Trích đoạn tiểu thuyết "Lũ", chương 23, VSI - 08-2012

Trích đoạn tiểu thuyết "Lũ", chương 23,

VSI - 08-2012 

23

          Sau cái rét Đông rất sâu kéo dài sang đến gần cuối xuân Nhâm Thìn là cái nóng đổ lửa đột ngột ập về. Lác đác vài vùng Tây Bắc có lúc nhiệt độ lên tới 45 độ C. Cháy rừng lớn đã xảy ra ở Sơn La, đèo Hải Vân, rừng quốc gia Hoàng Liên Sơn, Đá Đen (Phú Yên)… Giữa trưa ở Hà Nội có ngày nhiệt độ lên tới 41 độ. Đã thế từ Tết đến giờ hầu như không thấy mưa. Nhiều sông suối trơ bãi. Đất ruộng nhiều nơi nẻ toác. Nhiều cánh đồng trồng mầu mọi năm vào buổi này xanh um, nhưng bây giờ chỉ dặt một mầu nâu của các luống đậu, luống lạc chết rạc. Trên vùng cao, nhiều nơi người khát, gia xúc khát, nhiều nương ngô chỉ cần một mồi lửa là bốc cháy… Tất cả có nghĩa sẽ mất mùa trông thấy cho những nơi bị hạn, người gieo trồng tại những nơi khô cằn này nắm chắc trong tay cái đói sẽ lại đến thăm trong một vài tháng tới…

…Tin cuối cùng, quý một năm nay xuất khẩu gạo của Việt Nam vượt 5% so với cùng kỳ năm ngoái…

…Thế đấy, đói vẫn đói, xuất khẩu vẫn xuất khẩu… Một đất nước kỳ lạ… Mọi chuyện thế này có thể đổ lỗi cho biến đổi khí hậu là tốt nhất, vì ông trời không cãi lại… Cuối năm nay Việt Nam nếu không vẫn là quán quân thì sẽ là á quân xuất khẩu gạo trên thị trường thế giới cho mà xem. Đã hai thập niên rồi không quốc gia nào tranh nổi cái ngôi báu này của Việt nam đâu…

          Tắt cái tivi đi, tướng Lê Hải – như một thói quen tự nhiên - miên man biết bao nhiêu ý nghĩ chống chọi nhau quyết liệt trong đầu…

          Chẳng biết bao nhiêu ngày rồi, tướng Lê Hải nếu không bẹp dí trên giường, thì cũng không bước ra khỏi nhà. Cùng lắm ông đi loanh quanh trong phòng, ra vườn, xuống bếp.., gọi là cho có một chút vận động. Hoặc nằm ngồi chán rồi ông lại ngả lưng trên chiếc ghế mây bành, ngửa mặt lên trời hay là đối diện với cái tivi… Đầu óc ông hoàn toàn tỉnh táo. Mắt ông vẫn lanh lợi, sáng quắc. Giọng nói ông vẫn sang sảng, không thều thào. Câu cú vẫn mạch lạc, chặt chẽ, tuy đã bắt đầu nói hơi chậm lại, họa hoằn lắm mới có lúc nói nhịu… Chỉ có cơ thế ông ngày một yếu đi rõ rệt.

Thoạt đầu là từ cái hôm ấy… Đang đứng giữa nhà nói chuyện với vợ, hình như có một luồng gió… Bỗng nhiên ông cảm thấy bị cái rét tự bên trong đột ngột quật ngã, kiểu như một cú choáng… Một cái rét kỳ lạ, ông chưa thấy bao giờ. Liền sau đó trong giây lát ông không biết gì nữa. Chẳng biết bao lâu, khi mở choàng được mắt ra, ông thấy mình đang ngồi trên thành giường, dựa vào vòng tay của vợ.

-         Em đang quét nhà, thấy anh bỗng dưng hai tay chới với, hai chân liêu siêu như thể sắp khuỵu xuống. Em quăng cái chổi, kịp chạy lại đỡ anh ngồi xuống… May quá, anh không ngã xuống sàn nhà…

-         … .., tướng Lê Hải mấp máy định nói cái gì đó cho bà Hậu bớt lo, nhưng hai hàm răng cứng đơ, ông cảm thấy đau sâu sâu bên trong ở hàm trên lên đến tận thái dương.

-         …

-         …

Chắc chắn là chồng mình đã tỉnh hẳn, bà Hậu mới lấy vơ lấy cái gối ở đầu giường, nhè nhẹ đỡ cho ông nằm xuống. Bà căn dặn chồng nằm yên trên giường, rồi mới đi lấy chăn đắp thêm cho ông, gọi điện thoại bác sỹ cấp cứu…

Tướng Lê Hải chỉ đưa mắt nhìn theo vợ, đến lúc này vẫn chưa nói được gì…

Vài giờ sau, bác sĩ Khải, một bạn vong niên của ông trong quân y và là người cùng quê, lấy xe cấp cứu cáng ông đi kiểm tra tim mạch, tiện thể cho ông khám sức khỏe toàn bộ.

Tiếp theo là một tuần liền nằm viện, ngoài cái kết luận là một cơn nhồi máu cơ tim nhẹ, chẳng phát hiện được gì bất thường.

-         Do các cậu làm việc tồi, chẳng mò ra được cái gì?.. Hay là do mình thuộc loại giời đánh không chết hả Khải? – tướng Lê Hải hỏi.

-         Anh chưa đủ hư hỏng để Nam Tào có thể lên danh sách!

-         …

-         …

Song từ sau cái choáng hôm đó, trên người tướng Lê Hải lúc nào cũng quần áo lớp lớp, gần như là một cái tổ kén xù xù bằng vải bọc kín… Thế nhưng không hiểu tại sao vẫn còn nguyên vẹn cái rét thấu xương từ trong ra… Đã có lần tướng Lê Hải phải nắm lấy tay vợ:

-         Em ạ, cầm tay em anh mới cảm thấy ấm lên được một chút. Điều hòa sưởi  chẳng ăn thua gì.

-         Mấy tháng nay anh ngày càng yếu đi… - bà Hậu ốp tay lên má chồng, rồi ôm cả đầu chồng vào trong lòng mình. Bà muốn chuyền thêm hơi ấm của mình sang cho chồng, nước mắt vòng quanh.

-         Đừng buồn, em… Bác sỹ Khải cam đoan là anh không có bệnh gì mà… Chỉ là chuyện tuổi tác thôi…

-         Em tin chứ… Nhưng anh đang rét từ trong ra…

-         Anh biết… Có em đang ấp ủ cho anh như thế này lo gì!..

-         Hồi này anh khảnh ăn quá.

-         Anh vẫn không bỏ một bữa sữa nào đấy chứ. Anh phải được khen anh chịu khó uống thuốc chứ?..

-         Vâng. Nhưng bữa cơm anh ăn ít lắm, chưa được một bát cháo!

-         …

…Còn từ vài tuần nay, tướng Lê Hải lại bị cái nóng oi ả làm cho cơ thể rã rời. Mở điều hòa thì lại thấy ớn lạnh... Chẳng biết làm thế nào…

…Rét cũng không chịu được, nóng cũng không chịu được. Lúc nào tướng Lê Hải cũng cảm thấy mình không đủ không khí để thở. Ngực đôi lúc cảm thấy như có cái gì đó bó chặt lại… Ngày càng cảm thấy thiếu không khí… Chân tay hình như cũng không ngoan ngoãn cử động theo ý ông nữa… Có lần ông vịn gậy cúi xuống, loay hoay mãi mới cầm lên được trong tay một hòn sỏi con con… Ông muốn ném nó xuống tận cuồi vườn để đo xem sức lực mình còn lại đến đâu. Cái tay oặt ra, hòn sỏi rơi cách xa ông dăm thước… Ông hiểu tất cả.

…Ta đang đến gần cái nơi ta sẽ đến…

…Nếu không có khách đến chơi nhà, cái thế giới bên ngoài của tướng Lê Hải bây giờ chỉ là cái tivi. Ông chỉ ngó đến nó khi cảm thấy quá thèm bước ra khỏi nhà một chút... Cái thế giới bên trong ông là các chặng đường đời ông đã trải qua. Ký ức dồn về, chẳng theo một thứ tự gì cả… Lúc ông vui vui một câu chuyện nào đó, hoặc khi mải mê ngắm một cái hoa, cái lá trong vườn… Nhất là khi những bông bạch ngọc trâm chớm nở… Ông say đắm cái trắng vô cùng tinh khiết và hương thơm nhè nhẹ của những hoa này… Không hiếm khi ông đứng lại lâu lâu, trong đầu tâm sự với hoa.., về đường đời.., của ông, của bao người khác, của nước mình, của các nước…

…Mỗi khi tâm trí rỗi rãi một chút, là mọi chuyện xa xưa cứ tự nó ập về… Lạ thế.., hầu như chẳng thiếu lấy một chi tiết nhỏ!.. – nhiều lần ông tự nhủ với mình như vậy. Lắm lúc ông nhớ đi nhớ lại không biết bao nhiêu lần cái ngày đầu tiên cắp sách đến trường làng… Tan học về, hai tay chỉ còn bộ đánh khăng…  Bút, vở viết, và cả cặp sách nữa.., tất cả bung bay đi đâu hết… Thế mà vẫn được mẹ thưởng cho bú tý. …Cho con ty, mẹ vừa hỏi chuyện nhà trường, vừa vuốt ve ba chỏm tóc trên đầu con… Chuyện bú tý mẹ biến thành cái tên Hải ty, lan ra khắp làng.., rồi trở thành tên gọi của làng dành cho ông… Đến ngày Hải ty lên học trường huyện… Hải ty lang thang ở Hải Phòng tìm việc… … Hải ty ra khu mỏ làm công nhân… Mãi cho đến ngày Hải ty trở vể làng cưới vợ..,  Hải ty Nam tiến… Cái tên Hải ty chỉ giả lại chỗ cho tên  khai sinh Lê Văn Hải của ông  khi ông nhập ngũ với chức tiểu đội trưởng của đoàn quân Nam tiến, nhưng nó được ông rút ngắn xuống còn là Lê Hải. … … Có lúc ông tự gọi lên khe khẽ vừa đủ cho mình nghe cái tên cúng cơm Hải ty của mình, rồi tự cười một mình, vì chặng đường đời này có nhiều cái đến hôm nay vẫn còn ngồi cười một mình được… … … Rồi biết bao nhiêu chuyện ngày xưa nữa… Các kỷ niệm cứ làm cho ông nhẹ bẫng, nhẹ mãi… Có lúc lim dim trong cái ghế bành mà ông cứ tưởng như mình đang chờn vờn bay về các vùng miền xa xôi năm nào. …Đồng Nai, Mỹ Tho, Bạc Liêu, Bến Tre, Sài Gòn – Chợ lớn, nhà bà Sáu Nhơn.., Kontum.., Ban Mê Thuột.., ông nhớ đến má Sáu, ông đang nói chuyện với Thạnh, ông nhớ mùi sữa thơm thơm lúc ông bồng bế bé Thơ trong tay…

Ký ức triền miên là thế, song bao giờ cũng chỉ là những khoảnh khắc ngắn ngủi, nhiều khi vô cùng ngắn ngủi… Như một quy luật bất di bất dịch, những khoảnh khắc hồi tưởng như thê luôn luôn xô đảy ông về cuộc sống thực tại.

Hôm nay là câu hỏi:

-         …Đi hết cả một đời người, hôm nay ta phải thừa nhận mình là kẻ bất lực? Hay ta là kẻ bị phản bội?.. Hay chính ta cũng là kẻ phản bội?.. Trong chế độ toàn trị một đảng, để cho đất nước có biết bao nhiêu bất công bên trong, và èo uột lệ thuộc vào bên ngoài như hôm nay… Là đảng viên, liệu mình có dám nói mình là mình vô can?..

Ngực ông thắt lại. Nhiều lúc hai tay tướng Lê Hải phải bám chặt vào thành ghế, hai mắt ông nhắm nghiền.

Như mọi ngày, ông tự cật vấn mình như thế không biết bao nhiêu lần, nhưng chẳng lần nào ông tìm được câu trả lời muốn tìm. Mỗi câu trả lời có được lại đặt ngay ra một câu hỏi mới, nhiều câu hỏi mới.., tâm trạng ngổn ngang nhiều bề.

Ngày đêm tự hỏi, ngày đêm tự trả lời, có đến cả nghìn lần, nhiều nghìn lần… Nhưng ông vẫn không thể nào tin được cái ngày ông rời làng ra khu mỏ, rồi đến ngày ông từ biệt vợ con ở Tiên Lãng để lên đường Nam Tiến, với biết bao nhiêu khát vọng cho đời, cho đất nước.., để cuối cùng lại dẫn ông đến cái đích hôm nay. 

-         Ôi cái đích tới được hôm nay!!!.. -  nhiều lúc ông rít lên như thế trong lòng, hai hàm răng xiết chặt, hai bàn tay nắm chặt…

Ông ngồi ở đây, trong căn nhà này, với hàng nghìn câu hỏi cào xé ruột gan… Đã bao nhiêu ngày như vậy rồi…

…Hôm nay cũng thế. Bà Hậu đi chợ vắng. Tắt cái ti vi đi, tướng Lê Hải ngồi lại một mình với chính mình giữa căn nhà trống trải. Ông không để ý bây giờ là mấy giờ. Việc không thèm đếm xỉa gì đến giờ giấc hình như đã trở thành thói quen lâu nay rồi. Ông quên ngày tháng, ông quên thời gian… Mấy năm gần đây hình như lúc nào ông cũng chỉ có sự thôi thúc giành trọn tâm trí trở về với chính mình, để đối thoại với chính mình, về tất cả…

…Ôi Tấm ơi, Sơn ơi…Đến hôm nay anh vẫn không thể nào ngờ được đấy là buổi tiễn đưa cuối cùng của hai mẹ con em! …Anh đã bước lên tới đường cái rồi, nhưng em vẫn tay bồng con, tay túm váy cố chạy theo ra khỏi cổng tam quan đầu làng… Càng không thể ngờ được ra đi như thế là để tới cái hôm nay như thế này Tấm ơi!..

          Cả cuộc đời chinh chiến từ Bắc vào Nam, rồi từ Nam ra Bắc… Khói lửa, tàn phá, chết chóc, chia ly… Còn thử thách tai ác nào nữa của chiến tranh ta chưa trải qua?!…

Chính hai tay ta đã chôn cất không biết bao nhiêu đồng đội, đồng bào đã ngã xuống… Cũng chính hai tay ta bới đất tìm Thạnh, tìm bé Thơ…

Hòa bình sau 30 Tháng Tư vừa mới có được bao ngày, thế mà má Sáu đã phải dứt ruột xé Tuyên ngôn Độc lập.., gia đình các con cái phải ly tán; nhà cửa, tài sản bị cải tạo… Ngoài Bắc thì gia đình họ Phạm phải đau đớn đón nhận cái tin đứa cháu gái Phạm Thị Huệ của mình bị hải tặc hãm hiếp và giết chết trên biển trong khi đi di tản… Phạm Trung Nghĩa bị bắt giam lên Thach Thất.  … Rồi đến cái ngày ta cùng gia đình họ Phạm đón linh cữu đại úy Phạm Trung Nam được đưa về từ chiến trường Campuchia… Những buổi nói chuyện đầy tâm tư xé lòng với má Sáu Nhơn, với cụ Phạm Trung Học…

Trời đất, còn đau khổ nào nữa của chiến tranh, của một đất nước long đong ta chưa nếm trải?!..

Nhưng tất cả chỉ để cho đất nước đi tới cái đích như hôm nay vậy sao? Trời đất ơi, có thể như thế được không?..

…Cụ Học nói đúng lắm, má Sáu Nhơn nói đúng lắm: Cái giá đất nước giành lại được độc lập thống nhất đắt quá! Tại bối cảnh lịch sử đến đâu, tại chính mình đến đâu?...

…Đắt có lẽ không phải chỉ vì những hy sinh dân tộc đã phải trả là quá lớn… Đắt còn là vì sự hy sinh lớn lao này bị nuốt chửng, bị phản bội!.. 

…Đã thế, đã ba mươi bảy năm đất nước độc lập thống nhất rồi mà vẫn chưa làm được sự nghiệp giải phóng dân tộc, chưa làm sao thống nhất được dân tộc này! Giang sơn thống nhất được ba mươi bảy năm rồi mà vẫn chưa có lòng người thu về một mối!.. Bây giờ lại phân đôi thành người cai trị và người bị cai trị! Thế là thế nào? Chẳng lẽ Độc Lâp – Tự Do – Hạnh Phúc ta vẫn hằng mơ ước cho từng người và cho cả đất nước hôm nay  là như thế này ư?..

