanh niên lái xe ôm chực sẵn, đưa họ đi vút vào bóng tối...

...

Tắm rửa mặc quần áo xong, Liêm uống chai nước khoáng rồi tắt đèn phòng ngồi chờ. Nghe thấy tiếng xe máy nổ, Liêm xuống sân, nhưng chỉ có một xe lại đón Tú. Người lái xe ôm năn nỉ Liêm trở lại phòng chờ một chút rồi sẽ quay lại đón anh ngay. Đành như vậy, Liêm trở về phòng của mình, ngồi yên trong tối nghe ngóng.

Bỗng Liêm nghe thấy tiếng trò chuyện rất gần bên cạnh. Đúng là tiếng hai con mồi lúc nãy. Liêm ngồi thật yên, muốn nghe họ nói với nhau chuyện gì. Đêm khuya, vách mỏng, Liêm nghe khá rõ.

-         ...

-         Xộp gì mà xộp, cái lão đồng đen to lớn thế, được bao từ A đến Z, mà tiền bo đưa cho tao được có một tờ năm chục nghìn, thật là tởm.

-         Bà chị đang phẫn uất quá đấy.

-         Chỉ tại mày. Tao phải bỏ cả tối hát xô, tưởng bở ăn hơn...

-         Bà chị nuối tiếc cái giọng ống bơ rỉ của mình làm gì!

-         Ngày hôm nay đúng là làm đĩ không đủ tiền phấn sáp. Tao  lỗ mất. Nhưng đấy không phải là điều tồi tệ nhất.

-         Thế nó giống như tổng Cóc của Nguyễn Huy Thiệp§ hiếp dâm quận chúa là cùng chứ gì?

-         Tổng Cóc của Nguyễn Huy Thiệp không hôi, nhưng đằng này nửa mùi lợn, nửa mùi người, đến lợm giọng.

-         Lão ta hôi nách à?

-         Vừa hôi nách, vừa hùng hục như lợn...

-         Thế thì bà chị vớ bở rồi. Tao được hai tờ năm chịch, tính cả tiền được lĩnh hôm nay là gần bằng tháng lương cán bộ tốt nghiệp đại học đấy. Nếu ngày nào cũng thế này thì cái học thuyết Sống của tao là đúng. Tội đ.. gì mà phải học với hành, phải lao động... Cứ nằm ngửa ăn sẵn! Gặp may, tao có thể trở thành vợ giám đốc, vợ thủ trưởng, vợ một tay nước ngoài hay Việt kiều nào đó nhiều tiền. Đời người ta có số hết. Thiên định mà...

-         ...

Liêm nín thở ngồi im, vì nghĩ rằng một tiếng động nhỏ của mình lúc này rất bất tiện. Một lúc sau lại có tiếng xe máy nổ bên dưới. Liêm rón rén đi thật nhẹ xuống phía sân, vì sợ lộ việc nghe trộm.

...

Qua cửa xe, Liêm bị thu hút  vào phong cảnh hai bên đường trong nắng sớm của ngày đẹp trời. Hết đoạn đường phố mới, các nhà máy mới lại tới đoạn quang cảnh đồng quê chạy giạt về phía sau... Rồi lại đoạn đường phố mới, nhà máy mới...

...Đường về làng tôi xa xôi lắm... Tự nhiên Liêm vừa hát khe khẽ vừa gõ nhịp vào chỗ tựa tay ở thành xe. Liêm thuộc mấy câu của bài hát này nhờ những buổi đi ka-ra-ô-kê. Có lẽ quang cảnh đồng quê làm cho Liêm ngẫu hứng hát lên như vậy.

Phong trào làm đường nông thôn ở Mỹ Văn cũng khá, nhờ vậy xe Liêm đi vào sát được tới luỹ tre làng. Từ đây đi bộ vào nhà Liêm chỉ vài chục bước chân. Dăm ba tháng Liêm về quê một lần, chủ yếu là để thăm bố mẹ già. Trừ ngày Tết, thi thoảng Liêm mới ở lại nhà qua đêm, với lý do công việc rất bận...

Bố mẹ Liêm đã ngoài bảy mươi, ở nông thôn như thế là rất cao tuổi. Mận làm dâu với đúng nghĩa của từ này ở nông thôn: Chị là người duy nhất chăm sóc hai cụ và quán xuyến mọi việc đồng ruộng của nhà chồng. Từ khi hai đứa con Mận được bố chúng lo lót cho đi xuất khẩu lao động ở Liên Xô - bây giờ là Nga, nhà chỉ còn lại hai cụ già và Mận.  3 suất ruộng khoán, hai suất ruộng phụ lão và gần một sào vừa đất phần trăm và đất vườn thổ cư do một mình tay Mận canh tác. Nhà lúc nào cũng có hai con lợn và một đàn gà. Hai cụ bây giờ ngày càng ăn ít, lại vẫn còn cất nhắc được chân tay chăm sóc mấy luống rau, nên gia đình không phải nhờ đến Liêm chi viện, thậm chí còn dư dật đôi chút. Hơn nữa cách chi tiêu ở nhà quê rất tằn tiện.

Mận và Liêm cùng tuổi, cưới nhau năm mười tám.  Nhưng vì dầu dãi công việc đồng áng nên Mận trông già hơn Liêm nhiều. Vốn hiền lành, tính nết an phận, lại coi trọng nghĩa vụ chăm sóc bố mẹ chồng, nên Mận chưa bao giờ hé răng bàn với chồng cuộc sống vợ chồng của mình. Liêm quyết định thế nào cũng được. Lâu lắm rồi, dễ đến bẩy tám năm nay nhân dịp tiễn hai con trai đi xuất khẩu lao động, Mận được chúng đưa lên chơi thành phố vài ngày. Đấy cũng là lần duy nhất Mận đi thăm chồng...