…Đã ba mươi bảy năm độc lập rồi, các quyền tự do dân chủ của dân, vì mục đích này ta đã hy sinh phấn đấu suốt đời mình, đang ở đâu?.. Song cái mà ta ngày càng thấy rõ hơn, ngày càng thấm thía hơn lại là một ách nô dịch mới đang đang hình thành, đang lộ nguyên hình… Cái quyền làm người mà cả dân tộc này ba, bốn thế hệ xả thân để giành lấy chăng lẽ lại là cái quyền cúi đầu cam chịu  mọi  kìm kẹp bức bối đang lộng hành như thế này? …

…Đến nông nỗi dân phải nổ súng hỏa mai tự chế chống lại chính quyền cướp đất! Chống giữ không nổi thì  dù là phụ nữ cũng đành tay không nằm trần truồng giữa trời bám giữ lấy đất.

…Chung quanh câu chuyện đất đai, súng của công an, quân đội hết nổ ở Tây Nguyên, Tây Bắc… Vừa qua lại nổ ở Văn Giang, ở Vụ Bản.., nhân danh nhà nước của dân, do dân, vì dân! Như thế là định hướng xã hội chủ nghĩa?..  Bao nhiêu trấn áp bất công khác? Đã đến mức có người phải tự thiêu để phản đối rồi! Trời đất ơi, làn này lại là một bà mẹ, một phụ nữ!..   Như thế là… là…… Liệu có còn trời đất nào nữa không hả trời?..

…Cứ dăm ba năm lại một lần khủng hoảng kinh tế, lặp đi lặp lại gần như chỉ cùng một nguyên nhân chủ yếu:  lãnh đạo tham và dốt… Mỗi lần khủng hoảng như thế, quan và cướp cứ giầu ú lên, nhưng dân và kinh tế cả nước tiếp tục kiệt quệ teo tóp. Chẳng lẽ cái đích dân tộc mình đã từng ba bốn thế hệ đổ máu để hôm nay đi tới là như thế này hay sao?.. Ngoài dối trá, lừa bịp, không có một lý giải chính thống nào cho rõ ngọn ngành sự việc! Đất nước quằn quại mấy thập kỷ rồi mà báo chí lề phải không có lấy một bài nào đáng đọc để giúp mọi người hiểu cho ra nhẽ về thực trạng đất nước hôm nay… Hễ dân mở mồm ra phê phán điều này điều nọ đã trở nên quá quắt không chịu nổi nữa, thì ngay lập tức bị úp cho cái tội suy thoái chính trị tư tưởng, luận điệu thù địch… Bịt mồm không nổi thì thẳng tay trấn áp!.. Quả thực ta thấy không khí bây giờ ngột ngạt hơn thời Pháp thuộc nhiều. Hay là tại ta quá nhạy cảm?.. …  Không, đã trải qua hai chế độ, ta không thể nghĩ khác được!..

…Dân khí bạc nhược, đạo đức xã hội suy đồi…Cuộc sống đất nước hôm nay có nhiều cái đốn mạt hơn nhiều, man rợ bẩn thỉu hơn nhiều so với hồi ta theo các bậc cha chú mình ra ngoài Hongay, Uông Bí… làm cách mạng, so với hồi ta rời quê hương lên đường Nam Tiến... Thế là cái quái gì?!... Chẳng lẽ về toàn cục trong cái thế giới này, đất nước mình hôm nay vẫn cứ triền miên suy mạt so với thiên hạ, phú quý cứ giật lùi mãi thế này ư?..

-         Một sự nô dịch được một nhà nước nhân danh của dân, do dân, vì dân thực hiện…

-         Một sự nô dịch do chính cuộc cách mạng ta theo đuổi từ đầu sản sinh ra và tạo dựng nên?!..

Trời đất ơi, làm sao sự thật lại có thể mỉa mai đến độc ác như vậy?

Một cuộc cách mạng bị phản bội? Hay là một sự nghiệp cách mạng bị tha hóa?..

…Đi cả một đời người, không quản bất kỳ ra sống vào chết nào, từ cái lầm than cơ cực hôm qua… Cuối cùng chỉ là để đi tới cái ngột ngạt khó thở của hôm nay?.. …Ta đâu có phải là kẻ vô tri vô thức?  …Song lẽ nào đường đời của một con người được giác ngộ lại trớ trêu đến như vậy? Hay là chính bây giờ, phải đi hết cả một đời người ta mới giác ngộ ra được cái điều ta cần phải giác ngộ?.. Ôi, nếu đúng thế thì muộn quá, đau xót quá!..

Thế còn đường đời của cả dân tộc này suốt từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến nay?.. Nhìn lại xem nào…

…Hai triệu người chết đói. Rồi đến kinh qua bốn cuộc chiến tranh liên tiếp chống lại bạo quyền xâm lăng từ bên ngoài… Dân tộc ta đã bị cướp đi khoảng sáu, bẩy triệu người và gần một nửa thế kỷ chìm đắm trong bom đạn, giữa lúc thế giới đi vào một thời kỳ phát triển mới chưa từng có…

…Đã ba mươi bảy năm trong độc lập thống nhất, thế mà đến hôm nay vẫn lận đận là một quốc gia nghèo hèn, ngày càng tụt hậu so với chung quanh!.. Hay là tại dân tộc mình trong thời bình thì ươn hèn, ngu dốt và hư đốn quá?

…Mọi bất công xã hội ngày xưa có thể đổ cho thực dân phong kiến. Còn hôm nay thì đổ cho ai?.. Đánh thắng bốn cuộc chiến tranh xâm lược lớn, giành lại giang san đất nước, ước mong khai phá con đường cho dân tộc này mở mày mở mặt đi lên cùng bàn dân thiên hạ… Song hiển nhiên hôm nay cái quán tính lịch sử đang lăm le một lần nữa cướp đi tất cả:  Thời phong kiến trước đây đất nước chỉ phải chịu đựng có một vua, thời thuộc địa thêm cái thằng toàn quyền… Còn thời nay?  …Khác chăng là đất nước hôm nay phải chịu đựng cả một hệ thống dây mơ rễ má phủ khắp đất nước chiếm ngôi vua. Thống soái cái hệ thống chiếm ngôi vua này là lúc nhúc các vua tập thể lớn nhỏ, cha truyền con nối ở khắp mọi nơi  mọi cấp!...

Trời đất ơi, có thật phải như vậy không?.. 

Cái sự thật một hệ thống dây mơ rễ má giữ ngôi vua, cái sự thật “con vua thì lại làm vua…” đang trơ trơ ra trước mắt mọi người, đang phái sinh ra cả một hệ thống quan liêu ăn bám dằng dịt bóp nghẹt đất nước… Cái sự thật ngu dân và dối trá lộng hành cuộc sống mọi mặt của dân  – từ trong nhà ra đến nhà trường và toàn xã hội…  Cái sự thật lồng lộng thế này mấy chục năm rồi mà ta vẫn cam chịu giả điếc giả mù chung sống hay sao?

…Bây giờ phải cố mở to mắt ra mà nhìn cái tha hóa đang tạo dựng nên một sự nô dịch mới, với một giai tầng chủ nô mới người bản sứ, chính từ máu mủ ruột rà của mình sinh thành nên!.. Do cả cái ngu hèn của mình góp phần tạo dựng nên!.. Trời đất, có phải như thế không?.. Thật là chua chát quá, tai quái quá!..

…

…

…Trời đánh thánh vật cái thằng quán tích lịch sử tai ác này đi! 

…Phạm Trung Nghĩa ơi, trong tổng kết năm xưa anh đã có công phát hiện ra thằng kẻ thù truyền kiếp này của dân tộc, kẻ thù đáng sợ hơn bất kỳ kẻ thù nào!.. Chính là cái thằng quán tích lịch sử tai ác này?!.. …Phải! Chính nó mới đúng là kẻ thù luôn luôn mang lại cho dân tộc ta trong mọi cuộc đấu tranh anh dũng bất khuất thất bại cuối cùng!  …Thất bại cuối cùng của dân tộc sau mỗi cuộc chiến anh dũng và vỹ đại nhất?! …Bất kể dân tộc ta đã giành được những thắng lợi vinh quang như thế nào?!   …Ôi, cuộc sống oái oăm đến thế là cùng!.. …Làm người, dần dà ta mới thấm thía hơn thế nào là kẻ thù nguy hiểm nhất của ta là chính ta – nghĩa là những yếu kém của ta và lúc nào cũng tìm cách ngự trị ta! …Ôi, khi một con người, một dân tộc không ý thức được, hay là quên đi mất, hay là không đủ bản lĩnh vượt qua cái điểm yếu gần như là một lời nguyền này: “Kẻ thù nguy hiểm nhất của ta chính là ta!”...

…Anh Nghĩa ơi, cả hai chúng ta đã phải trực tiếp trả giá đắt cho cái thằng quán tính lịch sử này rồi. Chúng ta đâu có mơ hồ gì về nó!?.. … Thế nhưng tại sao cả anh và tôi mấy chục năm nay đều bất lực, đều bị nó đánh bại… Cả nước đang bị nó đánh bại, đang bị nó nô dịch! … … …Cho đến hôm nay cả anh và tôi vẫn chưa có cách gì có thể vạch mặt chỉ tên kẻ thù truyền kiếp này trước toàn dân tộc! Cái ác, cái ngu dốt, cái dối trá, cái hủ bại đã bao phen bị cách mạng đào sâu chôn chặt, nhưng hôm nay tất cả những yêu quái này lại được quán tính lịch sư hồi sinh, với những phương thức hiện đại hơn trước gấp nhiều lần… Tất cả đang bề thế cộng sinh thành những bầy đàn dòi bọ mới, lúc nhúc khắp nơi không bỏ sót hang cùng ngõ hẻm nào trên mảnh đất của tổ quốc! … …… Tất cả chúng nó đang dương dương tự đắc ngự trị đất nước. Thế là thế nào? Vì sao đến nông nỗi này?..

…Chẳng lẽ lại một lần nữa, sau những chiến thắng hào hùng đánh bại mọi kẻ thù bên ngoài mạnh gấp bội, song chính dân tộc này lại đang bị đánh quỵ bởi những tha hóa được cài cấy sẵn ngay trong cơ thể sống của chính mình hay sao? Có phải như vậy không?  …Từ anh hùng chống ngoại xâm vang dội toàn cầu, hôm nay dân tộc ta lại trở về, hay bị đảy trở về làm kẻ bị nô dịch mới? Chẳng lẽ sự thật lại cay đắng đến thế?.. Có cách gì cả dân tộc mình nhìn nhận lại chính mình? Muốn thoát khỏi cái lưỡi hái của quán tính lịch sử, có lẽ trước hết phải tự mình nhìn lại chính mình!..

…Ôi, sao mày lại hiểm độc đến thế hả cái thằng quán tính lịch sử?!.. Mày là ai mà ác thế? Mày còn hành hạ dân tộc này đến bao giờ nữa? Gần hai thế kỷ làm dân tộc này mạt kiếp rồi mà mày vẫn chưa buông tha, chưa thỏa thích hay sao?.. Đến bao giờ mới vạch toạc ra được chính mày là kẻ đồng lõa đầu tiên dắt nối mọi kẻ thù khác làm suy nhược dân tộc này?!..

…Thế nhưng cả dân tộc Việt Nam giầu truyền thống lịch sử vinh quang và không một thời nào thiếu kiên cường này cũng phải tự hỏi mình: Tại sao chính mình cứ hèn yếu mãi, chính mình lại góp tay tạo dựng nên và bây giờ phải chịu cúi đầu khuất phục một chế độ chính trị nhiều sâu bọ của chính mình như thế?.. …Từ mấy thế kỷ nay cứ lặp đi lặp lại việc: cứ sống trong thời bình thì cả dân tộc mình lại trở nên ươn hèn, chịu cúi đầu khuất phục cái thằng quán tính lịch sử!.. … Lâu nay trí tuệ người đời đã chẳng từng kết luận “dân nào, chế độ chính trị ấy” hay sao? Dân mình không tự hỏi mình như thế, mà chỉ trông chờ vào thiện chí của chế độ chính trị thì đến ngày nào mới có lối ra?.. Cái gì là nguyên nhân dẫn đến cái nô dịch do chính mình nhào nặn ra sau khi tự tay mình đã đánh đổ cái nô dịch áp đặt từ bên ngoài?.. Mỗi người dân của đất nước này phải tự hỏi mình như vậy chứ!..

…Chao ôi, xóa bỏ cái nô dịch tự chính mình tạo ra sao mà khó hơn gấp bội việc xóa bỏ cái nô dịch từ thực dân đế quốc bên ngoài áp vào!?..

…Sự thật lại là như thế à?!..

Đến đây, giữa cái nóng oi ả đến bở người, tướng Lê Hải vẫn chợt cảm thấy một luồng điện làm cho cơ thể ông ớn lạnh…

-         …Có cách nào làm cho từng người dân nước mình phải tự đặt ra cho mình những câu hỏi sống còn như thế?..

-         Tại sao cho đến nay ta vẫn chưa làm được bao nhiêu cho việc thúc đẩy  những câu hỏi tự vấn lương tâm như thế ra đời?.. Có hỏi được như thế, thì may ra mới có lối thoát chứ…

-         Ta bị trói buộc kỹ quá, hay là ta vẫn còn ngu dốt quá và hèn nhát quá?..

-         Chẳng lẽ cả một đời người ra sống vào chết như vậy, thế mà đến hôm nay ta vẫn chưa đủ trí tuệ, chưa đủ ý chí, và chưa đủ cả sự dũng cảm cần thiết nữa.., để lựa chọn được việc phải làm,  để thúc đẩy mọi người dân mình phải tự đặt ra cho mình những câu hỏi như thế?..

-         Ôi chính ta vẫn còn quá ngu và quá hèn đến nhường vậy?!.. Sao chính ta không thể là một thùng thuốc súng!.. ... Ký ức các trận huyết chiến ở Củ Chi, ở Rừng Sác, trên Pleiku… dồn về.

-         …?

-         …?

Vô số câu hỏi mới ập tới, nhưng chẳng có một câu trả lời nào xuất hiện. Những câu hỏi mới ập tới này chỉ thôi thúc câu hỏi ban đầu thêm quyết liệt: “…Có cách nào làm cho từng người dân nước mình vượt lên mọi sợ hãi, dám nhìn thẳng vào chế độ chính trị hiện nay và dám tự đặt ra cho mình những câu hỏi sống còn như thế hay không?..  Về chính mình, về đất nước…”

-         Người dân phải vượt lên mọi sợ hãi!..

-         Trước hết bằng cách chính mình phải vượt lên mọi sợ hãi!..

-         Cái giá dân tộc này phải trả quá đắt, vì ngu dốt, vì sự hy sinh bị phản bội đã đành… Ngày nay cái giá này đang ngày càng đắt, vì đất nước đang lạc đường và lạc lõng, trong một thế giới hôm nay đã hoàn toàn khác hẳn... Có cách nào nói lên giữa ban ngày ban mặt sự thật này và thôi thúc từng người dân phải tự đặt ra câu hỏi sống còn, cho chính mình, cho đất nước này hay không?... Một dân tộc sau những chiến thắng vinh quang đã đi tới giành lấy thất bại cuối cùng như hôm nay: Đang quá u mê trong những hèn kém mới!..  Ôi sự thật có phải là như thế không!?.. 

-         Trước đây còn có thể đổ lỗi cho tình trạng vì mất nước nên đất nước mình bất khả kháng rơi vào cái thế giới “hai phe bốn mâu thuẫn”[1]  trong quá trình đấu tranh giành lại độc lập … …Cứ cho là như thế đi để khỏi tranh cãi dài dòng! …Nhưng đất nước độc lập được ba mươi bảy năm rồi mà như thế này thì tại cái gì??!..

-         …Chí ít là từ khi hệ thống thế giới xã hội chủ nghĩa sụp đổ, nước ta chẳng còn bất khả kháng phải đi với phe nào nữa, thế giới cũng chẳng còn chia thành các phe nào nữa theo ý thức hệ… Trong một thế giới như thế, ta vẫn cứ như thằng mù… Ta không nhìn ra cái đổ nát phải đổ nát, mà chỉ có sự khiếp sợ khi thấy các nước Liên Xô Đông Âu sụp đổ... Ta không nhìn rõ được mình đang đứng ở đâu, không có khả năng tự khẳng định chính mình. Trong một thế giới đã thay đổi sâu sắc như thế, ta không có khả năng xác lập được vị thế ta là ta, không có khả năng nhìn nhận lại chính ta, mà vẫn chỉ nghĩ đến tìm kiếm sự dựa dẫm… Trong một thế giới đã thay đổi đến như thế mà lãnh đạo đất nước vẫn mù quáng bám lấy cái đổ vỡ, quay về liên minh với đổ vỡ, để đất nước phải hứng chịu lấy số phận hẩm hiu như hôm nay…Như thế thì có gì là oan uổng!? Một đất nước dặt dẹo, bám nách một siêu cường sặc mùi Đại Hán!.. Thật là cay đắng!.. Trách trời trách đất làm gì…

-         Đúng là chế độ chính trị này phải chịu trách nhiệm trước hết về mọi điều đất nước đang phải gánh chịu hôm nay. Nhưng tại sao nó lại có thể  phôi thai từ cách mạng? Tại sao?... Tại sao?.. Nguồn gốc của hai chữ “tại sao?” này!.. … Có lẽ Phạm Trung Nghĩa đúng, cách mạng chỉ làm được việc phá cái phải phá bỏ, chỉ có thế mà thôi… Mọi câu chuyện chết người đều xảy ra sau khi công việc phá bỏ được hoàn tất! Cái gì mọc lên trên bãi đất được sự phá bỏ này khai hoang mới là điều quyết định. Có phải thế không?..

-         Sức tàn lực kiệt như thế này, ta còn dấn thân được đến đâu cho việc thôi thúc dân tộc mình phải đặt ra những câu hỏi sống còn như thế?…

-         …

-         …

Trong chiếc ghế bành bằng mây, vẻ ngoài tướng Lê Hải ngồi im không động đậy, hai mắt ông nhắm lại như người ngồi thiền. Chẳng biết ông ngồi trong tư thế ấy bao lâu rồi, chỉ có vài ngón tay ông trên thành ghế lúc hơi hơi máy máy, lúc khe khẽ run bật bật…Những ngón tay này hình như đang bị biết bao nhiêu ý nghĩ, bao nhiêu câu hỏi đang sôi sục tâm thức ông xáo động...

…Cho đến khi tiếng chuông ngoài cổng kéo ông đứng dậy. Ông chầm chậm đi ra cửa…

-         Ôi anh Nghĩa! Đi Tây Nguyên về rồi à?

-         Vâng, tôi mới bay về tối hôm qua, như đã gọi điện cho anh từ Pleiku. Đúng là trăm nghe không bằng mắt thấy.

-         Bao giờ chẳng thế!

-         Thạch bố trí cho tôi đi chuyến này hay quá anh ạ. Bây giờ bô-xít Tây Nguyên đang ngắc ngoải đúng như các phản biện của giới trí thức. Riêng nhà máy alumina Tân Rai hoàn thành hai năm nay rồi mà vẫn phải đắp chiếu, vì không sao huy động được nhiều nghìn tỷ đồng cho xây dựng cảng và đường vận tải. Trong khi đó riêng Nhân Cơ phải trả tiền lãi hàng năm cho vốn vay ngân hàng khoảng ba mươi, bốn mươi triệu đô. Nhà máy alumina Đắc Nông chậm tiến độ hai năm rồi, nếu hoàn thành, càng chết nền kinh tế cả nước! Mở rộng quy mô sản xuất, càng chết nữa. Bô-xít Tây Nguyên rõ ràng là một cái bẫy không có lối ra cho kinh tế nước ta anh ạ.

-         Nghĩa là đất nước sẽ ngắc ngoải thêm nữa?

-         Không thể nói khác được anh Lê Hải ạ. Cái nhà nước này ngoan cố quá! Bây giờ xóa sổ hai cái nhà máy alumina này vẫn là kịp thời và kinh tế nhất, anh Lê Hải ạ. Làm ăn như thế có chết người ta không!...

-         Cá không ăn muối cá ươn, có phải không? Thật là khổ cho đất nước mình… Tôi đinh ninh sáng nay anh không đến.

-         Đến chứ. Đã hứa với anh là đến mà.

-         Coi bộ quá sợ bỏ lỡ cơ hội chia tay đột ngột?

-         Không phải chỉ có thế đâu… - ông Nghĩa cười. - …Tôi bây giờ chẳng phải là tai mắt không thể thiếu được của anh hay sao? – đại tá thương binh Phạm Trung Nghĩa tay dựng chiếc xe đạp vào tường, tay ân cần vỗ vỗ lên vai bạn. Bây giờ nhờ cái xe đạp điện ắc-quy, nên việc đi lại trong thành phố của ông Nghĩa khá thoải mái.

-         Phải… Từ sau khi bị cái choáng chết tiệt ấy, đành chỉ ru rú trong cái nhà này, không còn đi được đến đâu nữa…

-         Anh vẫn còn tự mình ra mở cổng được cho tôi như thế này là yên trí rồi. …Biết đâu đấy, qua chu kỳ sinh học thấp này sẽ là chu kỳ Lê Hải hồi sinh hay hoàn đồng thì sao! Nhất là anh vẫn giữ được cho mình trí nhớ và sự minh mẫn tuyệt vời.

-         Tốt thôi. Cho nhau đi tầu bay lúc này không xa xỉ đâu. Hậu vừa mới đi chợ, chắc còn lâu mới về, anh phải tự pha cà-phê lấy và ngồi uống một mình.

-         Không sao. Tôi sẽ pha bù cho anh một cốc sữa nóng… Cam đoan uống hết đấy nhé? – ông Nghĩa vừa nói vừa mở ra một cái gói giấy to to dài dài cho bạn xem…: - …Đây là ba mươi hai bông hồng của chúng ta!

-         Ôi lại cả hoa nữa. Ba mươi hai bông hồng  là ý nghĩa thế nào?

-         Tối hôm qua ghi lại chuyến đi Tây Nguyên, nhân thể tôi xem lại nhật ký… Đúng ngày này cách đây ba mươi hai năm chúng ta nộp Quân ủy Trung ương báo cáo tổng kết chiến tranh… Kết quả là tôi bị bắt đi tù ở Thạch Thất, vào đúng cái ngày Nguyệt định tổ chức mừng sinh nhật tôi năm mươi tuổi… Ít ngày sau đó anh mất chức Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Lý luận quân sự của chúng ta bị giải thể… Sau đó ít bữa nữa, là cái giấy báo tử: Nam hy sinh trên chiến trường Siêm-riệp… Một năm đầy ắp những sự kiện đau thương của riêng hai chúng ta, anh Lê Hải ạ[2].

-         Trời đất ơi, đã ba mươi hai năm rồi à!..

-         Vâng…

Hai người đứng nhìn nhau hồi lâu, không nói lên lời. Cái quá khứ ba, bốn thập kỷ đằng đẵng đột nhiên choán hết tâm hồn họ…

Một lúc sau tướng Lê Hải dắt khách vào nhà. Nhưng thật ra là ông Nghĩa đang dìu bạn đi. Ông Nghĩa lo mải vui câu chuyện, bạn mình có thể vấp ngã.

Loay hoay một lúc với hoa, với cà-phê và sữa, với các câu hỏi thăm về Tây Nguyên, về tình hình sức khỏe của tướng Lê Hải, câu chuyện giữa hai người đi thẳng vào nỗi day dứt đang thiêu đốt tâm can tướng Lê Hải.

-         Anh Nghĩa ạ, mấy tháng nay tôi cứ bị giằng xé mãi trong lòng bởi cái cảm giác hình như tiếng súng tự tạo của Đoàn Văn Vươn bắn thẳng vào ngực mình!..

-         Tôi hiểu được tâm trạng anh.

-         Anh Nghĩa ạ, cách đây ngót nghét bảy mươi năm tôi từ làng mình ra đi… Đấy cũng là cái làng của Đoàn Văn Vươn hôm nay. Ra đi lúc ấy tôi mang theo trong đầu hừng hực những khẩu hiệu cách mạng, nào là “Nước Việt Nam là của người Việt Nam!”, nào là “Người cày có ruộng!”, nào là “Độc lập – tự do – hạnh phúc!”… Bây giờ, nước ta là của dân ta ư? Nhà nước này là nhà nước của dân ư? Đoàn Văn Vươn phải tự làm ra súng bắn ai để giữ đất của mình?.. … Anh ạ, có thể vì tôi là người Tiên Lãng… Vợ con tôi bị giặc Pháp giết ở Tiên Lãng ngay những ngày đầu kháng chiến, cho nên tôi nghe tiếng súng Đoàn Văn Vươn với cái tai của một người Tiên Lãng như thế, với cái tâm trạng của một người Tiên lãng như thế!.. Không phải là người Tiên Lãng như thế, anh không nghe được như thế đâu, anh Nghĩa ạ… …

-         … - ông Nghĩa chằm chằm nhìn bạn.

-         …Rồi đến những tràng AK liên hồi…Công an bắn uy hiếp dân ở Văn Giang… Cứ như là trong chiến tranh… Những tiếng súng này làm tôi kinh hoàng… … … Anh ạ, cả một đời lính đánh Đông dẹp Bắc, tôi chưa một lần run sợ trước bom đạn giặc. Nhưng tiếng AK nổ liên hồi ở Văn Giang thực sự làm tôi hãi hùng, dù là đạn chỉ bắn thị uy: Trời đất ơi! Chế độ này, cái nhà nước này đã đến mức sẵn sàng xả súng  vào dân của mình rồi!..  Không còn gì để nói, anh Nghĩa ạ…

Câu chuyện chết lặng, vì cả người nói và người nghe đến đây đều chết lặng.

-         Một sự nghiệp cách mạng bị phản bội. Dân tộc này đang bị phản bội. Đó là sự khởi đầu bước đường cùng của một chế độ chính trị! Không thế nói khác được, anh Lê Hải ạ.  – mãi ông Nghĩa mới nói được thành lời.

-         Hệ quả tất yếu của một con đường đi sai? Hay đây là hệ quả của tha hóa hả anh Nghĩa?

-         Trời đất ơi, hai anh em ta đã hỏi đi hỏi lại lẫn nhau những câu hỏi này mấy chục năm nay rồi, anh Lê Hải ơi! – ông Nghĩa kêu lên.

-         Đành là thế, những đã có câu trả lời ngã ngũ nào đâu! Cuối cùng là tại cái gì? Hay tại cái gì là chính chứ?

-         Có lẽ là tại tất cả anh Lê Hải ạ, khó tách bạch ra lắm… Chỉ biết rằng sớm muộn, trước sau, cái chế độ này sẽ không thể tồn tại lâu nữa, do buộc phải thay đổi, do bị lật đổ, do mục ruỗng đến sụp đổ và bị lật đổ… Lâu nay tôi vẫn bị cuốn hút vào câu hỏi: Vừa là nạn nhân, vừa là chủ của đất nước, trong thực trạng hiện nay của đất nước, nhân dân mình có thể chủ động lựa chọn kịch bản nào? Có thể chủ động được đến đâu?.. Tôi không muốn mọi chuyện cứ phó thác cho số phận!

-         Tôi hiểu anh, vì thế tán thành nhiều suy nghĩ, lập luận và kiến giải của anh, anh Nghĩa ạ. …Giữa thanh thiên bạch nhật, trong bài “Trách nhiệm lịch sử” anh dám vạch thẳng ra món nợ phải tính bằng xương máu của mấy thế hệ dân tộc mà Đảng không thể thoái thác. Món nợ Đảng phải dựng nên cho nhân dân ta một thể chế chính trị tự do dân chủ sau khi giành được độc lập thống nhất đất nước - Như Đảng đã hứa trong Tuyên Ngôn Độc Lập khi động viên nhân dân đi theo Đảng... Nhân dân chờ đợi ba mươi bảy năm rồi… Đến hôm nay Đảng vẫn tiếp tục lẩn tránh nghĩa vụ phải trang trải món nợ lịch sử này… Trong loạt bài “Viễn tưởng”, anh đã kiến nghị con đường hòa giải khả dĩ toàn dân tộc có thể chấp nhận. Tôi nghĩ đấy là con đường có thể đưa đất nước ra khỏi tình trạng nô dịch và bế tắc hôm nay, đổi đời số phận của dân tộc… Tóm lại, tôi biết rành rọt suy nghĩ của anh chứ… … Tôi hiểu anh cố tìm kiếm mọi thỏa hiệp có thể… Anh tìm mọi cách tránh cho dân tộc ta một thảm cảnh nồi da sáo thịt mới, cố giảm xuống mức thấp nhất những tổn thất mới trong việc mở ra lối thoát khỏi bi kịch của đất nước hôm nay… Vì thế anh kêu gọi lương tri, kêu gọi hòa giải dân tộc trong cả nước, nhất là anh kêu gọi những người tâm huyết trong Đảng... Anh thúc giục mọi người có tấm lòng với đất nước, dù là đảng viên hay không đảng viên, tất cả hãy vượt lên nỗi sợ… Mỗi người hãy vượt lên quá khứ của chính mình, khép lại quá khứ, không ngoái lại quá khứ, để từ đây trong cả nước mỗi người cùng nhau mở ra cho chính mình và cho đất nước một trang sử mới, một con đường mới… Nhưng anh Nghĩa ơi, xin nhắc lại, dân tộc này đã chờ đợi ba mươi bảy năm rồi! …Bây giờ nhân danh chế độ, nhân danh định hướng xã hội chủ nghĩa, người ta đã sẵn sảng xả xúng vào dân rồi… Trước thực tế như vậy, liệu những mong muốn tâm huyết của anh có ảo tưởng hay không? Tâm huyết như thế có tệ hơn cả quỳ gối van xin không? Anh không tự hỏi mình như thế hả anh Nghĩa?

-         … … … - ông Nghĩa không trả lời được, mắt ngước lên trời, như để tìm kiếm cái gì..

-         Dân đi biểu tình bảo vệ biển đảo của tổ quốc thì bị đánh, bị đạp lên mặt, bị tù… … Đã đến nước người ta cho cả thương binh vào hành hung và ăn vạ ở Viện Hán Nôm, hòng làm câm những tiếng nói chân chính… Người ta còn làm biết bao nhiêu việc hèn hạ bẩn thỉu khác…  Từ cách chơi xấu với anh Trần Độ, anh Hoàng Minh Chính.., đến dựng lên câu chuyện vụ án hai bao cao su… Bất cần bỉ ổi, dối trá và mất nhân tính như thế nào… Cốt sao trấn áp được sự phản kháng của dân, khuất phục được dân… Thật lợm giọng quá anh Nghĩa ạ. Không còn lời gì để nói!.. … … Mà cũng quyết liệt quá, anh Nghĩa ạ, Anh xem, còn sự phản kháng nào của dân quyết liệt hơn như chúng ta đang thấy nữa không hả anh Nghĩa?... … Hay là phản kháng như thế vẫn chưa đủ?..  Trong khi đó đất nước cứ hết lễ hội này đến lễ hội nọ, không pháo hoa thì thi hoa hậu, hết hội thi này nọ lại đến hội thảo láo lếu kia… Làng làng, xã xã, thi nhau chùa chiền cúng bái, cốt sao làm cho dân lạc hướng, cốt làm cho dân ngu hơn nữa…  Trong một nhà nước, trong một chế độ chính trị mục nát và ăn bám đến mức thế này mà anh vẫn còn trông mong vào con đường hòa giải? …Trong khi đó vấn đề hòa giải của quá khứ Bắc – Nam ba mươi bảy năm nay đã xoay chuyển được tý nào đâu! 

-         …

-         …

-         Thế nào, bị dồn vào chỗ bí rồi hả ông đại tá thương binh Nghĩa thân mến?... Cái chân gỗ của anh không mách bảo được cho anh điều gì khôn ngoan hơn à?

-         Ôi… Anh cứ giễu tôi đi! Giễu cho hả lòng hả dạ đi… Việc này tốt cho bệnh huyết áp cao của anh đấy...  Vẫn quyết liệt như thế này thì không thể gọi là một Lê Hải ốm được! – mãi ông Nghĩa mới tìm được cách làm cho câu chuyện dịu lại. - … Nhưng thực lòng tôi không biết làm gì khác thật, anh ạ. Đến giờ này là như vây. … Tôi chỉ có một niềm tin đinh ninh: Dù mọi chuyện là gì gì đi nữa.., cứ khư khư ôm lấy cái gì đã xảy ra để cào cấu nhau, để xử lý nhau… thì không bao giờ có lối ra anh ạ. Làm như thế là tiếp tục cùng dìm đất nước này sâu hơn nữa xuống bùn đen...

-         Dìm mãi thế mà đã tới đáy đâu hả anh?

-         Vâng. Thế tại sao không coi quá khứ và mọi sai lầm đã xảy ra là cái cớ, là cơ hội cho quyết tâm đồng thuận cùng nhau mở ra một sự phát triển mới? Mà muốn thế thì việc đầu tiên là phải hòa giải!… Đoạn tuyệt với cái đã xảy ra bằng hòa giải, như thế có phải là triệt để hơn không, đỡ tốn xương máu hơn không?..

-         Nói thật đi, thực trạng đất nước đến nông nỗi này, mà anh vẫn còn u mê vào hòa giải như thế, có phải là khiếp nhược, là đầu hàng cầu xin không?