Còn Liêm, không thư từ, không nhắn nhe, không báo trước, không bàn bạc..., về quê lúc nào thì về, đi lúc nào thì đi. Mận đã quen với chuyện này từ hàng chục năm nay. Nhưng bất kể Liêm về nhà lần nào, dù đang đi chợ hay làm dở công việc ngoài đồng, Mận cũng bỏ việc lại hoặc nhờ người khác làm giúp, quay về cơm nước chăm sóc Liêm chu đáo, tận tuỵ. Do kinh tế phần nào dư dật, cộng với sự đảm đang của Mận, nhà cửa Liêm thuộc loại khang trang nhất thôn. Từ ngày có điện về, cả nhà buổi tối hầu như chỉ dành cho các chương trình ti-vi, pha sẵn thêm một ấm chè dành cho một vài người hàng xóm lớn tuổi thường sang xem nhờ...

...Bác Liêm về... Ông Liêm về... Xe ông Liêm chúng mày ơi... A` vẫn cái xe Tô-i-ô-ta ngày nọ, chưa thay xe mới...

Nghe lũ trẻ con hò nhau inh ỏi ngoài luỹ tre, Mận bỏ siêu thuốc đang sắc dở xuống, chọc bếp than tổ ong cho thông lửa nhanh rồi mở nắp bếp phía dưới. Chị dồn nước trong phích vào ấm nhôm, đổ thêm nước lã cho đầy ấm, đun ấm nước mới. Mẹ Liêm bị mệt từ mấy hôm nay nên có việc sắc thuốc. Chị làm xong những việc này, sửa lại đầu tóc một chút, ra  tới cổng thì cũng vừa lúc Liêm tới. Nhưng người chào Liêm đầu tiên là con vện. Nó nhận ngay ra chủ, chạy xộc tới Liêm, vừa sủa tiếng một, vừa khịt khịt. Nó nhảy cỡn lên mừng rỡ và tìm cách liếm tay Liêm.

Chị Mận xách đỡ cho chồng cái cặp và túi quà:

-         Bố nó đã về.

-         Nhà có mùi sắc thuốc, ai ốm thế?

-         Bà bị mệt dăm hôm nay. Nhưng bây giờ đã khá rồi.

-         Hồi này bận quá...  – Liêm nói như để thanh minh cho việc lâu không về thăm nhà.

-         Mẹ nó làm cơm trưa nhé, tôi sẽ đi mời chú Bính sang ăn cơm. Có thêm cậu lái xe nữa đấy. Nhờ đứa nào trông xe hộ để cho cậu ta vào nhà nghỉ...   - Chị Mận hiểu ý chiều nay Liêm lại quay ra thành phố.

Liêm bước thẳng lên nhà:

-         Con chào bà. Bà mệt ạ?

-         Anh đã về  đấy ư? Bị cảm và lại cái chứng đau lưng mọi khi. Nhưng đỡ nhiều rồi... - Bà cụ ngồi hẳn dậy: - Hai thằng đi Liên Xô có thư từ gì về chỗ anh không?

-         Bây giờ không gọi là Liên Xô nữa, gọi là Nga bà ạ. Chúng nó thỉnh thoảng cũng có viết thư. – Liêm nói thế, nhưng thật ra có lẽ tới một năm nay không thấy hai đứa thư từ gì.

-         Ư` là Nga, tôi quen mồm. Thế chúng nó làm ăn ra sao?

-         Chúng vẫn chạy hàng cho anh em người Việt mình. Ông đi đâu hở bà?...  - Chưa dứt lời Liêm đã thấy ông cụ chống gậy lọc cọc từ nhà hàng xóm bước về. Liêm quay ra chào bố.

-         Ông vẫn khoẻ chứ ạ?

-         Khoẻ. Không ốm đau gì xất. – Không đợi Liêm trả lời, ông cụ quay sang cụ bà: - Bà đã uống bát thuốc sáng nay chưa?

-         Uống rồi, đỡ nhiều rồi, mẹ nó đang sắc ấm mới. Bà cụ vừa nói vừa lẫm chẫm ra bàn ngồi.

Lúc này chị Mận đã bưng lên phích nước mới đun. Liêm tráng ấm chén pha ấm chè mới, rỡ gói quà trong khi chờ đợi chè ngấm. Anh mang về một ít thuốc bổ biếu bố mẹ, mấy hộp bánh cho cả nhà và một số quà cáp khác cho mấy chỗ trong làng. Trong khi Liêm hỏi thăm bố mẹ mọi việc ở nhà, Mận đạp xe ra phố chợ mua vội các thức ăn để kịp làm cơm. Chị không quên mua thêm chai rượu để bố chồng uống và thết khách, mặc dầu chị thấy Liêm hồi này hình như không uống rượu...

Trong khi Mận bận việc bếp núc, Liêm cầm bó hương, hộp bánh và mấy gói chè đi sang nhà Bính, đúng lúc Bính đang nằm soài ra bàn viết viết chép chép. Sách báo, giấy tờ và công văn đày bàn.

-         Chú đang viết cái gì mà giấy tờ ngập đầu thế kia. Sắp thi làm ông nghè chắc...

-         Ô anh Liêm, lúc nãy em nghe thấy tiếng còi ô-tô và đoán là anh về...

-         Cả nhà đi đâu hết rồi?

-         Hai đứa trẻ nhà em học lớp sáng, chắc cũng sắp tan học rồi. Còn nhà em đang đi thăm đồng...

Gần như thành một thủ tục, lần nào về quê, Liêm cũng sang thắp hương cho ông bà Tiến, bố mẹ của Bính. Ông mất tới mười năm nay rồi còn gì, từ lúc hai con trai Liêm còn đang ở nhà. Bà mất trước ông một năm...

Ông Tiến có họ xa với bố Liêm. Ông nhiều tuổi hơn bố Liêm nhưng thuộc chi dưới, nên Liêm gọi ông bằng chú lúc sinh thời. Ông tham gia cách mạng từ hồi bí mật, đã từng bị tù ở Sơn La, đến cách mạng Tháng Tám mới được giải thoát. Tuy giữ chức vụ quan trọng ở Trung ương, ông Tiến có công lao lớn dìu dắt nhiều người trong làng nên người. Họ là những người như liệt sỹ anh hùng quân đội trung đoàn trưởng bộ đội tên lửa Vũ Hạnh, giáo sư Vũ Tung chuyên gia lúa nước nổi tiếng của Việt Nam, nhà giáo ưu tú Vũ Cao - lò toán của ông từ nhiều năm nay luôn có học sinh tham gia các đội tuyển Việt Nam thi toán quốc tế... Đại thể phần lớn những người được ông Tiến dìu dắt đã làm nên sự nghiệp...

Liêm mang trong lòng ơn sâu nghĩa nặng đối với ông Tiến. Anh vẫn thường nghĩ, nếu không có ông, chắc mình sẽ mãi mãi là cái anh cầy sâu cuốc bẫm thực thụ. Còn bây giờ mình là phó tiến sỹ Vũ Liêm rồi, cả một đoạn đường dài ngay trong mơ cũng khó tưởng tượng được...

Liêm học chậm vào, mười tám tuổi mới học xong cấp hai, lập tức cưới vợ rồi bỏ học luôn. Vào thời gian này bệnh tim của ông Tiến ngày một nặng. Ông cho người về quê nói với bố Liêm xin cho Liêm lên làm cần vụ, ở hẳn trong nhà ông để sớm khuya đỡ đần ông mọi việc cho tiện. Được hai năm, ông Tiến đi mổ tim ở Cộng Hoà Dân Chủ Đức, sức khoẻ được nâng lên rõ rệt. Nghĩ đến cả cuộc đời của Liêm còn ở phía trước, ông xin cho Liêm đi học lớp dược tá rồi xin cho Liêm vào làm tại Xí nghiệp quốc doanh dược phẩm Tiến Thắng. Đường đời của Liêm rẽ vào bước ngoặt lớn.

Trong công việc ở xí nghiệp, Liêm ngày càng thấy được mình không có khả năng tiến thân bằng cái nghề toàn những hoá chất và những công thức hoá học mà Liêm vừa mù tịt, vừa rất ghét. Giỏi lắm thì mình cũng chỉ có thể trở thành một anh lao động phụ, thuần thục một số thao tác cân đong, đo đếm và quét dọn gì đó...  Nghĩ vậy, Liêm quyết tâm bỏ cái nghề đã học và xin chuyển sang làm công tác đời sống.

Hồi đó kinh tế đất nước rất khó khăn, luôn luôn thiếu thốn đủ mọi thứ và phải áp dụng chế độ tem phiếu. Vì thế cơ quan nào cũng phải có bộ phận chuyên trách lo công tác đời sống. Loại việc này đòi hỏi người tháo vát, giỏi việc chạy chọt, chợ búa, và phải có sức khoẻ mới làm nổi. Liêm đáp ứng được những yêu cầu này, được chuyển ngay sang ban tiếp phẩm của xí nghiệp.

Quanh năm theo mùa, Liêm lùng sục các vùng quê chung quanh thành phố, mua về cho xí nghiệp hàng tạ nào lạc, đỗ đen, bí ngô, vừng, chuối, mật, gà, lợn, cá mú... Mọi người trong xí nghiệp đều thừa nhận sự đóng góp quý báu này của Liêm. Nhất là vào những dịp lễ Tết Liêm lại càng được nhiều người nhắc tới. Những ngày tháng lặn lội ấy và sức khoẻ đã tạo ra cho Liêm một biệt tài về mổ lợn. Con to con bé, trong chuồng hay ngoài vườn, Liêm chỉ bắt bằng tay không, rất ít khi dùng đến thòng lọng. Tay cầm nắm cám, mồm khịt khịt ịt ịt gọi lợn... Liêm gọi khéo đến nỗi gọi con nào được con ấy. Con nào chạy tới cũng dám ngửi ngửi hít hít rồi ăn luôn nắm cám trên tay Liêm. Tay còn lại Liêm vỗ về con vật, rồi thoắt một cái Liêm xách ngược hai chân sau con lợn lên trời, chủ nhà giúp việc trói lại là xong. Chỉ khoảng một giờ sau Liêm đã làm lông con lợn sạch sẽ, pha thành những tảng thịt lớn, đặt nằm gọn trong hai chiếc bao tải. Liêm ung dung đạp xe chở hai bao tải ra khỏi làng... Nếu hôm nào còn nhiều thời giờ thì làm cây rượu đánh một bữa lòng lợn tiết canh với chủ nhà rồi mới lên đường. Vào những dịp xí nghiệp có liên hoan, một mình Liêm mổ hai hay ba con lợn trong buổi sáng là bình thường. Nhiều năm Liêm được bầu là chiến sỹ thi đua về thành tích tiếp phẩm, một năm được dự đại hội chiến sỹ thi đua toàn ngành. Con người khoẻ mạnh, tháo vát, hay lam hay làm này là nhân viên xuất sắc nhất trong ban tiếp phẩm và được nhiều người trong xí nghiệp yêu mến...