-         Anh ạ, chúng ta ngồi đây phê phán có toác cả phổi ra cũng chưa vạch hết được mọi tha hóa đang diễn ra đâu, anh Lê Hải ạ. … Dù phê phán quyết liệt đến thế nào đi nữa, chúng ta cuối cùng vẫn phải nghĩ đến giải pháp, nghĩ đến lối ra anh ạ… Không thể chỉ phê phán cho hả giận, càng không thể chỉ căm phẫn đạp đổ tất cả rồi tính sau… Không thể xử sự đơn giản như thế đối với vận mệnh quốc gia được anh Lê Hải ạ.

-         Thế anh đã thấy lối ra cho hòa giải của anh rồi hả? - Tướng lê Hải bộp lại luôn, ông không đủ kiên nhẫn theo đuổi cách nghĩ của ông Nghĩa.

-         …

-         …

Ông Nghĩa lúng túng một lúc:

-         …Thú thực là nhiều lúc tôi cảm thấy như húc đầu vào đá anh Lê Hải ạ… Đến hôm nay vẫn chưa tìm được lối ra, dù tôi tin rằng nhất thiết mọi lối ra phải đi qua hòa giải… Đấy là sự thật… Bức bách quá, anh Lê Hải ạ… - ông Nghĩa dừng lại, nhấp nháp tý nước trắng để nói tiếp:  - …Tôi nghĩ chúng ta đã bị trừng trị đích đáng cho sự thẳng thắn, trung thực của mình, ngay giữa lúc tiếng súng chiến tranh biên giới phía Bắc năm 79[3] đang nổ… Chúng ta trăn trở về thân phận đất nước từ hồi ấy, mà đến hôm nay đã tìm được lối ra đâu? Sau những ngày tôi ở Thạch Thất về[4], Nguyệt đã chẳng từng nhắc tôi và anh là mọi chuyện của đất nước phải làm lại từ đầu, để thay đổi tất cả, để cùng nhau mở ra một con đường mới là gì!?.. Phải làm lại từ đầu!.. Câu nói ngày ấy đã hơn ba chục năm rồi… Thế mà mỗi khi nhớ lại, tôi vẫn còn gai cả người anh Lê Hải ạ!

-         Từ lâu tôi vẫn thừa nhận chị Nguyệt dạy Sử nước mình với nỗi đau của người làm mẹ. 

-         Anh Lê Hải ạ, càng ngày chúng ta càng rõ, muốn chặt đứt cái vòng luẩn quẩn của quán tính lịch sử nhất thiết phải lựa chọn một con đường phát triển khác hẳn con đường dân tộc ta đã đi cho đến hôm nay anh ạ. Phải là một con đường khác hẳn với quán tính lịch sử.., như nước Nhật đã làm, Hàn Quốc đã làm, nhiều nước khác mấy chục năm nay đã làm, đang tìm cách làm, con đường khởi đầu bằng văn hóa với tất cả tầm vóc và sức mạnh bất diệt của nó… … …Trong lòng ray rứt quyết liệt là thế, nhưng tôi cố nén mọi cảm xúc, chắt lọc những kinh nghiệm của lịch sử nước mình và của các quốc gia để tìm lối ra anh ạ… Tôi cố tỉnh táo gạn đục khơi trong.., cố tin vào cái thiện vẫn có thể còn leo lét cả ở trong những con người đã tha hóa nhất, để suy nghĩ về một lối ra đỡ tổn thất nhất, tiết kiệm xương máu nhất cho đất nước anh ạ… Bốn cuộc chiến tranh vừa mới hôm qua thôi, như thế còn chưa đủ hay sao hả anh?..

-         Tôi không khuyến khích đổ vỡ, càng không muốn đổ máu, nhưng cũng không thể chấp nhận ảo tưởng. Anh nói tiếp đi. – tướng Lê Hải động viên ông Nghĩa.

-         Vâng… Nhưng quả thật trí tuệ của tôi.., đến giờ phút này, vẫn chưa mách bảo được điều gì hơn là tìm cách thực hiện hòa giải dân tộc. Bắt đầu từ chiều sâu văn hóa là như thế đấy anh ạ… …Vâng. …đến mức tôi cố nuốt vào bên trong mọi điên giận và khinh tởm.., để viết lên những điều tôi cố tìm tòi cho hòa giải. Anh cứ đọc lại các bài tôi viết đi… Tôi làm tất cả để cố thực hiện hòa giải anh ạ…  Thú thật, vì tôi không phải là Phật, tôi chưa có được đức tính độ lượng như Phật, nên nhiều lúc tôi phải nghiến răng nghiến lợi để viết xuống giấy những suy nghĩ về hòa giải anh ạ. Nghĩa là tôi phải quyết liệt chống lại chính mình để viết lên mong muốn về hòa giải, anh hiểu không?…

-         …

-         …

-         …

-         Nói thật đi anh Nghĩa, anh đang khó hòa giải nhất với cái gì?

-         Với chế độ này anh ạ. Nói chuẩn xác hơn là với những người đang cai trị chúng ta!

-         Tôi đang nói chuyện với một Phạm Trung Nghĩa phản động? -  trên mặt tướng Lê Hải sáng lên một nụ cười hiền hòa đi theo câu hỏi.

-         Cứ phê phán cho sướng mồm đi!.. Anh cứ nhìn lại những mất mát của đại gia đình họ Phạm chúng tôi, cứ nhìn lại những tổn thất không lời nào nói hết được của dân tộc ta mà xem… Phải nuốt tất cả mọi thứ dơ dáy và phản bội vào bên trong để cố viết ra hòa giải, anh có hiểu không?… 

-         Tôi biết.., anh chấp nhận trả giá cho nỗ lực của mình. – tướng Lê Hải đồng cảm.

-         Cái giá không dễ chịu chút nào đâu anh ạ… Đối với chính mình đã là chịu nhục và liều chết… Còn đối với ngoài đời không hiếm khi là ngậm đắng nuốt cay, anh hiểu không?.. … …Lúc gặp nhau trên mạng hay ngoài đường, nhiều người tốt đã chửi thẳng vào mặt tôi thậm tệ về cái khát vọng hòa giải này. Có người đã gọi tôi là kẻ đào ngũ. Có người gọi tôi là con chim mồi làm tay sai trá hình cho chế độ cộng sản… Ngay em tôi, cậu Lễ, đã mấy lần nhiếc móc tôi trước mặt anh về cái tội “ngu trung” mà chính anh cũng không thèm đứng ra bênh tôi lấy một lời!… Nhưng tôi hiểu được những suy nghĩ này, và mong sẽ có ngày mình được hiểu đúng hơn… … …Tôi chưa bỏ cuộc… Tôi vẫn tiếp tục đi tìm con đường hòa giải như thế, thậm chí hòa giải rất triệt để, với tinh thần không ngoái lại quá khứ để thay đổi tất cả… …Vì đến giờ phút này, ngồi trước mặt anh như thế này, tôi vẫn chưa nghĩ ra được lối thoát nào khác thông minh hơn hòa giải anh ạ…

-         … - tướng Lê Hải ngồi yên lắng nghe.

-         Muốn thôi cấu xé nhau, muốn bộc bạch to nhỏ cho nhau nghe để cùng nhau nhận thức lại được chính mình, để tìm tòi, để lựa chọn một con đường mới.., nhân dân ta phải bắt đầu từ hòa giải, anh Lê Hải ạ. Hòa giải như thế là để cùng nhau khát khao thay đổi chính mình, để có trí tuệ và ý chí dấn thân… Hòa giải để có được Việt Nam thực sự là tổ quốc của mọi người Việt Nam tự do…  Hòa giải là để cùng nhau tìm đường trở thành một dân tộc tự do, anh ạ… Tôi khát khao hòa giải, trước hết là vì tôi khát khao tự do!

-         Ôi anh Nghĩa!… - tướng Lê Hải thốt lên. Ông phải nghỉ một lúc rồi mới nói tiếp được: - …Chế độ mục nát đến thế này mà anh vẫn còn nuôi khát vọng như thế?.. Lãnh đạo cầm quyền đất nước thì năm bè bẩy mối…  Tham nhũng chụp giựt đến đâu cũng chưa thỏa, bây giờ vỡ bong bong bất động sản, vỡ bong bong thị trường chứng khoán, thì lại đem tiền dân đóng thuế đi cứu nợ xấu. Không đủ tiền cứu thì in thêm tiền mà cứu… Làm như thế có khác gì cướp trắng mồ hôi nước mắt của cả nước để trám vào?… Thử hỏi ăn cướp như thế hay ăn cướp xảy ra thường thấy ở các tiệm vàng tội nào nặng hơn?..  Anh muốn hòa giải với kẻ cướp à?.. Anh nghĩ kẻ cướp chấp nhận hòa giải à? Không có dân chủ thì hòa giải thế nào?

-         Vâng, tiền đề của hòa giải đúng là phải dân chủ, còn không thì chỉ là nói xuông.

-         Anh thấy chưa anh Nghĩa!

-         Nhưng dân chủ phải bắt đầu từ hòa giải! Nghĩa là qua hòa giải cùng nhau để giành lấy dân chủ anh ạ.

-         Tôi dám chắc, nếu còn sống, cụ Hồ sẽ là người phê phán quyết liệt nhất những cái hại dân hại nước của cái chế độ chính trị đã biến chất hiện nay!.. Năm này qua năm khác vận động học tập tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Nhưng trên hành động thực tế, những người hiện đang nắm trong tay vận mệnh đất nước đã phản bội Tuyên Ngôn Độc Lập, đã vứt Di chúc của Cụ vào sọt rác!.. Người đứng đầu cả nước việc học tập này lại là người nêu gương xấu nhất về suy đồi đạo đức, tham nhũng tiêu cực trong cả nước ngày càng trầm trọng hơn… Rồi đến các  Hội nghị Trung ương đảy mạnh phê bình, tự phê bình, chống tham nhũng tiêu cực!.. Anh tin là những thứ này là thật à? Là sẽ thành công à?..

-         Những thứ này chẳng có cái gì để tin cả, anh Lê Hải ạ. Chẳng có gì mới cả!.. Tôi chưa biết họp hành như thế này thực chất bên trong là những chuyện gì. Có thể những điều được thông báo trên báo chí và phổ biến xuống tận cơ sở chỉ là cái vỏ, là những cách thể hiện công khai ra dư luận một khía cạnh nào đó của câu chuyện thôi anh ạ… Năm sáu nhiệm kỳ này kể từ khi đổi mới, có nhiệm kỳ Đại hội nào mà không riết róng vấn đề phê bình, tự phê bình, chống tham nhũng đâu!.. Bây giờ  làm theo kiểu chiến dịch rất phô trương rầm rộ thế này, có thể chỉ là cách đánh trận giả, là cách biểu diễn mới… Nghĩa là tạo bình phong che giấu việc  xử lý với nhau một vài chuyện nội bộ nào đó quá ư là bê bối mà thôi…  Còn nếu họp hành mà muốn chọn đảy mạnh chống tham nhũng tiêu cực là mục đích thật, thì tốt lắm cũng chỉ là một mục đích hay một hy vọng hão huyền anh ạ!.. 

-         Anh Nghĩa ạ, cổ kim xưa nay làm gì có chuyện chỉ cần vài cuộc họp phê bình và tự phê bình là chống được tham nhũng!.. Lại càng không thể chống được theo cái kiểu đóng cửa bảo nhau tự phê bình và phê bình như đang làm! Anh hãy tự hỏi đi: Có một khuyết điểm nào dù nhỏ nhất của lãnh đạo, của đảng viên, của Đảng mà lại không liên quan đến vận mệnh và lợi ích quốc gia? Thế thì tại sao không công khai minh bạch hết, tự phê bình và phê bình trước dân, để cùng với cả nước đấu tranh, cùng với cả nước sửa chữa, ngăn ngừa, tìm biện pháp khắc phục? Chẳng lẽ quốc gia chỉ là một thứ đồ chơi của họ thôi à? Hay là…

-         Hay là gì nữa, anh Lê Hải?

-         Hay là làm kín là chỉ nhằm dàn xếp với nhau, với mục đích trốn tránh thay đổi và phòng ngừa đổ vỡ, rồi để cùng nhau xiết dân hơn nữa, nhằm bám giữ đến cùng chế độ này?…Anh xem, lĩnh vực nào của đời sống đất nước mà không đày rãy những thứ giả, diễn, hão như thế?.. …  Vậy mà anh cầu mong ở họ hòa giải à?

-         Tôi thực sự bí!.. Còn phải nghĩ rất nhiều về các tấn kịch này anh Lê Hải ạ!

-         Cải tiến cải lui bây giờ lại bốc cái việc chống tham nhũng để bên Chính phủ bỏ sang bên Đảng, tái lập lại cái Ban Nội chính để chống tham nhũng tiêu cực trong cả nước… Có thể vì quá bê bối đến mức mất còn, nên phải điều chỉnh lại. Nhưng anh xem, câu chuyện nằm ở chỗ việc nhà nước, việc Đảng cứ tuốt tuột luột ném chung vào một cái nồi lẩu tạp-pí-lù! Bê đi đảo lại mãi trong cái hệ thống nhất nguyên lùng nhùng… Làm như thế này thì ăn thua gì hả anh Nghĩa? Cho đến nay đã bao giờ truy cứu, quy kết được trách nhiệm cụ thể của một cá nhân lãnh đạo nào chưa?.. Cùng lắm thì …xin tự kiểm điểm sâu sắc và rút kinh nghiệm!.. Nghĩa răn đe được một vài người, song cái cỗ máy sản sinh ra mọi khuyết tật trong đời sống đất nước thì vẫn nguyên vẹn. Cả nước chán ngán những chuyện này lắm rồi. Bởi vì nguyên nhân của tham nhũng tiêu cực nằm sâu trong cốt lõi cái hệ thống nhất nguyên này. Đảng lãnh đạo trực tiếp và toàn diện thì nó như thế đấy!.. Mấy chục năm nay phê bình và tự phê bình có khắc phục được gì đâu! 5 năm vừa qua lại là nhiệm kỳ tệ hại nhất.  Cái giả - diễn – hão đày rãy mọi mặt mọi nơi như thế, đảng hôm nay bây giờ là cái gì hả anh Nghĩa? Phạm Trung Nghĩa đảng viên của đảng hôm qua đang hy vọng hòa giải với cái đảng hôm nay?

-         Sao mà ác khẩu thế, anh Lê Hải!.. … Cứ giả định là tự phê bình và phê bình đợt này đạt kết quả chân tình chưa từng có đối với mọi cá nhân đi, tổng bí thư nhận định tế mà.. Nhưng mọi vấn đề trọng đại của đất nước, từ quốc kế dân sinh, nội trị, quốc phòng, đối ngoại… đang ngày càng nóng bỏng.., song chưa thấy một giải pháp nào được đề ra anh Lê Hải ạ… Diễn đạt nôm na là thế này: nước đang lụt, nhà đang cháy, trên biển Trung Quốc uy hiếp như vậy, tự phê bình và phê bình cá nhân lần này, cứ giả thử là rất thành khẩn tự nhận mình là còn chưa liêm khiết, chưa gương mẫu, còn nhiều yếu kém..,  xin thử hỏi sự thành khẩn này có cứu được lụt và giập được cháy đang xảy ra không? Có ngăn cản được Trung Quốc đang leo thang trên Biển Đông hay không?..  Gặp chức sắc nào tôi cũng chất vấn như thế, song chẳng có câu trả lời!..

-         Trong khi đó hình như quá trình mục ruỗng vẫn đang thời kỳ siêu phát  anh Nghĩa ạ, nghĩa là vẫn chưa cùng tắc biến đâu!

-         Vâng. Có thể là còn kéo dài…

-         Anh xem, điều hành đất nước mà cứ như là cái đám kiểm lâm, vừa bất lực, vừa trực tiếp bảo kê cho chặt phá rừng, thế thì chống chống cái nỗi gì!?... Định làm thật chống tham nhũng tiêu cực, sao  hết nhiệm kỳ này đến nhiệm kỳ khác cứ lẫn tránh mãi việc sửa lỗi hệ thống? Quay lại câu chuyện của anh, tình hình đất nước bây giờ còn tệ hại hơn cả thời Hoàng Lê Nhất Thống Chí… Thế mà anh vẫn không dứt bỏ được con đường hòa giải hả anh Nghĩa?.. – tướng Lê Hải như sôi lên.