Cứ thế, qua công tác đời sống, Liêm tham gia công tác công đoàn, trở thành cán bộ công đoàn chuyên nghiệp. Rồi Liêm được kết nạp Đảng và tham gia công tác Đảng trong xí nghiệp. Các lớp bồi dưỡng, học tập dần dần đào tạo Liêm thành cán bộ Đảng chuyên nghiệp... Lý lịch và thành phần xuất thân đem lại cho Liêm nhiều thuận lợi, năng khiếu về chính trị có cơ hội phát triển từ đấy. Hơn nữa hồi đó tìm cán bộ làm công tác đảng rất chật vật, vì đa số những cán bộ được đào tạo chính quy có xu hướng đi vào chuyên môn...

Cơ quan, xí nghiệp ngày càng nở rộ trong quá trình phát triển của đất nước thời bình, cán bộ cho các tổ chức cơ sở Đảng ngày càng thiếu. Liêm được cử về tăng cường cho tổ chức cơ sở Đảng ở bệnh viện Thanh Mai và tham gia đảng uỷ của Trung tâm ngay từ ngày thành lập...

Thắp xong nén hương vái ông bà Tiến, Liêm ngồi vào bàn nói chuyện với Bính. Lúc này Bính đã thu dọn đống giấy tờ trên bàn và pha xong ấm chè.

-         Tôi nhận được thư của chú rồi. Tôi thấy chú chưa yên tâm công tác. Gia đình hai anh chú lập nghiệp trên thành phố từ lâu rồi. Còn chú nên ở lại quê giữ lấy hương hoả của tổ tiên, tính chuyện đi xa làm gì?

-         Các anh biết tìm đường đi mà lại khuyên em ở nhà giữ hương hoả tổ tiên hay sao? Em là con út, lúc bố mẹ em mất em còn ít tuổi quá, mà lại không hợp tính với hai bà chị dâu của em, nên cũng không được học hành đến nơi đến chốn, con đường tiến thân khó quá. Em còn phải lo dần cho hai đứa nhóc nhà em chứ...

-         Đúng vậy, chú chịu nhiều thiệt thòi... Năm nay chú hăm sáu rồi nhỉ, đã làm bí thư đảng uỷ xã, như thế là còn sớm hơn tôi lúc ở vào tuổi chú.

-         Mời anh xơi nước. Quê bây giờ chỉ có loại chè tàm tạm thôi. Em so với anh làm sao được, anh cứ trêu em...

-         Không, tôi nói thật đấy. Về xếp hạng thì đảng uỷ tôi đang phụ trách cũng chỉ là đảng uỷ cấp phường cấp xã thôi.

-         Nhưng cơ sở của anh là cơ quan, còn bọn em là nông thôn. Chỗ anh toàn cán bộ nhân viên, chỗ em là bà con nhà quê.

-         Sao lại còn phân biệt cơ quan với nhà quê? Chú này lạc hậu quá!

-         Phải so đo một tý chứ anh. Cơ quan anh nhà nước nuôi, còn bọn em hai mưa một nắng, tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ...

-         Mỗi người mỗi cảnh chú ạ. Theo tôi chú cứ kiên trì làm công tác Đảng có khi lại hay, có cơ đi xa hơn hai anh của chú đấy. Hai ông anh kỹ sư của chú thì mãi mãi vẫn chỉ là kỹ sư thôi. Còn từ bí thư đảng uỷ xã, nếu được cơ cấu vào huyện uỷ, rồi vào tỉnh uỷ... câu chuyện sẽ khác. Mỗi người phải biết vận dụng lợi thế mình có chú ạ, phải tạo ra cơ cấu, chứ đừng mòn đời ôm ấp cái khả năng thực có của mình, đấy chỉ là cái sở đoản mà chúng ta thường không đủ khôn ngoan vứt bỏ... Chú không nghe dân dã nói “suốt đời phấn đấu không bằng cơ cấu một lần”  à?..  Trí tuệ tuyệt vời của cuộc sống đấy chú a.

-         Anh nói chí phải rồi, và anh là tấm gương sờ sờ trước mắt em. Nhưng phải là người khôn ngoan từng trải như anh cơ, còn  cứ thẳng ruột ngựa như em thì làm gì có chuyện cơ cấu...

-         Chú đang viết lách cái gì thế?

-         Làm báo cáo nhận xét thực trạng nông thôn sau khi vận dụng Luật hợp tác xã mới trong nông nghiệp.

-         Các báo đang ca ngợi luật mới này hay lắm. Mấy vị giáo sư cỡ bự đã viết bài tổng kết, cho rằng nhờ luật này nông nghiệp và nông thôn Việt Nam đã có lối ra rồi. Có bài in báo mấy ngày mới hết, tôi mớị chỉ dám ngó qua thôi chứ không đủ sức đọc. Chú viết báo cáo này làm gì?

-         Chính vì mấy bài báo quan trọng ấy huyện uỷ mới sức giấy về yêu cầu bọn em dựa vào đấy để tổng kết tình hình xã nhà.