-         Vâng… … Có thể là tôi còn quá yếu đuối, anh ạ… Hay là… cách nghĩ của tôi có thể triệt để hơn anh? Có thể lắm chứ! … …Chắc chắn là chúng ta theo đuổi những lối ra khác nhau anh ạ.  Cái đầu lạnh của tôi cứ bắt tôi phải đi con đường hòa giải, cho đến giờ phút này tôi vẫn kiên trì...  Làm như thế có phải là tôi quỳ xuống van xin hay không?.. Ôi trời đất, nếu quỳ xuống van xin mà có được hòa giải, tôi cũng xin quỳ ngay, xá gì hả anh Lê Hải!?… Nhưng tôi chắc cả hai chúng ta đã được cuộc đời ban phát cho đủ roi vọt rồi. It nhiều chúng ta đều hiểu được hòa giải cũng phải có trí tuệ và ý chí đấu tranh mà giành lấy, chẳng có cái gì cho không cả!

-         Hỏi thẳng luôn. Nếu hòa giải thất bại thì sao? – tướng Lê Hải không giữ được bình tĩnh nữa. Khuôn mặt ông xanh xao lâu nay bừng bừng lên.

Ông Nghĩa phải nắm lấy tay bạn để trấn tĩnh bạn. Một lúc rồi ông mới nói tiếp được:

-         Tôi cũng nghĩ như anh. Con đường hòa giải tôi đang theo đuổi lúc đầu thất bại có lẽ là cầm chắc.., nhất là với tình trạng trấn áp và kìm hãm dân trí như hiện nay. Xã hội lại đang quá nhiều chuyện đình đốn… Đã thế ba mươi bảy năm rồi mà đất nước vẫn đang oằn lên dưới gánh nặng của quá khứ thâm căn cố đế từ tứ phía, rồi còn những độc hại mới do chính chế độ này ba mươi bảy năm qua sản sinh ra nữa… Đúng là hầu như không còn gì để mà hòa giải nữa! Tôi thừa nhận thực tế hiện nay là như vậy, anh ạ. Cái gì phải đến, sẽ đến…  Thế nhưng có nhất thiết phải chịu khoanh tay nhìn con tạo xoay vần không? Còn một sự lựa chọn nào khác không?.. Thậm chí khoanh tay như thế cũng là mắc tội với đất nước, anh không nghĩ thế à!..

-         Anh lẩm cẩm lắm! Biết là không cứu vãn được nữa và sẽ sụp đổ,  không theo cách này thì theo cách khác… Tổng bí thư mới đã phải thú nhận cái xấu đã đến mức đe dọa sự tồn vong của Đảng, của chế độ, thế mà anh vẫn còn mất công phấn đấu cho hòa giải?.. Sao không đạp dấn cho nó đổ sớm luôn đi! Anh muốn  kéo dài cái thời kỳ ngắc ngoải này phải không?

-         Không! Tôi không nghĩ thế!.. Chưa thể kết luận ngay như thế được!..  - ông Nghĩa bật lò so.

-         Thật là ngoan cố quá thể!

-         Nhưng mà anh Lê Hải ơi, nếu nỗ lực hòa giải thất bại, thì chính sự thất bại này sẽ thúc đẩy nhanh hơn nữa quá trình sụp đổ, thậm chí sẽ có thể định hướng cho sụp đổ... – ông Nghĩa nài nỉ. - …Bởi vì một thất bại như thế của hòa giải sẽ vạch ra cho mọi người thấy: Chỉ còn lại duy nhất con đường đối kháng mà thôi, không có gì phải ân hận nữa! Mọi người sẽ quyết tâm đối kháng, sẽ biết đối kháng với cái gì và như thế nào, sẽ thôi thúc cả nước đấu tranh!.. Đấy mới chỉ là một nhẽ anh ạ…

-         Còn nhẽ nào nữa?

-         Nhẽ khác là thế này anh ạ. Cho dù một khi sụp đổ xảy ra theo cách này hay cách kia, ngay sau đó vẫn phải thông qua hòa giải chặt đứt dứt khoát cái vòng luẩn quẩn của quán tính lịch sử anh ạ, để cả nước cùng nhau bắt tay xây dựng lại cơ đồ… Chẳng lẽ sau khi sụp đổ, lại lấy oán báo oán, lại vẫn tiếp tục để nguyên cho cái ngu xi hủ bại và bọn cơ hội nắm lấy ngọn cờ, rồi lần lần ngoi lên ngự trị trở lại… Để rồi lại tiếp tục ngựa quen đường cũ… Rồi cả nước lại cùng nhau bước vào một vòng luẩn quẩn mới của nô dịch, bắt đầu đi lại cái vòng đời cách đây gần bẩy mươi năm đất nước đã đi!?.. Anh không nghĩ thế hả anh Lê Hải?

-         Anh Lễ đã phê phán cái bệnh ngu trung của anh rồi, bây giờ tôi không biết nên liệt anh vào cái loại người gì?

-         Loại gì cũng được! Tôi không quan tâm!.. 

-         …???

-         … … - ông Nghĩa trầm ngâm một lúc. - …Anh nói đúng, tình trạng dân trí bị kìm hãm và tình trạng xã hội đình đốn như hiện nay có lẽ không có đất cho hòa giải thật anh Lê Hải ạ. Chính vì thế, cho dù tình hình đốn mạt đến thế nào đi nữa, rồi đây đất nước có xoay chuyển theo cách nào đi nữa, ngay từ bây giờ vẫn phải nhen nhóm và hun đúc trí tuệ và tinh thần cho hòa giải. Không thể trốn tránh việc này được anh ạ. Có một dân tộc đủ trí tuệ biết hòa giải với nhau để trụ lại làm một như thế, trước sau rồi sẽ có tất cả… Kể cả sau khi không tránh khỏi đổ vỡ tất yếu theo cách này hay cách khác của tha hóa anh ạ!..  Lịch sử đã chẳng dạy chúng ta quá đủ rồi hay sao? Từ nay về sau. trong mọi hoàn cảnh và mãi mãi, nhất thiết dân tộc ta phải học hỏi để biết hòa giải với nhau anh ạ, đây là việc đầu tiên!..  Đầu tiên phải biết học như thế!…  Đầu tiên phải biết học như thế, anh rõ chưa?!… …Anh Lê Hải ơi, nếu…

Tướng Lê Hải nhìn thẳng vào ông Nghĩa, nửa ngạc nhiên, nửa trêu chọc:

-         Còn chữ “nếu” nào nữa?.. … Nếu dắt được con voi đi qua lỗ kim?

-         Không đến nỗi thế đâu, anh Lê Hải. Đừng giễu tôi nữa!… Tôi nghĩ thật đấy… Nếu có được một thứ quyền lực xã hội mà chúng ta đang mong muốn dấy lên… Đến một lúc nào đấy và trong tình huống nào đấy, nếu quyền lực xã hội ấy đủ sức thúc đẩy một quá trình “diễn biến hòa bình” từ trên xuống và từ trong Đảng ra… Ôi, thì sao? Thì sẽ làm sao?.. Có cái gì là không thể?..

-         Dùng từ chuẩn lắm, “diễn biến hòa  bình”!..  Rất đúng lập trường của Hội đồng Lý luận và của bộ máy  các “T” an ninh nọ kia của cỗ máy cai trị hiện tại đấy!.. Không chê vào đâu được. Nhưng anh nói gì gì đi nữa thì giọng điệu anh cũng đầy hơi thở của cái “ngu trung”… - tướng Lê Hải cười mỉa mai một cách vui vui… -  …Anh đang khao khát một kịch bản Myanmar, phải không?

-         Tôi để ngỏ mọi khả năng… Nhưng hiện nay nước ta chưa có hay đang không có những điều kiện như Myanmar thời tổng thống Thein Sein bây giờ đâu anh ạ…

-         Sao?.. Mình kém đến thế à?

-         Những gì vị tổng thống này và quốc gia này đã làm được khi mở ra bước ngoặt của dân chủ vừa qua, chắc nước ta còn lâu mới làm được anh ạ. Đỉnh cao của quá trình thay đổi này là đặt lợi ích quốc gia lên trên hết và yêu cầu sự tham chính của Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo… Đó là quyết định của trí tuệ và sự thức tỉnh lợi ích quốc gia là trên hết!

-         Quyền lực mà làm được việc này hả anh Nghĩa?

-         Không, sự giác ngộ lợi ích quốc gia bị đe dọa tới đỉnh điểm!

-         Thế Việt Nam mình đã chẳng đi trước Myanmar cả một chặng đường hàng chục năm hay sao?

-         Vâng… Nhưng không giống ta ở chỗ các lực lượng khác nhau đang lãnh đạo Myanmar đều thuộc giới trí thức anh ạ, kể cả những người cầm đầu trong giới quân phiệt hiện nay… Hầu như họ không bị trói buộc vào ý thức hệ… Mặt khác, có lẽ họ đã thấm thía được cái giá đất nước phải trả cho cái độc tài toàn trị… Bây giờ họ ý thức được sâu sắc lợi ích quốc gia đang bị uy hiếp, nhận rõ được tác động nghiêm trọng của sự can thiệp của quyền lực mềm Trung Quốc… Cũng phải thừa nhận nền tảng văn hóa Phật giáo ở Myanmar đã tác thành sâu sắc vào những quyết định vừa qua của các giới có ảnh hưởng ở quốc gia này.

-         Thế là họ khôn ngoan hơn lãnh đạo của mình nhiều có phải không?!.. Thêm một dẫn chứng nữa cho bài “Trách nhiệm lịch sử” của anh đấy!

-         Tôi nghĩ rằng đặt lợi ích quốc gia lên trên hết, giới lãnh đạo thuộc các bên khác nhau ở Myanmar – kể cả phía đối lập -  đã cùng nhau tạo ra được bước ngoặt xây dựng nên một thể chế chính trị đa nguyên và một nhà nước pháp quyền gồm lưỡng viện, có tam quyền phân lập, có tòa án hiến pháp.., không tốn lấy một sinh mạng!.. Anh thử tưởng tượng xem, nếu thiếu ý chí và tinh thần hòa giải!..

-         Có thể coi đấy là một bước ngoặt đổi đời trong hòa bình, rất độc đáo, chỉ thấy ở Myanmar… Nghĩa là thực hiện trách nhiệm của người cầm quyền, có thể nhận xét như thế được không hả anh Nghĩa?

-         Sự thật là như thế anh ạ. Cách thay đổi từ trên xuống như thế chỉ có người cầm quyền mới làm được anh ạ. Đương nhiên ở Myanmar còn tồn tại một việc lớn là phải sửa đổi Hiến pháp, chuyện này đến nay đang để ngỏ cho tương lai. Nhưng dù sao tổng hợp lại, có thể nói Myanmar đã đi được bước đầu tiên… Vâng, bước đầu tiên thôi, nhưng rất căn bản trong việc cải cách hệ thống chính trị. Đây chính là điều kiện mở đường cho sự phát triển đất nước họ anh ạ. Rất có lý và rất hợp lý.

-         Theo anh, bước cải cách này có bền vững không?

-         Khó đoán lắm. Nhưng tôi hy vọng nó sẽ không bị đảo ngược, hay sẽ không thể đảo ngược được. Dù sao tất cả mới chỉ là một bước đầu có ý nghĩa quyết định thôi. Đường còn dài và gian truân lắm, nhất là trên phương diện phát triển kinh tế, vấn đề sắc tộc, sự can thiệp tiếp tục trăm phương nghìn kế của quyền lực mềm Trung Quốc. Anh cứ nhìn vào con đường công nghiệp hóa – hiện đại hóa nước ta đã trải qua đến nay thì rõ, cũng nhiều máu và nước mắt lắm anh ạ. Có thể nhờ thể chế dân chủ, Myanmar rồi sẽ đi nhanh hơn nước ta… Dù thế nào đi nữa, triển vọng tốt hơn rất nhiều so với các cuộc cách mạng hoa nọ hoa kia ở Bắc Phi.  Tôi hy vọng Myanmar sẽ khác Thái Lan hay sẽ không phải là Thái Lan… Có lẽ vì họ sát nách Trung Quốc nên khó trở thành một Thái Lan mới… Tôi đang nghĩ đến, đang ước ao một con đường Myanmar cho nước ta… Myanmar làm được, tại sao Việt Nam không làm được?!

-         Rất lãng mạn.

-         Không lãng mạn như thế làm sao mà sống được hả anh Lê Hải? Đòi hỏi  cải cách ở Myanmar rõ ràng đang trở thành một sức mạnh, một quyền lực xã hội thúc đẩy đất nước họ đi lên. Điều này rất đáng mơ ước cho nước ta đấy… Còn ở nước ta, mọi điều kiện như thế  đang bị bỏ phí anh ạ!

-         Bỏ phí, hay không thể, hay không có, hả anh Nghĩa?

-         Khó nói quá… …Tôi hy vọng, ở nước ta nếu có được một quyền lực xã hội thức tỉnh sự bỏ phí này… Ôi được như thế, ta sẽ thuận lợi hơn Myanmar hiện nay gấp bội anh ạ… Muốn đoạn tuyệt được với quá khứ đau thương, nhất thiết phải thức tỉnh được sự bỏ phí này…

-         Phải thức tỉnh cả sai lầm nữa chứ?

-         Tất nhiên rồi anh Lê Hải ạ. Lấy trí tuệ để tìm đường ra khỏi quá khứ là như thế… Ôi sẽ có thể tiết kiệm được rất nhiều thời gian, xương máu và những tổn thất khác không đáng có!.. Tôi ray rứt về kịch bản này lắm anh Lê Hải ạ!.. … …Nhất là tại sao trước hết không tìm cách thức tỉnh ngay trong Đảng sự bỏ phí này hả anh Lê Hải?.. …Hư hỏng đến mức phản dân không cứu được nữa chắc chỉ là một bộ phận nhất định nào thôi chứ… Tôi tin trong Đảng còn nhiều người tâm huyết với đất nước lắm. Họ tham gia Đảng trước hết vì yêu nước, mặc dù họ phần đông đang không được nắm quyền lực trong tay!.. Phải tìm mọi cách thuyết phục những đảng viên tâm huyết cùng với cả nước từ chỗ đứng hôm nay mở đường đi tiếp anh ạ…   Thuyết phục cả những người mắc sai lầm… Thành quả nhân dân ta đạt được dù lớn nhỏ hay dang dở thế nào đi nữa cũng từ bao nhiêu xương máu làm nên. Còn gì lý tưởng hơn chắt chiu từ cái được, cái tốt nhỏ nhoi nhất, không bỏ phí bất kể cái gì… Để khỏi bắt đầu lại từ đổ nát, từ con số không… Như  thế không phải là tối ưu nhất cho đất nước này hay sao hả anh Lê Hải?… Những điều kiện như ở Myanmar hiện nay ta chưa có, nghĩa là đang không có, vì đang chưa đánh thức được sự bỏ phí, chứ không phải là tuyệt đối ta không có! Trí tuệ sẽ thay đổi tất cả anh ạ. Chỉ cần trong Đảng, ngoài Đảng cùng nhau nhận thức lại tất cả!.. Bây giờ vẫn còn kịp mà, anh Lê Hải! Đã muộn lắm rồi, nhưng vẫn chưa quá muộn đâu!.. – ông Nghĩa cố moi hết ruột gan của mình. 

-         Chưa quá muộn? Anh có quá mềm yếu không anh Nghĩa? – tướng Lê Hải lắc đầu.

-         Nói thế nào để thuyết phục được anh nhỉ?.. – ông Nghĩa loay hoay một lúc. – …Tôi có niềm tin, tôi cố nhờ lịch sử làm thầy dạy cho mình... Tôi đã trình bày trong nhóm chúng ta về kịch bản Trần Thủ Độ, được tất cả các anh tán thành, đã xây dựng thành đề án triển khai... Chỉ tại các anh mới thất bại bước đầu mà đã nửa đường đứt gánh, thiếu kiên trì đi tiếp!..  …  Rõ ràng là Trần Thủ Độ đã làm được xuất sắc việc chuyển tiếp từ thời nhà Lý suy tàn sang thời nhà Trần rực rỡ một cách tiết kiệm xương máu nhất.

-         Đúng, lịch sử là như vậy. Nhà Trần đã kế thừa hiển hách nhà Lý sự nghiệp xây dựng và bảo tổ quốc đã đành… Đạo Phật nước ta từ nhà Lý chuyển sang nhà Trần đạt tới đỉnh cao nhất trong toàn bộ lịch sử Phật giáo nước ta cho đến nay.  Công lao này vỹ đại lắm... Nhưng khổ quá, kịch bản nhóm chúng ta sáng tác, có cả chữ ký của anh đấy, đã thất bại một trăm phần trăm rồi, anh quên à?! – tướng Lê Hải nhắc nhở.

-         Không quên. Chỉ có Lê Hải bỏ cuộc thôi, Phạm Trung Nghĩa thì không! Còn sống, tôi còn đeo đuổi.

-         Phải rồi, lòng yêu nước được nuôi bằng ngu trung thì trở thành mù quáng. Đấy là chuyện của anh. – tướng Lê Hải nửa đùa nửa thật.

-         Kiên nhẫn nhìn lại mà xem anh Lê Hải, Trần Thủ Độ không làm cái việc khư khư ôm lấy quá khứ để cấu xé, để triệt hạ nhà Lý, mà chỉ vượt qua mọi trở ngại với ý chí sắt đá tập trung vào tương lai… Cái này chúng ta phải học anh ạ…  Đến thế kỷ thứ 18 là nước Nhật của Minh Trị. Rồi thế kỷ 20 sau này là Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan hôm nay…  Rồi đến sự đổ vỡ của Liên Xô để chuyển hóa thành nước Nga và các nước SNG, bắt đầu từ bước ngoặt Gorbachev - Eltsin… Những quốc gia này đang đi tiếp trên con đường gian khổ họ phải đi…

-         Thôi được, là chuyên gia tổng kết, anh đánh giá chung cuộc sẽ như thế nào? – tướng Lê Hải nhượng bộ.

-         Tuy rằng lịch sử mỗi thời mỗi khác, với những đòi hỏi và nội dung khác nhau, kết quả mỗi nước đạt được cũng khác nhau anh Lê Hải ạ. Song  tựu trung lại, tôi thấy viêc chuyển giai đoạn tại mỗi nước dù muôn hình muôn vẻ thế nào đi nữa, cái chính vẫn là bao gồm 2 bước đi cơ bản mà thôi anh ạ: Biến cái mục nát hiện tại thành cơ hội, kiên định con đường của tương lai! 

-         Bàn đi bàn lại nát nước chuyện này rồi, đã thua một trận trắng tay trắng mắt rồi, vậy bây giờ có thể khái quát lại kịch bản Trần Thủ Độ là kịch bản hai bước được không? 

-         Gọi thế cũng được anh ạ, cho dễ nhớ… Liên hệ vào nước ta bây giờ, tôi nghĩ có thể lấy hòa giải dân tộc để kết thúc chặng đường đau khổ đất nước bẩy mươi năm qua, nhìn rõ thế giới để lựa chọn con đường dân tộc – dân chủ đưa nước ta vào thời kỳ phát triển mới anh Lê Hải ạ. Hòa giải cốt là để cùng nhau mở đường làm bằng được hai bước đi cơ bản này. Đề đạt với người nắm quyền hành không được rồi, hay là đến nay là chưa được. Vậy bây giờ đem ra bàn luận rộng rãi để đồng thuận trong toàn dân đi, anh Lê Hải ạ. Thúc đẩy từ phía dân trước vậy. Làm được như thế, thì hòa giải sao không thành công hả anh?

-         Biểu tình chính quyền trấn áp tới số, Văn Giang thì súng nổ  và xe ủi đất uy hiếp dân đến cùng, thế mà anh vẫn còn hy vọng lấy dân ra thúc đẩy hòa giải? Suy nghĩ gì mà kỳ quặc thế hả anh Nghĩa?

-         Mềm nắn rắn buông. Chưa đủ rắn thì dân phải rắn nữa! Vẫn còn hơn anh là  khoanh tay ngồi yên, hoặc chỉ muốn đạp đổ tất cả rồi muốn ra sao thì ra!  

-         … - tướng Lê Hải ngồi im, trong thâm tâm thừa nhận không hẳn ông Nghĩa phi lý.

-         Thái độ như anh mới là có tội, anh Lê Hải ạ, chứ không phải tôi ảo tưởng! – ông Nghĩa quyết liệt.

-         … … - tướng Lê Hải cân nhắc mọi mặt, mãi mới nói được: - …Khoan, từ từ.., hãy đợi đã… Tôi vẫn phải hỏi lại lần nữa: Anh còn ảo tưởng nào lớn hơn kịch bản Trần Thủ Độ nữa không hả anh Nghĩa? Hình như anh trở thành nô lệ của kịch bản này? Chúng ta đã hàng chục năm nay ấp ủ nó rồi, thất bại rành rành thế mà vẫn không chán hả anh Nghĩa?

-         Vì chưa nghĩ ra cách nào đỡ xương máu hơn thôi, anh Lê Hải ạ.

-         Tôi hiểu chứ. – tướng Lê Hải đặt tay lên vai ông Nghĩa, chậm rãi: - …Người đề xướng đầu tiên ý tưởng này với chúng ta hôm ấy là chị Nguyệt, tôi nhớ rõ lắm. Đúng là chúng ta có một bà giáo dậy Sử tuyệt vời. Từ đó ngồi đâu chúng ta cũng chỉ bàn chuyện này, có đúng không? Chúng ta đã xây dựng thành kiến nghị, chỗ nào chúng ta cũng vận động cho kịch bản này… Tư duy này đã hơn một chục năm rồi đấy, có ít ỏi gì. Từ khi có kịch bản hoàn chỉnh, còn ai nữa gặp được mà chúng ta chưa đề đạt suy nghĩ này!?. Đến nay thất bại vẫn hoàn thất bại! Anh còn hy vọng vào cái gì nữa?

-         Không bỏ cuộc được, anh Lê Hải ạ… … … Tôi chưa biết kịch bản này sẽ phải kinh qua lộ trình cụ thể nào và bằng những tính toán hiện thực nào… Tất cả những chuyện này phải là sản phẩm của trí tuệ và ý chí cả nước anh ạ. Đồng thuận phải là đòi hỏi trước tiên!.. Tôi hình dung thế này: Giả định chúng ta phấn đấu đạt được một sự thức tỉnh của toàn xã hội như chúng ta mong đợi, rồi từ trong Đảng và trong cả nước tạo ra một sự thay đổi cơ bản…  

-         Từ trong Đảng và trong cả nước? Cái nào trước, cái nào sau? – tướng Lê Hải ngắt lời.

-         Anh hỏi khó quá. Cái nào trước cái nào sau sẽ bàn anh ạ. Trước hết phải tao ra bằng được sự thức tỉnh đủ mạnh như một quyền lực xã hội bất khả kháng, sau đó tính tiếp… Vâng, trong tình hình thực tế hiện nay ở nước ta, lý tưởng nhất là tạo ra được sự thức tỉnh ấy trong Đảng và trong cả nước.  Điều quan trọng nhất là phải cùng nhau từ trong Đảng ra và trong cả nước anh ạ, nghĩa là không một ai đứng ngoài cuộc… Lẽ ra Đảng phải là người đi tiên phong!..  Mở đầu từ xây dựng một Hiến pháp mới làm nền tảng cho một nhà nước pháp quyền dân chủ, đại thể với tinh thần Hiến pháp năm 1946… Đạt được một thắng lợi như thế, chắc chắn đấy sẽ là một thắng lợi chính trị bền vững và quyết định nhất… Xây dựng được một nhà nước pháp quyền dân chủ như thế, đấy sẽ là bước đầu tiên đoạn tuyệt với quá khứ đau buồn, đưa đất nước đi lên vững chắc nhất, nhanh nhất… Điều kiện tiên quyết nhất để phát triển đất nước đấy, anh Lê Hải ạ…

-         Cũng có nghĩa là phải bắt đầu từ thả tù chính trị, tạo thuận lợi cho đối thoại đi đến đồng thuận dân tộc, rồi để tìm đường đi tiếp.., đại thể theo kinh nghiệm Myanmar! Có phải anh đang nghĩ thế không, anh Nghĩa?

-         Đấy là một phương án… Cứ nhìn vào phản ứng gay gắt của Trung Quốc đối với những thay đổi vừa qua ở Myanmar, có thể suy đoán chỉ cần Việt Nam mở đầu bằng việc thả tù chính trị thôi, Trung Quốc sẽ đánh hơi thấy ngay sẽ xuất hiện ở Việt Nam một quá trình thay đổi khiến cho ý đồ của họ xây dựng ở Việt Nam những cánh tay nối dài có lỗ hổng lớn không thể khắc phục được, việc sớm muộn tuột tay mất Việt Nam coi như bất khả kháng! Trung Quốc chắc chắn sẽ không khoanh tay ngồi yên và như thế càng tự vạch mặt mình, còn nhân dân ta sẽ thấy rõ hơn trắng đen và được khích lệ.

-         Có lẽ sự thay đổi này ở nước ta nên chọn việc thả tù chính trị làm khởi đầu thật anh Nghĩa ạ. Điều này có lý lắm… - tướng Lê Hải cân nhắc.

-         Những kiến nghị gần đây của các trí thức đã nêu rất rõ đường đi nước bước ra sao để cải cách thể chế chính trị, rất cụ thể, rất xây dựng, anh ạ. Trong đó cũng đề nghị nên khởi đầu bằng việc thả các tù chính trị đang bị xét xử hoặc đã bị kết án.

-          …Một sự khởi đầu như thế vừa khích lệ mọi người vượt qua nỗi sợ, kể cả ngườì cầm quyền, vừa tạo sự tin cậy của người dân vào lời hứa thay đổi của người cầm quyền. Muốn chủ động thay đổi đất nước từ trên xuống và từ trong Đảng ra có lẽ Đảng phải bắt đầu như thế. Đấy có thể sẽ là cú hích giải phóng năng lượng của cả nước. anh có nghĩ thế không?...

-         Có lẽ phải làm hơn thế anh Lê Hải ạ. Nghĩa là phải có trí tuệ và ý chí để chủ động thực hiện có ý thức cú hích này với mục đích giải phóng năng lượng của cả nước! Sẵn sàng các bước đi tiếp như Myanmar đã chuẩn bị và đã thực hiện. Đương nhiên Việt Nam không được rập khuôn Myanmar, mà phải có sáng tạo riêng của mình, nhưng cái cốt lõi là hòa giải vì lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia! Làm được như thế, dân sẽ vượt lên nỗi sợ và tự mở đường cho mình, còn những kẻ ác hay muốn dựa dẫm vào Trung Quốc có lẽ sẽ phải suy nghĩ lại. Rõ ràng là có lối ra, đâu có phải là bế tắc hả anh Lê Hải?

-         Có lý… Có lý… Phải là một cú hích dẫn tới sự ra đời một Hiến pháp mới! Rất đáng phải như thế! Muốn tiết kiệm xương máu, chỉ có một con đường như thế!.. … … Nhưng mà.. tạo ra ở nước ta một quá trình thay đổi như thế, anh phải hy vọng rất nhiều vào những người tốt trong Đảng đấy. Giả định là toàn thể đảng viên chịu để cho 19 điều cấm trói tay thì tính sao anh Nghĩa?

-         Thế thì chỉ còn một cách đảng viên phải nhờ dân cởi trói cho mình vậy!… Trước sau, cách này hay cách khác, dân sẽ làm được việc này, rồi đấy anh xem...

-         Gớm nhỉ!

-         Một khi phải nhờ đến dân cởi trói cho, chắc Đảng sẽ không còn lý do tồn tại nữa!.. Anh không còn hy vọng vào bất kể điều gì nữa về Đảng hay sao hả anh Lê Hải?

-         Hy vọng nào nữa à?... Tôi thấy anh đúng, nhưng tôi bi quan! Đất nước này có lẽ phải trả giá đau đớn hơn nữa may ra mới tỉnh ngộ được!.. Cái gì moi gan moi tim ra mà nói thì chúng ta đã nói cả với lãnh đạo Đảng rồi, có xoay chuyển được gì đâu? Anh hãy nhớ lại thư của anh Tám Việt ngày… tháng… năm 2010 trước thềm Đại hội XI… Đừng có mà chóng quên như thế!

-         Tôi không quên, tôi chỉ không bỏ cuộc như anh thôi, anh Lê Hải ạ!

-         Tất cả nhóm lão thành chúng ta đều ký tên vào thư này, không sót một người. Trong thư thư chúng ta khẩn thiết yêu cầu toàn thể các ủy viên trong Bộ Chính trị hãy vì đất nước đang đứng trước bước ngoặt quyết liệt và nguy hiểm mà khép lại mọi riêng tư cá nhân, kêu gọi toàn thể các ủy viên Bộ Chính trị hãy cùng nhau một lòng thực hiện nhiệm vụ mà Trần Thủ Độ trước đây đã phải làm là đưa đất nước bị mục nát sang một thời kỳ phát triển mới hiển hách. Trong thư chúng ta vạch rõ Trung Quốc đã đi được một chặng đường dài trong mưu đồ biến Việt Nam thành một chư hầu kiểu mới. Anh còn nhớ chứ?

-         Vâng, tôi nghĩ lời cảnh báo này là rõ ràng. – ông Nghĩa đồng tình.

-         Anh ạ, trong thư chúng ta đã nhấn mạnh mặt trận bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn biển đảo của đất nước trên Biển Đông phải bắt đầu từ Hà Nội! Gìn giữ Biển Đông trước hết phải bắt đầu từ giữ lòng dân... Đưa đất nước vào một thời kỳ phát triển mới, lý tưởng nhất là bắt đầu từ Hà Nội! Còn gì giữ lấy Đảng, đổi mới Đảng tốt hơn nếu tiến hành từ Hà Nội!.. … Đề đạt rõ ràng đến thế có nghĩa là chúng ta đã còn nước còn tát đến cùng rồi! Chúng ta vì Đảng mà đã đi đến cùng rồi!.. Đề đạt đến như thế còn hơn cả chúng ta quỳ gối van xin, hơn cả cái tư tưởng hòa giải của anh, chứ không phải là chúng ta ảo tưởng anh Nghĩa ạ!.. Xin hỏi, anh còn kịch bản nào tốt hơn cho đất nước là Bộ Chính trị đang nắm mọi quyền lực trong tay chủ động thực hiện một cuộc cải cách toàn diện và triệt để từ trên xuống như thế? Còn điều gì chúng ta không nói trong thư này? Hiển nhiên là họ không muốn làm, mặc dù họ hoàn toàn có thể làm! Mặc nhiên họ đã tự phơi bày ra họ là ai rồi!.. Cuộc sống từ sau Đại hội XI đến nay không đủ mở mắt ra cho anh à?

-         … - ông Ngĩa ngắc ngứ.

-         Là đảng duy nhất nắm quyền cai trị đất nước, cơ hội đến trong tay để xoay chuyển tình thế của đất nước mà không làm, quyết định như vậy phải được xem là mắc tội lớn với đất nước, là phản lại lợi ích quốc gia, anh không nghĩ thế à? Từ sau 30 Tháng Tư đến nay hễ đất nước có cơ hội lớn đến, thì Đảng bỏ cơ hội và giữ chế độ, đã ba bốn lần bỏ như thế chứ không phải một lần! Thế mà anh chưa tỉnh ngộ ra đảng hôm nay lựa chọn cái gì à?  Vẫn còn ảo tưởng hão huyền ghê gớm đến như vậy hả anh Nghĩa? – tướng Lê Hải trì triết.

-         … … … Ảo tưởng thì không, anh ạ. … … Tôi biết đảng hôm nay là cái gì chứ. Nhưng nghĩ gì thì cũng phải nghĩ đến giải pháp! Tôi chọn hòa giải dân tộc là chọn giải pháp, anh Lê Hải ạ, bất di bất dịch!.. Bất di bất dịch, anh biết không?!.. - ông Nghĩa gần như gào vào tai ông Lê Hải, - …Hòa giải như thế là lấy tất cả thất bại, đau thương, tổn thất và cả hận thù với nhau nữa, cả những bài học từ ngu dốt của quá khứ cũng như của hiện tại nữa của dân tộc mình…, anh ơi, lấy tất cả những thứ đau lòng như thế làm sự thôi thúc, làm động lực, làm bàn đạp tạo ra sự hòa giải dân tộc mình, để kết thúc số kiếp hiện nay, và để cho dân tộc mình tự mở ra cho mình một con đường phát triển khác, một tương lai đáng mong muốn!.. Hòa giải như thế không đáng dấn thân hay sao hả anh Lê Hải? Hòa giải như thế là để cùng nhau xây dựng nên một thể chế chính trị của nhà nước pháp quyền dân chủ! Đấy là cách bảo vệ tổ quốc vững chắc trong bối cảnh thế giới ngày nay anh ạ… Bởi vì, trước hết làm như thế là đẩy lùi một cách có hiệu quả cao nhất quốc sách của Trung Quốc đang muốn duy trì một Việt Nam èo uột và chịu nô dịch… Làm được như thế ta sẽ có bạn bè và đồng minh khắp nơi trên thế giới, ngay cả trong lòng nhân dân Trung Quốc! Bảo vệ tổ quốc ngày nay trước hết phải làm thế!.. Muốn gìn giữ, phát triển quan hệ hữu nghị lâu dài, muốn hợp tác bình đẳng và có thực chất với nhân dân Trung Quốc, lại càng phải làm như thế anh ạ. Đây là một đòi hỏi chiến lược mang tính sống còn của nước ta trong thế giới ngày nay đấy!..  Tôi có thể nói với anh hàng giờ liền về hòa giải như thế! Anh không thể khuất phục được tôi đâu!.. – ông Nghĩa sôi nổi, mặt mày đỏ gay.