-         Vậy chú tổng kết như thế nào?

-         Các bài báo ấy đang nằm đây cả đống... - Bính lôi ra từ chồng giấy má trên bàn bốn năm tờ báo, đưa cho Liêm rồi nói tiếp: - Em tổng kết theo thực trạng ở cái xã này, chứ tổng kết theo báo thì có gì phải băn khoăn. Anh không thấy à, vấn đề nẫu ruột nẫu gan của bà con ta ở quê bây giờ là việc làm. Cứ cho cái luật này là tốt đi, nhưng câu chuyện không khác gì em đang đói lại cho uống nước. Bởi vì nó không đụng chạm gì đến hàng năm tính dồn lại mỗi lao động ở quê ta có đến 6 hay 7 tháng nông nhàn, nói trắng ra là thất nghiệp. Em gọi cái luật mới này là duy trì nguyên trạng.

-         Bí thư đảng uỷ mà ăn nói thế à? – Liêm đã nâng chén nước chè lên định uống, nhưng lại đặt xuống để nhấn mạnh thêm câu nói.

-         Nhưng anh ơi đấy là sự thật. Nếu chỉ tổng kết việc thi hành Luật Hợp tác xã mới thì em cam đoan xã ta cứ gọi là nhất huyện. Chỉ có điều sau khoán 100, bước tiếp theo là gì để đẩy lùi cái nghèo, thật quả em vẫn chưa có câu trả lời trong kỳ tổng kết này.

-         Ai khiến chú trả lời. Trên yêu cầu chú tổng kết tình hình thi hành luật mới cơ mà, chứ có đòi tổng kết xoá nghèo đâu. Chú có tham vọng làm lãnh tụ?

-         ấy, ấy! Đừng quy chụp cho em thế. Anh em trong nhà nói chuyện với nhau, chứ  có phải em nói trong hội nghị đâu. Anh có lương bổng và bảo hiểm y tế nên không lo, bà con nông dân ta mọi chuyện đều trông vào mấy hạt thóc nên lo lắm.

-         Cái đó thì đã đành.

-         Anh thử nghĩ xem, em đã nhẩm rồi, một mình chị Mận cầy cấy  hai suất của hai bác, và ba suất của chị ấy và hai cháu, vị chi là 5 suất ruộng khoán. Như thế mới đủ việc làm cho một mình chị ấy, mà chủ yếu vẫn còn là lao động chân tay. Thế nhưng chín mươi sáu hay chín mươi bảy phần trăm số hộ nông dân trong xã ta một lao động chỉ có một suất ruộng thôi. Anh cứ từ đấy luận ra mọi điều...

Liêm ngẫm nghĩ một lát rồi nói:

-         Riêng điểm này tôi thừa nhận chú có lý, nhưng đấy là nỗi lo  của cả tỉnh cả nước chứ đâu có phải của riêng chú?

-         Nói thực, giữ mãi dăm ba trăm mét vuông ruộng cho một lao động nông nghiệp như ở xã ta thì làm ruộng bằng tay cũng không đủ, anh ạ...

Liêm bây giờ lặng thinh. Bính gần như tự phân bua với chính mình:

-         Người ngày càng đông lên, ruộng đất chẳng đẻ ra được mà còn ngày một ít đi, nông dân chúng em làm sao ra khỏi cái nghèo? Ngay ở thôn ta, ngoài đào ruộng lên làm hai cái lò gạch, mấy chục năm nay chưa phát triển được ngành nghề mới nào. Lại xa đường xa huyện, các thị trấn đều xa, việc chạy chợ quá khó khăn và không phải ai cũng biết làm. Chắc anh phải hiểu hơn em, duy trì nguyên trạng như thế này nghĩa là đi dần đến chỗ chết anh Liêm ạ. Em lo lắm.

-         Chú tưởng cứ bi quan như thế thì thóc lúa thương chú và tự nó đẻ thêm ra chắc?

-         Tất nhiên là không rồi. Nhưng mà họp tỉnh, họp huyện chỗ nào cũng nói công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đã thế thì thôi, báo cáo hàng năm của xã mà lần nào huyện cũng đòi phải bổ sung thêm vấn đề công nghiệp hoá hiện đại hoá,  đòi phải tính kỹ GDP tăng trưởng bao nhiêu... ở xã mà cũng đòi bọn em nói giê đê pê giê đê peo!... Đến là mệt...

-         Chú ơi, báo chí và các giáo sư đã tổng kết cho chú rồi, chú cứ dựa vào đấy mà viết, lại còn mua việc vào người làm gì. Thế thì hết đường nói chuyện với chú. Còn giữ cái tính ấy thì chú không có đường tiến, dù chú ở đâu hay làm công tác gì cũng thế thôi.

Bính trầm ngâm chén nước trong tay một lát.

-         Anh Liêm ạ, trước khi bỏ cái thư vào thùng gửi cho anh, em cũng đã đoán mò ý kiến của anh rồi. Nhưng vẫn cứ gửi, vì anh em mình chơi với nhau từ bé, rất thương nhau và hiểu nhau, có thể trao đổi thật mọi điều với nhau. Việc gửi thư cho anh quả không thừa, ý em đã quyết rồi... – mọi ưu tư của Bính lộ rõ trên nét mặt.

-         Quyết thế nào?

-         Em quyết rồi, nhưng không giống như anh nghĩ.

-         Nói chuyện với chú ngang như cua, bực bỏ mẹ. Cuộc sống sẽ dạy chú chừa cái bệnh hâm gàn. Để xem chú bướng hơn hay cuộc sống cứng tay hơn.