-         Ôi anh Nghĩa. Chịu anh đấy! Những suy nghĩ của anh không sai.  Tôi tán thành, nhưng chưa đủ. … Nhất là về Trung Quốc…  Nhất là liên quan đến Trung Quốc… … …  - tướng Lê Hải bỏ lửng câu nói, ngồi im khá lâu.

-         Về Trung Quốc còn chuyện gì nữa hả anh? – ông Nghĩa giục.

-         …  … … - mãi tướng Lê Hai mới nói được: - …Thôi được, tạm nhượng bộ cái hòa giải của anh vậy… Tôi không muốn làm nhụt chí hướng anh nữa trong nhiệm vụ thúc đẩy hòa giải…

-         … - ông Nghĩa chờ đợi.

-         Tôi muốn anh xem xét kỹ thêm một chút về Trung Quốc. Tôi có thể đúng, có thể sai. Nhân vô thập toàn, tôi nhìn vấn đề bằng con mắt của người lính, chứ không phải là của nhà quân sự kiêm ngoại giao như tướng Nguyễn Trọng Vĩnh.

-         Sao lại rào trước đón sau kỹ thế, anh Lê Hải?

-         Vì trong tay không có bằng chứng giấy trắng mực đen, chỉ có sự việc nhặt nhạnh được trên báo chí và suy luận, nên tôi muốn thận trọng. – tướng Lê Hải dẹp tách cà-phê đã cạn của ông Nghĩa sang một bên, rót cho bạn tách nước chè mới, ông thủng thẳng:   - …Thế này nhé…  … Trước khi nói suy nghĩ của tôi về Trung Quốc, tôi muốn gút lại chuyện nội tình nước ta cho rõ cái đích phải hướng tới cái đã. Rõ ràng không thể chống tham nhũng tiêu cực bằng cách đơn thuần chạy theo các vụ việc được, mấy chục năm nay làm như thế thất bại rồi, tốn công dã tràng rồi, có phải không? Bây giờ phải bằng cách tạo ra cho nước ta một thể chế chính trị của nhà nước pháp quyền dân chủ, hạn chế tối đa mầm mống tạo ra tham nhũng tiêu cực, nghĩa là phải chống từ gốc như thế. Thậm chí đây còn là điều kiện tiên quyết mở ra cho nước ta một con đường mới, đưa đất nước đi vào một thời kỳ phát triển trong một thể chế chính trị dân chủ. Đặt vấn đề như thế hợp lý hơn, có chịu không?

-         Tất nhiên là chịu. Lâu nay chúng ta vẫn nghĩ theo hướng này mà, coi đây là cái đích trung tâm, có gì mới đâu anh Lê Hải?

-         Được rồi, chốt lại thế nhé. Suy nghĩ của tôi là thế này, để đạt được mục tiêu đi tới một thể chế chính trị dân chủ như thế cho đất nước, tôi muốn phải tập trung hơn nữa làm thất bại âm mưu thâm độc của quyền lực mềm Trung Quốc can thiệp vào nội bộ nước ta. Thậm chí tôi không loại trừ tình huống đất nước ta có làm thất bại sự can thiệp này của quyền lực mềm Trung Quốc, mới có thể vượt qua được trở lực bên trong để đi tới đích trên con đường xây dựng một thể chế chính trị mới.

-         Tôi thừa nhận có mối liên hệ gắn kết nguy hiểm giữa hai trở lực này: Tha hóa bên trong và sự can thiệp từ bên ngoài. Nhưng suy nghĩ của tôi vẫn tập trung vào nội lực là quyết định.

-         Câu chuyện là thế này, anh Nghĩa ạ, theo tôi Trung Quốc không ngại chuyện Việt Nam ngả vào Mỹ chống Trung Quốc đâu. Họ thừa biết tâm lý của lãnh đạo. Họ cũng chẳng sợ khả năng đối kháng của nước ta. Bởi vì họ quá hiểu lãnh đạo ta và hiểu Mỹ. Trung Quốc cho rằng duy trì một Việt Nam èo uột như hiện nay là đắc sách nhất. Sự thật là Trung Quốc đang thực hiện rất tốt, đang ở đỉnh cao thực hiện ý đồ nham hiểm này, nhất là trong việc duy trì ở nước ta một hệ thống chính trị vừa sợ Trung Quốc vừa sợ dân, vừa dè dặt với thế giới phương Tây, bằng cách họ khoét sâu vào mọi tha hóa, nuôi dưỡng nỗi lo sợ nơm nớp của lãnh đạo về mất chế độ. Khi cần thiết cho mục tiêu này, Trung Quốc bổ sung thêm đủ liều đủ mức sức ép kinh tế, và đồng thời gây áp lực quân sự trên biên giới, trên biển. Hoặc thậm chí trong tình huống nhất định, họ có thể còn dám làm bất cứ việc gì cốt sao không để cho chế độ này sụp đổ!.. Phải thừa nhận Trung Quốc thâm hiểm và có nhiều phương tiện thực hiện ý đồ nuôi dưỡng một Việt Nam èo uột như thế. Họ đã thành công đáng kể. Con đường phát triển của đất nước ta được bẻ ghi từ Hội nghị Thành Đô 1990 đã dẫn đất nước ta đến chỗ đứng hiểm nguy hôm nay. Anh có đánh giá như thế không?

-         Sự thật đang diễn ra là như thế, anh Lê Hải ạ.

-         Song Trung Quốc sợ nhất là: nếu để tuột tay, Việt Nam chắc chắn sẽ đi vào một kịch bản thay đổi để chuyển sang một thể chế chính trị dân chủ! Nếu kịch bản này xảy ra, Trung Quốc sẽ mất một hệ thống chính trị èo uột ở Việt Nam dễ bề thao túng, nghĩa là mất luôn tại đây một chỗ đứng và một cửa ngõ quan trọng đi ra thế giới bên ngoài. Để tuột tay Việt Nam như thế, Trung Quốc sẽ phải đối phó với nguy cơ làn sóng dân chủ ở ngay trong lòng Trung Quốc bị kích thích. Chưa nói đến trong tình huống này Trung Quốc sẽ rơi vào nguy cơ bị cô lập hơn nữa trên thế giới, ý đồ siêu cường Đại Hán sẽ bị cản trở nghiêm trọng. Có đúng thế không?

-         Chính xác.

-         Trong khi đó nội tình Trung Quốc hiện nay cũng đang có nhiều vấn đề rất nóng. Chính vì những lý do hệ trọng như vậy, Trung Quốc tập trung mọi nỗ lực cản trở khả năng thay đổi thể chế chính trị ở Việt Nam… … … Vì ở cả Việt Nam và Trung Quốc có những nguyên nhân trong và ngoài gắn quyện vào nhau như vậy giữa ta và Trung Quốc chung quanh vấn đề dân chủ, nên theo tôi, sự can thiệp hiện nay của Trung Quốc vào nội bộ nước ta đã trở thành trở lực lớn nhất, trở lực số một cho quá trình dân chủ hóa ở nước ta, anh Nghĩa ạ.  Ý anh thế nào?

-         Đúng là đến nay tôi chỉ chú ý nhiều tới phương diện bành trướng bá quyền trong chính sách của Trung Quốc đối với ta. Tôi thừa nhận bây giờ phải nhìn rõ hơn nữa cả những nguyên nhân đối nội và đối ngoại của bản thân Trung Quốc trong chính sách của họ cản trở quá trình dân chủ hóa ở nước ta.

-         Đúng vậy, anh Nghĩa ạ. Điều này hệ trọng lắm, bởi vì chuyển đổi thể chế chính trị để phát triển đất nước trên con đường dân tộc – dân chủ là đòi hỏi chiến lược số một của nước ta. Chính vì lẽ này phải quan tâm xử lý thành công trở lực số một là sự can thiệp của quyền lực mềm Trung Quốc. Nhất là phải làm toàn dân thấy rõ đòi hỏi này.

Câu chuyện gián đoạn một lúc, vì ông Nghĩa đang cân nhắc thêm những khía cạnh khác.

-         … … Trở lực số một đối với đòi hỏi chiến lược số một của nước ta!..  Đặt vấn đề như thế tôi thấy rõ một thêm khía cạnh mới. Nhưng… … anh Lê Hải ạ, để cho Trung Quốc lấn sân mọi mặt vào nước ta sâu như thế này, trước hết vẫn phải là tại ta chứ. Dù âm mưu Trung Quốc thâm độc đến đâu chăng nữa, làm sao đổ thừa hết cho bên ngoài được! Anh lý giải thế nào? – ông Nghĩa đặt ngược vấn đề.

-         … … Anh Nghĩa ạ, tôi nghĩ không khác anh. Ngày đêm tôi nhức nhối về sự tha hóa trong lãnh đạo đất nước. Để đất nước lâm vào tình trạng hiện nay trước hết là tại sự hư hỏng của họ, không thể nói khác được điều cốt yếu này. Đấy còn là hệ quả, là hiện trạng. Không có gì phải bàn chuyện này… Song nghĩ về giải pháp, về tìm lối ra, nghĩa là trong cái mớ bòng bong trong ngoài vô cùng phức tạp này, phải nghĩ xem cần gỡ những gì, gỡ chúng ra trong những mối quan hệ của chúng với nhau như thế nào, trình tự trước sau ra sao, và mối liên quan giữa các bước đi với nhau … Đặt vấn đề như thế, tôi có đủ lý lẽ coi sự can thiệp của Trung Quốc là trở lực số một đối với nhiệm vụ chiến lược số một của nước ta…

-         Anh nói rõ thêm xem nào.

-         Câu chuyện là thế này nhé, một là  sự can thiệp như thế của Trung Quốc khách quan đã trở thành trở lực số một cho nhiệm vụ chiến lược số một của ta. Hai là thức tỉnh được thấu đáo trong dân về trở lực số một này sẽ tạo được động lực yêu nước mạnh mẽ nhất, sẽ có được đồng thuận lớn nhất và bất khả kháng. Ba là lựa chọn tập trung mũi nhọn vào trở lực số một này vừa dễ tập hợp lực lượng, vừa chọn đánh vào chỗ yếu nhất trong tha hóa của lãnh đạo… … …Nói toạc ra là tội danh làm hại đất nước, để mất nước hay tội danh bán nước bao giờ cũng nhạy cảm hơn tội danh tham nhũng, do đó phải chĩa mũi nhọn vào đây. Đấy là ba lý do cho lựa chọn giải pháp, lựa chọn lối ra.  Nên chăng, trên bình diện của giải pháp, tư tưởng hòa giải của anh cần chú ý thỏa đáng cho việc tập hợp lực lượng chĩa vào trở lực số một này. Phòng ngừa tâm lý bài Hoa một cách cảm tính hay mù quáng, càng phải làm cho rạch ròi trở lực số một này.

-         Đụng vào chuyện này, lại phải xin hỏi thẳng anh một lần nữa, anh nghĩ thế nào về hiện tượng Lê Chiêu Thống ngày nay? Có hay không?... … …  Chúng ta đã hỏi nhau hàng trăm lần câu hỏi này rồi. Hôm nay anh đi tới nhận định về trở lực số một rồi, liệu anh đã có câu trả lời có thể chấp nhận được cho câu chuyện này chưa?

Tướng Lê Hải cầm ly sữa lên trong tay nhưng không phải để uống. Ông xoay đi xoay lại ly sữa, có lúc giơ lên ngang tầm mắt để nhìn...

-         …Có hay không hiện tượng Lê Chiêu Thống hôm nay?!.. Có hay không à?.. … … Anh Nghĩa ạ, với bưng bít thông tin như thế này, có lẽ chỉ khi nào hôm nay trở thành lịch sử, thì may ra chúng ta mới có thể có được câu trả lời của sự thật, chứ không phải là câu trả lời của suy diễn hay của phê phán… Nhưng ác một nỗi đất nước không thể chờ đợi lâu như thế được! Trong thực trạng đất nước hôm nay, ai quan tâm đến vận mệnh đất nước đều không tránh khỏi băn khoăn hay sự nghi ngờ này… Cái mà hôm nay chúng ta có thể xác định được là trong cuộc sống đất nước đã và đang xảy ra không ít sự việc, dù lãnh đạo có ý thức hay vô ý thức, song hệ quả thực chất cuối cùng là lợi ích quốc gia bị xâm phạm, nhiều trường hợp bị xâm phạm nghiêm trọng, Trung Quốc được lợi hoặc lợi ích của Trung Quốc được phục vụ - dù là trực tiếp hay gián tiếp! Sự thể hiện ra bên ngoài của sự vật khách quan là như thế.

-         Như vậy có thể nói là đã và đang xảy ra những việc làm hay hành động trên thực tế với hệ quả chẳng khác gì sự phản bội của Lê Chiêu Thống, nghĩa là trên thực tế làm hại lợi ích quốc gia một cách có lợi cho Trung Quốc!  Có thể nói dứt khoát như thế được không anh Lê Hải? Nhất là dưới góc nhìn về cái trở lực số một!

Tướng Lê Hải cân nhắc một lúc:

-         Câu chuyện là thế này, anh Nghĩa ạ. Rõ ràng đã xẩy ra những sự việc không sao xác định được ranh giới giữa một bên là bán nước và một bên là tham nhũng tiêu cực, đó là sự thật. Ví dụ, đấy là những chuyện như cho thuê rừng, lồng nuôi cá ở Cam Ranh, bô-xít trên Tây Nguyên…  Cộm hơn nữa là các vấn đề biên giới…

-         Ối, đụng vào các vấn đề biên giới thì càng phức tạp nữa anh Lê Hải ạ. Đến bây giờ vẫn còn nhiều điều nhức nhối lắm.

-         Không nhức nhối làm sao được!? Đây là một trong những vấn đề hệ trọng nhất của một quốc gia. Nhất là trong thực tế đã xảy ra những chuyện mất đất, khó có cách gì thanh minh được với nhân dân, anh Nghĩa ạ… Nhiều lúc tôi cố đặt mình vào địa vị người đi đàm phán để lý giải vấn đề, nhưng vẫn thấy không ổn, thế thì giải thích trước toàn dân thế nào? Lấy một ví dụ cụ thể để mổ xẻ sự việc: Điểm cao 1509 Núi Đất phía Trung Quốc công khai khoe khoang là thắng lợi quan trọng của họ. Chính sách báo Trung Quốc đã mô tả tại đây đã diễn ra một trận Stalingrad nhỏ, mỗi bên có hàng nghìn thương vong. Vùng đất này cuối cùng do ta thua trận nên bị Trung Quốc chiếm mất. Nhưng trong đàm phán biên giới trên bộ, không biết vì lý do gì phía ta chấp nhận giữ nguyên trạng? hay là do lực bất tòng tâm nên không đòi lại được? hay là do chịu hèn và không dám đòi lại? hoặc do muốn thỏa hiệp với ảo tưởng cùng là xã hội chủ nghĩa với nhau và mong được yên thân? hoặc hy sinh việc nhỏ chịu cầu hòa để giữ đại cục? hoặc còn vì những lý do nào khác nữa?..

-         Dư luận đồn đại nhiều chuyện khác nữa anh Lê Hải ạ. 

-         Chịu, đến nay không biết điều gì là xác thực. Nhân dân hoàn toàn có quyền đặt ra mọi nghi vấn, rồi đây lịch sử sẽ phán xét anh ạ. Chuyện đã xảy ra ai cũng biết là đàm phán được tiến hành bí mật, không có nhân dân hậu thuẫn. Trên thực tế đàm phán như thế là tiến hành trên thế yếu, không hẳn vì tình thế bắt buộc, mà còn vì nhiều sai lầm nghiêm trọng. Một thế yếu có nguồn gốc từ Thành Đô 1990!  Vì thế, dù đàm phán có nghiêm túc đến đâu đi nữa, làm sao tránh khỏi thua thiệt? Làm sao tránh được sự nghi ngờ của nhân dân?  … …Song dù sự việc có muôn vàn nguyên nhân chưa biết rõ được, chưa kết luận được, nhưng trong trường hợp cụ thể này kết cục đối với đất nước ta vẫn chỉ là một. Kết cục đó là: Núi Đất mất vẫn hoàn mất! Không đòi lại được, cũng không đổi lại được gì! …Đàm phán biên giới trên bộ đã xong nhiều năm nay rồi, cột mốc cũng cắm hết rồi, nhưng sức ép của Trung Quốc chống ta cho đến hôm nay vẫn tiếp tục tăng lên, chứ đâu có giảm!.. Có cách gì đếm được có bao nhiêu cao điểm khác trên toàn bộ biên giới phía Bắc bây giờ cũng không còn là của ta nữa? Vậy nhìn tổng thể nên quy kết toàn bộ chuyện này như thế nào?… Nhức nhối lắm, anh Nghĩa ạ.