-         Dù sao thổ lộ ra được với anh  cũng thấy người nhẹ nhõm.

-         Còn tôi còn chú, cứ ngoan cố thế này chú có ngoan cố làm tay nông dân quèn cũng không  yên thân đâu cho mà xem!.. à này, mời chú trưa nay sang ăn cơm với tôi nhé, chiều nay tôi phải có mặt ở cơ quan... – Liêm cắt ngang câu chuyện.

-         Ha ha ha... Ra Hà Nội ngay hả anh? Thấy chưa, bọn anh thì không hết việc, còn bọn em ở nhà kềnh cang, nhiều lúc bói không ra việc...

Hai người chia tay nhau. Trở về nhà, Liêm mang tiếp một số quà đến thăm hỏi mấy gia đình bậc cha chú và anh em bên vợ rất chu tất.

Bữa cơm trưa đột xuất, nhưng cũng khá thịnh soạn trong hoàn cảnh ở nông thôn, nhất là được cái cá thịt rau quả đều tươi. Sự đảm đang và tài nấu nướng của Mận, không khí trong lành của đồng quê, cái đói sau một chặng đường dài... Liêm ăn cảm thấy ngon miệng thực sự, mặc dù mới trải qua bữa nhậu nhẹt đêm trước. Câu chuyện trong bữa cơm xoay quanh nỗi lo của nhiều bà con trong làng về việc cá mú, hoa quả, lợn gà rộ lên từng đợt không biết gánh đi đâu bán cho hết, chuyên chở đi thật xa thì chẳng bõ bèn gì và dễ thành của bỏ đi. Nhưng nhiều lúc bà con lại phải ngồi khểnh, trong nhà không có một xu và cũng chẳng có thức gì để bán.

Bính kể cho Liêm nghe nhiều phen Bính cùng với bà con nông dân tìm cách đưa về xã hết cây này con kia, từ lợn sữa, đến tỏi, bông, dâu tằm... Anh luôn đi đầu và hô hào bà con: Thua keo này ta bày keo khác!.. Nhưng mọi cố gắng cứ như đâm đầu vào ngõ cụt, mấy bận mất cả chì lẫn chài và mang thêm nợ... Nhà nào nhiều sức lao động bỏ làng đi mà biết kiếm ăn thì còn vớt vát được, không biết thì còn mang thêm hoạ về nhà...

-         Chú đã trả hết nợ vụ nuôi lợn nạc hoá chưa?  - câu chuyện làm cho Liêm nhớ đến việc Bính hỏi vay tiền hồi đầu năm.

-         Chưa anh ạ, nhưng may là toàn những hộ có lực. và vận động được bà con giúp nhau trang trải những thua lỗ, không phải trả lãi...

Vụ nuôi lợn nạc hoá xuất khẩu cuối năm ngoái là một cố gắng táo bạo của đảng uỷ xã, do Bính chỉ đạo trực tiếp.

Khi cán bộ Công ty xuất nhập khẩu của tỉnh về xã bàn việc này, các hộ nhao nhao đòi tham gia, vì đói việc đã đành, nhưng còn vì thấy đảng uỷ xã trực tiếp hỗ trợ thì tin là chắc ăn. Nhưng Bính chỉ chọn ba mươi nhăm hộ có lực nhất ngay trong thôn anh nuôi thí điểm trước, trong đó có bẩy gia đình đảng viên. Con số đăng ký lên tới gần một trăm hộ! Bính báo cáo với đảng uỷ: phải chịu khó dò dẫm trước đã, nhỡ đổ vỡ còn có thể lo cứu nhau được, còn nếu thành công thì sau đó nhân lên không khó. Đảng uỷ cho là phải. Dù bà con đã được giải thích rất kỹ, thế mà khi đảng uỷ quyết định như vậy, trong xã lời qua tiếng lại rất nhiều: ...Ông bí thư đặc quyền đặc lợi, cái gì bở ăn nhất thì vơ hết về cho họ hàng thân quen của mình...

Bây giờ ba mươi nhăm hộ này chịu chết đứng. Nhiều người trong xã khâm phục Bính, song cũng không ít kẻ ác ý: ...Đặc quyền đặc lợi cho lắm vào, như thế mới đáng đời... Bính cắn răng chịu đựng.

-         Làm ăn tính toán thấu đáo như chú, lại được tỉnh trực tiếp đứng ra lo mà còn thất bại như vậy à?

-         Công ty xuất nhập khẩu của tỉnh giải thích: cán bộ phụ trách việc này bị người nước ngoài lừa, nên phải huỷ hợp đồng với thôn ta, anh ạ. Em phải bổ ngay lên tỉnh, gặp trực tiếp phó chủ tịch, được biết thêm giá thành lợn ta nuôi cao quá, nên trước sau cũng thất bại thôi...

Vụ lợn nạc hoá thí điểm này đúng là một trong những thất bại lớn nhất của Bính từ khi làm bí thư đảng uỷ. Bính chỉ còn cách dốc hết vốn liếng, bán những đồ dùng quý giá trong nhà và vận động thêm những bà con khác cùng nhau hỗ trợ ba mươi nhăm hộ này... Cũng may vợ Bính là người thương chồng và tốt bụng, nên mọi việc trong nhà vẫn thuận hoà. Nói cho cùng, nguyên nhân trước sau vẫn là: lực bất tòng tâm; cả trí tuệ, kỹ năng cũng đều bất tòng tâm... Cái đói đã xoá được rồi, còn cái nghèo lúc nào cũng lù lù trước mặt cả làng... Bà con nông dân xoay trần với nhau tìm lối thoát nhưng chưa ra được.

-         Thế Công ty xuất nhập khẩu của tỉnh có chịu bồi thường không?

-         Hợp đồng có ghi khoản này anh Liêm ạ. Nhưng anh còn lạ gì cái cảnh con kiến mà kiện củ khoai...

-         Bí thư đảng uỷ xã mà ăn nói rặt theo luận điệu phản động, hay là chú trêu tôi?

-         Anh Liêm này thành người của trên Trung ương rồi, nó không còn hiểu nổi những việc xảy ra ở làng ta. Nói nữa đi cháu, nói nhiều vào cho nó nghe thủng tai. Kể cho nó nghe vụ hợp tác xã ta vừa rồi kiện trên bán phân lân trộn quá nhiều đất, thương nghiệp tỉnh quy kết cho thương nghiệp huyện, thương nghiệp huyện đổ tội cho thương nghiệp tỉnh... – bố Liêm cổ vũ Bính.

-         Em không trêu anh đâu, sự thật là thế đấy. Giả sử có được toà án kinh tế thật nghiêm minh để kiện thì tụi em cũng thua.

-         Chú có cái gì trong đầu mà nói câu nào tôi nghe cũng chối tai? Bố lại còn đi bênh chú ấy.

-         Anh tính,  -  Bính giãi bày - cả đàn lợn nạc hoá nuôi thí điểm xuất khẩu ký trong hợp đồng là ba trăm con, chia cho ba mươi nhăm gia đình, như thế là vượt quá sức của từng gia đình rồi. Các gia đình nhận nuôi dù nắm vững kỹ thuật đến đâu, cuối cùng tụi em vẫn có kết quả là ba mươi nhăm chuồng lợn khác nhau với các con lợn gầy béo khác nhau, làm sao mà xuất khẩu được?

-         Sao không dồn vào một chuồng nuôi chung?

-         Anh ơi cái thứ lợn này phải nuôi tuyền bằng thức ăn tổng hợp, rất khó tính, lại thiếu đất cát vốn liếng xây dựng chuồng trại đúng kỹ thuật. Nếu có lợn xuất chuồng đúng tiêu chuẩn, tụi em cũng vẫn chết, vì thức ăn công ty cung cấp cho không đủ tiêu chuẩn chất lượng, giá lại đắt nữa. Chi phí thức ăn tốn gấp đôi so với định mức, mà thịt vẫn kém. Nuôi theo kiểu hợp tác xã ngày xưa chắc còn chết nữa.

-         Kết toán vụ này thế nào?..

Mẹ Liêm gắp thức ăn cho Bính đầy bát, không để cho Bính kịp trả lời:

-         Ăn đi con, mặc anh ấy nói. Lôi ra toàn những chuyện như thế thì ăn mất ngon...

-         Con xin bà, bà cứ để mặc con... – Bính lại tiếp tục câu chuyện với Liêm. - ...Riêng đợt lợn nạc hoá này tụi em lỗ ba mươi chín triệu đồng. Nghĩa là mỗi gia đình trung bình mất đứt một tấn thóc, chưa kể công sức chăn nuôi tám tháng ròng.

-         Chú không nhờ Ngân hàng phát triển nông nghiệp hỗ trợ?

-         Với ba mươi nhăm chuồng lợn như vậy, giả thử Ngân hàng phát triển nông nghiệp cho tụi em vay không lãi, tụi em cũng lỗ. Mà vay của họ được mấy đồng bạc thì trăm thứ phiền toái tốn kém. Riêng cái đoạn làm thủ tục công chứng, thế chấp, bảo lãnh, rồi bỏ bễ mọi việc đồng áng nhà cửa đi đi về cũng đủ chết, chưa nói đến tiêu cực. Chính vì thế đảng uỷ xã em không sao chặn được tệ cho vay nặng lãi, cầm cố, bán lúa non....

-         Số nông hộ dây dưa không chịu trả nợ cho ngân hàng có nhiều không chú, mà ngân hàng lại làm ăn găng thế?

-         Cũng có, nhưng chỉ là một số hộ quá nghèo thôi. Cái đận lợn nạc hoá qua rồi, nợ còn đấy. Nhưng hiện nay tụi em lại bắt đầu lo sốt vó vụ vải thiều tỉnh nhà năm nay được mùa. Báo chí nói vải thiều của Hà Bắc, Hải Dương, Quảng Ninh... cũng được mùa, không biết sẽ bán đi đâu cho hết đây. Nghe nói Tây Nguyên cũng có chuyện lúc chặt cây điều, lúc chặt cây cao su, bây giờ đang chặt cà-phê...

-         Chú mắc chứng bệnh ôm rơm nặng bụng quá thể rồi! Không cứu được nữa!

-         Quê mình thuần nông bao đời nay nên khó quá anh ạ. Em đã đứng ra kêu gọi bà con làm giầu theo nghị quyết của Đảng, nên bây giờ phải sống cùng sống, chết cùng chết với bà con. Khi vào Đảng, em tuyên thệ đem hết sức mình cùng mọi người xoá bỏ cái nghèo ở quê mình. Còn là người đảng viên, em không thể bỏ bà con mà đi được.

-         Thì ra chú đã quyết như thế?

-         Vâng. Cái lý của em phải ở lại giữ đất hương hoả của tổ tiên như anh nói và phải kiên trì cái tính thẳng ruột ngựa là thế anh ạ. ...Trên huyện uỷ đã xì xèo ý kiến em làm ảnh hưởng đến thành tích của huyện, lại thêm cái tình đâm ba chẻ củ... Nghe nói phong phanh trên định khoá tới sẽ bố trí em ngồi chơi xơi nước.

-         Chỉ vì cái tội chú không tổng kết theo các bài báo?

-         ...?

...Tuy cũng từ nông thôn mà ra, nhưng nhiều điều Bính kể hôm nay quá xa lạ đối với Liêm. Trong suốt bữa cơm, Bố Liêm ngoài việc động viên Bính, thỉnh thoảng đế thêm những sự việc cụ thể... Riêng mẹ Liêm và cậu lái xe không can dự vào câu chuyện. Mận cũng thế, chị đứng lên ngồi xuống, mỗi lần chỉ và vài miếng chiếu lệ rồi lại chạy xuống bếp bưng lên món thức ăn mới...

Mọi người đã ngồi chung quanh bộ ấm chén, nhưng câu chuyện vẫn liên tục.., mãi cho đến khi Bính chào mọi người ra về...

Tranh thủ trong lúc để cho cậu lái xe ngủ trưa một lát, Liêm xuống nhà ngang ngồi nói chuyện với Mận. Lúc này trước mặt, chung quanh Mận mâm bát nồi soong lổng chổng.

-         Mẹ nó có cần tiền mua thuốc cho bà không?

-         Nhà cũng lo được.

-         Có cần mua thêm thuốc gì cho bà để tôi gửi về.

-         Bà quen dùng thuốc Bắc rồi, chú Bính biếu bà ít thuốc Tây, nhưng bà nhất định không dùng.

-         Các cụ bao giờ mà chả thế, có mẹ nó ở nhà là tôi yên tâm rồi. Công việc nhà nước, bận lắm, mẹ nó thông cảm. Cầm lấy ít tiền, nhỡ ra có việc gì phải tiêu đột xuất... – cũng như mọi lần, Liêm đưa cho Mận gói tiền bọc nhật trình, thường là năm sáu trăm nghìn đồng.

Mận cầm gói tiền:

-         Nhà vẫn còn, cần tiêu gì thì bố nó giữ lại mà tiêu.

-         Cứ giữ lấy, nếu chưa tiêu đến thì bỏ ống. Lên quỹ tiết kiệm huyện mà gửi... Công tác của tôi không định liệu trước được, tranh thủ về thăm được giờ nào hay giờ ấy...

-         ...

Vài chục phút sau, xe Liêm rú ga lăn bánh ra khỏi làng, để lại phía sau cho Mận đám bụi mù mịt cao ngang lưng chừng cây tre. Khi cảnh vật quang đãng trở lại, xe đã ngoặt lên đường cái không nhìn thấy nữa, Mận còn đứng yên cho tới lúc không nghe thấy tiếng xe chạy mới quay vào làng, lẩm bẩm một mình:

-         Lại vẫn  ...được giờ nào hay giờ ấy...

Cũng như mọi lần, cứ ngồi lên xe trở lại thành phố, mọi câu chuyện làng quê đều được để lại làng quê hay bay biến đi đâu mất, trong đầu Liêm lại cuồn cuộn lên ý định bỏ vợ,  bữa chơi gái đêm qua lồ lộ hiện lên trong tâm trí. ...Cổ nhân dậy thật chí lý: gái già nhà dột, cả hai thứ này đều phải tránh xa... Nhưng số kiếp mình đã đa mang thì phải đèo bòng, không có cách gì cắt đứt được. Trước sau không kế sách nào hay hơn là bỏ lửng mụ già này vậy... Khoái thì rất khoái, đã lắm. Thế mới thoả cái sung mãn của mình. Nhưng cái con mồi đêm qua là đồ mất dậy, nó dám bảo mình hùng hục như lợn... Con bé trắng mũm mĩm, hay hơn con bé tuần trước nhiều... Người nó thơm quá, chỉ muốn nhai nó ngấu nghiến... Máy điều hoà của cái phòng ấy thật tuyệt, sẽ phải bố trí lại nội thất nhà mình... Liêm lẩm nhẩm nói chuyện một mình. Một lúc sau đầu óc Liêm chuyển sang sắp xếp những suy nghĩ, dự trù những việc đã bàn với Tú...

Người lái xe thỉnh thoảng nghe thấy Liêm tự nói một mình câu gì hoặc có lúc tự cười một mình... Rồi anh thấy những tiếng ngáy đều đều và bắt đầu to dần. Những tiếng ngáy rống lên rộc rộc... khịt khịt như làm rung cả không khí trong xe.

...Hà hà.., rượu quê hôm nay ngon. Nhưng tiếng ngáy khoan thủng gỗ thủng tường như thế này chắc chắn không thể làm mình lây cái buồn ngủ của thủ trưởng được...

...

---

ª (10 miếng là một sào Bắc Bộ = 360m2)

ª (thường vào cuối tháng sáu hay đầu tháng bẩy âm lịch).

ª bệnh thoái hoá và mất dần chức năng của não

ª Dr. habil trong hệ sau đại học của Đức là học vị tiến sỹ có quyền giảng dạy trong các trường đại học, cao hơn học vị tiến sỹ một bậc.   

ª Người tình  sung mãn dục tính của mẹ Tần Thuỷ Hoàng.

ª pour boire

§ Xem “Chút thoáng Xuân Hương” của Nguyễn Huy Thiệp.