-         Chắc chắn lịch sử sau này sẽ phán xét, không thể tránh được. Tôi nghĩ thế, anh Lê Hải ạ… Rồi còn phải kể đến những quyết định kinh tế tai hại tạo ra cho đất nước sự lệ thuộc nguy hiểm vào Trung Quốc, những quyết sách chính trị sai lầm với hệ quả là đánh mất hay đánh cắp những cơ hội có thể thay đổi số phận hiện nay của dân tộc, những chính sách và quyết định nhân sự dẫn đến làm bất lực và gây tê liệt cả bộ máy chính trị đất nước, hủy hoại kỷ cương và thể chế, làm tha hóa Đảng, rồi những lý thuyết lỗi thời được mông má lên thành chủ nghĩa, thành học thuyết để giam cầm tự do và trí tuệ của nhân dân. Nhập khẩu  nguyên đai nguyên kiện cả một chiến dịch “chống diễn biến hòa bình” rất có lợi cho Trung Quốc.. … … Tất cả những thứ này đều gây hại nghiêm trọng cho đất nước... Cho dù mọi sự việc xảy ra với động cơ nào, có ý thức hoặc vô ý thức, song tác hại của chúng đối với đất nước có khác gì nhau đâu hả anh?

-         Đúng vậy anh Nghĩa ạ. Con đường từ Thành Đô[5] dẫn nước ta vào ngõ cụt hôm nay. Vì thế xét về hệ quả, tôi thấy có thể tùy trường hợp đặt tên cho những tội hay những lầm lỗi như anh vừa nói là các tội Lê Chiêu Thống có chủ tâm, hay là tội Lê Chiêu Thống vô ý thức… Chúng ta phải chịu khó chờ đến một lúc nào đó, lịch sử sẽ nộp cho tòa án đất nước loại tội phạm Lê Chiêu Thống với tên khai sinh và bản ghi các tội danh cụ thể. Nhưng ngay từ bây giờ, nhất thiết phải tạo ra sự phê phán nghiêm khắc của nhân dân anh Nghĩa ạ. Quyền lợi quốc gia, uy nghiêm của Tổ quốc cũng như sự tồn vong của Đảng chỉ xét có hay không có hệ quả tổn hại cho ta và có lợi cho Trung Quốc mà thôi, không cần phân biệt tội danh Lê Chiêu Thống có ý thức với tội danh Lê Chiêu Thống vô ý thức! Người cầm quyền cũng cần phải giác ngộ dứt khoát cho chính mình: Không có ranh giới giữa tham nhũng tiêu cực và bán nước!

-         Được. Đặt vấn đề như vậy có lý đấy anh Lê Hải ạ. – ông Nghĩa tán thành. - …Phải thật quyết liệt như thế, trước khi lịch sử túm được Lê Chiêu Thống có giấy khai sinh và hồ sơ các tội danh… Song tôi vẫn muốn nhìn thật rõ bản chất sự vật anh ạ. Đất nước ta hôm nay hoàn toàn độc lập rồi chứ có mất nước đâu, cớ sao vẫn có cái chuyện Lê Chiêu Thống hay là nguy cơ Lê Chiêu Thống hả anh? dù là loại có ý thức hay là loại vô ý thức!.. Quyền lực đã tham lam được đến hết cỡ rồi, vơ vét đẫy rồi, còn muốn gì nữa? Có phải thế không anh?..  Hư hỏng đến mức bán nước – dù là có ý thức hay vô ý thức – đâu có phải dễ xảy ra đối với những người đã ngoi lên tới cương vị cầm quyền. Có vị lão thành đã nói với tôi: …Những sai lầm của những người cầm quyền dù tệ hại thế nào đi nữa, song trong họ vẫn có ý thức yêu nước.

Tướng Lê Hải trầm ngâm một lúc. Ông đưa tay lên vỗ vỗ vai bạn:

-         Thế này nhé, lãnh đạo đã nhiều lần nói công khai trước cử tri, trước dân, tôi nhớ gần như nguyên văn như thế này: Đổi mới, cải cách, sửa đổi Hiến pháp.., làm gì thì làm, nhất thiết không được để mất chế độ, không thể để mất Đảng, …làm gì cũng không được đụng chạm đến Cương lĩnh và Điều lệ Đảng…  Xin hỏi anh Nghĩa nhé, cách nghĩ như thế là loại ý thức nào? đất nước sẽ đứng ở đâu? Một khi lãnh đạo nhân danh Đảng đã nói toạc ra thế, thì người dân ắt phải hiểu là quyền lực của những người nắm nó trong tay đã trở thành tối thượng. Điều này có nghĩa là quyền lực đã tham nhũng cả đất nước và Đảng rồi, sự thống trị của người cầm quyền là trên hết. Tự nó, sự thống trị này sẵn sàng tìm đến mọi thứ có thể giúp cho chính nó tồn tại... Vậy phải chăng căn nguyên của các loại tội có cái tội danh chung là Lê Chiêu Thống ngày nay – loại có ý thức, và loại vô ý thức – bắt  nguồn từ đòi hỏi bám giữ độc quyền thống trị?   Có phải thế không?

-         Vâng, suy nghĩ lô-gich thì đúng như anh nói.

-         Còn một chuyện nữa tôi vẫn nghi ngờ lắm anh Nghĩa ạ. Anh xem,  giữa lúc Trung Quốc đang đánh ta ác liệt đến thế trên hai đầu của đất nước, nhưng khi phe xã hội chủ nghĩa sụp đổ, thì lãnh đạo ngay lập tức quay lại tìm kiếm liên minh với Trung Quốc, nhân danh bảo vệ chủ nghĩa xã hội… Tôi có thể đúng, có thể sai, tôi nghi trong thâm tâm lãnh đạo hồi ấy cái chính là lo mất chế độ, chứ không lo mất nước!.. Hơn hai chục năm nay cả anh và tôi đều trăn trở với bước ngoặt bi đát này ở Thành Đô năm 1990. Thứ trưởng Trần Quang Cơ hoàn toàn đúng trong những phê phán công khai và nghiêm khắc của ông về bước đi này. Càng nghĩ tôi càng cho đây là một nước cờ sai lầm chiến lược, đưa đất nước vào cái tròng Trung Quốc với bao nhiêu hệ quả cho đến hôm nay. 

-         Hình như mỗi ngày ta nhìn một rõ thêm. Từ chỗ đứng hôm nay nhìn lại, theo anh việc quay lại tìm kiếm liên minh với Trung Quốc trong tình huống ấy có phải là bất khả kháng hay không? Anh còn nhớ chứ, cả chục năm nay Nguyệt chỉ khăng khăng bước đi này chủ yếu là lo mất chế độ - nghĩa là lo mất quyền thống trị nước, thống trị dân, không có bất khả kháng gì cả. Nhưng Nguyệt chưa chứng minh được.

Tướng Lê Hải cân nhắc một lúc:

-         Bất khả kháng…  và không bất khả kháng! Chủ quan tôi đánh giá như vậy.

-         Nói nước đôi như thế là thế là thế nào, anh Lê Hải?

-         Đánh vật với chuyện này hai chục năm rồi, tôi không trả lời nước đôi đâu anh Nghĩa ạ. Bước đi này là bất khả kháng ở góc độ lãnh đạo ta coi sự sụp đổ của các nước xã hội chủ nghĩa Liên Xô Đông Âu cũ là sự phản bội bên trong chống lại chủ nghĩa xã hội và là đòn tiến công thắng lợi từ bên ngoài vào của chủ nghĩa đế quốc chống chủ nghĩa xã hội. Có phải thế không?

-         Sự thật là lãnh đạo nghĩ như vậy. Tôi không sao hiểu nổi đến hôm nay trong trường Đảng vẫn tiếp tục dạy cho học viên như anh vừa nói, dù rằng bây giờ phải chế biến đi chút ít.

-         Trong bối cảnh cục diện quốc tế chiến tranh lạnh thời đó, tôi nghĩ lãnh đạo Việt Nam có tâm lý cho rằng sau sự sụp đổ của các nước Liên Xô Đông Âu cũ, nạn nhân tiếp theo của chủ nghĩa đế quốc sẽ là  Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, nhất là ta vừa mới đánh Mỹ xong. Điều này có thể hiểu được, và nó góp phần giải thích việc quay lại tìm kiếm liên minh với Trung Quốc.  Lẽ tất yếu của ý thức hệ đấy, anh Nghĩa ạ. Sự trói buộc của tư duy ý thức hệ hiển nhiên đã không cho phép lãnh đạo ta hồi ấy hành động khác, không thể vượt qua bối cảnh lịch sử lúc ấy được… … … Song theo tôi, sai lầm nghiêm trọng hơn là ở chỗ lãnh đạo ta tin rằng hai bên cùng là chủ nghĩa xã hội với nhau, tin rằng Trung Quốc cũng có lợi ích bảo vệ chủ nghĩa xã hội như ta, và vì thế nghĩ rằng Việt Nam và Trung Quốc có thể vượt qua xung đột lợi ích quốc gia để cùng nhau xây dựng liên minh bảo vệ chủ nghĩa xã hội. Đây chính là ảo tưởng chết người với nhiều hệ quả tai hại cho đến hôm nay. Sự kiện bắt tay Trung – Mỹ năm 1972, Trung Quốc chiếm Hoàng Sa của ta 1974, chiến tranh biên giới Trung Quốc đánh ta tháng 2-1979 và vấn đề Campuchia, rồi đến việc Trung Quốc chiếm thêm 7 đảo và bãi đá của ta ở Trường Sa 1988 trong khi chiến tranh biên giới phía Bắc chưa chấm dứt.., song hình như tất cả những sự kiện khắc nghiệt như thế đều bị lãnh đạo ta hồi ấy cho qua hay không ý thức được đầy đủ, nên mơ hồ, quay về đi với Trung Quốc... Anh hãy thử so sánh lập trường này với lập trường kiên định của anh Lê Duẩn về Trung Quốc khác nhau như nước và lửa như thế nào!

-         Hay là chính những sự kiện uy hiếp này của Trung Quốc thúc đẩy lãnh đạo ta hữu khuynh? Nghĩa là nhút nhát, sợ?

-         Đồ hèn, sao không dám gọi thẳng ra là tâm lý đầu hàng? – tướng Lê Hải gần như mắng lại ông  Nghĩa.

-         Xưa nay tôi vẫn thua anh về cái thói ác khẩu mà! – ông Nghĩa chống chế vui.

-         Về thái độ cá nhân của lãnh đạo hồi ấy cứ để lịch sử phán xét cho công bằng, vì còn nhiều tình tiết đến nay chưa được bạch hóa, chưa biết được, anh Nghĩa a. Song nhìn lại hệ quả khách quan của sự việc, tôi cho rằng bước đi của ta ở Thành Đô năm 1990 là bất khả kháng không phải vì tình thế bất khả kháng, mà là vì tư duy ý thức hệ, vì nỗi lo mất chế độ, và vì ảo tưởng chết người này về chủ nghĩa xã hội trong mối tương quan với Trung Quốc. Chính anh Nguyễn Cơ Thạch hồi ấy đã phải kêu lên là một thời kỳ Bắc thuộc mới rất nguy hiểm bắt đầu! Hội nghị Thành Đô là như vậy! Phản đối việc khôi phục quan hệ Việt – Trung theo kiểu quỵ lụy như vậy, anh Nguyễn Cơ Thạch đã bị phía Trung Quốc đòi loại, phía ta đã chấp nhận!!!

-         Nói như anh, nếu không có ảo tưởng chết người này thì có thể không có chuyện bất khả kháng này, có phải không anh Lê Hải?

-         Đúng vậy. Tìm cách bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc để chấm dứt tình trạng chiến tranh giữa hai nước hồi đó, qua đó kết thúc chiến tranh, và việc tìm kiếm liên minh với Trung Quốc lúc ấy là hai chuyện hoàn toàn khác nhau. Hai chuyện hoàn toàn khác nhau, anh hiểu chưa!

-         Đúng thế. – ông Nghĩa tán thành.

-         Lịch sử không có chữ nếu, phải không  anh Nghĩa? … … Nhưng bài học hôm nay cần rút ra có hai chuyện cũ rích. Đó là chẳng có liên minh ý thức hệ nào vượt qua được xung đột lợi ích quốc gia, và việc giải quyết xung đột lợi  ích quốc gia nhất thiết đòi hỏi phải thấu hiểu bàn cờ thế giới.

-         Chuyện cũ rich mà vẫn không thuộc bài! – ông Nghĩa kêu lên.

-         Đúng vậy. Tôi nghĩ là người Việt Nam biết tự trọng, không được quên bước đi sai lầm này, để không bao giờ mơ hồ nữa về Trung Quốc.

-         Tôi e rằng đến hôm nay vẫn chưa rút ra, không dám hay không muốn rút ra bài học này đâu, anh Lê Hải ạ.

-         Chính đây là câu chuyện phải chú ý hôm nay!

-         Chuyện hôm nay tôi nghi là tổng gộp lại tất cả. Nghĩa là vừa mơ hồ, vừa dốt, vừa bám giữ quyền lực, vừa sợ, vừa hư hỏng... Nghĩa là không rút ra được gì từ bài học Thành Đô cả!

-         Trước sau để lịch sử sẽ phán xét anh Nghĩa ạ, không tránh được đâu. Nói đến  đây tôi nhớ đến Hồng Hà, nhân chứng số một toàn bộ câu chuyện Hội nghị Thành Đô 1990. Với tư cách Trưởng Ban Đối ngoại của Đảng hồi đó, Hồng Hà cũng là người mẫn cán số một xúc tiến cuộc gặp Thành Đô đấy, anh Nghĩa ạ.

-         Vâng. Tôi biết.  Hồng Hà hồi ấy có câu nói cửa miệng nổi tiếng với anh em ta, đại ý là “Từ nay, mọi việc liên quan đến Trung Quốc cứ đến thẳng chỗ tôi, không cần qua Bộ Ngoại giao!”

-         Anh Nghĩa biết không, khi nhân vật này đã nghỉ hưu rồi, cánh lão thành chúng tôi nhiều lần trực tiếp đề nghị nhân chứng này nói lên sự thật. Tiếc quá chuyện không thành. Hồng Hà chết mất rồi, mang đi theo tất cả những điều mình biết!

-         Một hố đen của lịch sử có phải không anh Lê Hải?

-         Nghĩ đến chuyện này, cá nhân tôi không nuốt trôi được anh Nghĩa ạ. Hồi ấy quay lại tìm kiếm liên minh với Trung Quốc như thế ta gần như đánh mất những ưu thế chiến lược cơ bản lúc ấy đang có trong tay, tự mình đặt mình vào đàm phán trên thế yếu, nhất là đối tượng đàm phán là một Trung Quốc thâm hiểm. Song điều làm tôi ray rứt nhất là sự mù quáng của ý thức hệ, nỗi lo mất chế độ và ảo tưởng liên minh xã hội chủ nghĩa với Trung Quốc đã bịt mắt hoàn toàn lãnh đạo ta hồi ấy về một cục diện thế giới mới đang mở ra cho nước ta lúc ấy. Hệ quả là lãnh đạo hồi ấy đánh mất hẳn cơ hội đưa nước ta trở thành một quốc gia tự cường và đi với cả thế giới tiến bộ, để từ đây không cần phải gắn với phe này phái nọ! Càng nghĩ tôi càng xót xa về thời cơ bị đánh mất này. Trong thế cờ quốc tế hồi ấy, việc gì ta phải lựa chọn phương án tự trói nước mình vào cái chủ nghĩa xã hội vỏ của Trung Quốc hả anh Nghĩa? Nhất là Trung Quốc lúc đó đang khốn đốn với vụ Thiên An Môn (1989) và chưa ra khỏi nhiều vấn đề nội bộ tàn dư của cách mạng văn hóa!  Anh cứ nhìn lại lịch sử giai đoạn này mà xem. Đối chiếu với hệ quả hôm nay!..

-         Nếu thế thì phải coi Thành Đô là hệ quả tất yếu chứ, anh Lê Hải?.. Bởi vì sự mù quáng của ý thức hệ, nỗi lo mất chế độ và ảo tưởng liên minh xã hội chủ nghĩa với Trung Quốc tất yếu làm mất khả năng nhận thức lợi ích quốc gia. Chung quy, trước sau, vẫn là sự mù quáng về cục diện thế giới và về lợi ích quốc gia, có phải thế không? Lại thêm cái bám giữ quyền lực nữa!.. Phải hiểu như thế để thấy rõ hơn nỗi đau truyền kiếp của đất nước ta anh Lê Hải ạ.

-         Đúng, nỗi đau mù quáng khốn khổ! – tướng Lê Hải đồng ý.

-         Nhưng nỗ lực quay lại tìm kiếm liên minh xã hội chủ nghĩa như vậy chỉ đạt được một nửa thôi, anh Lê Hải ạ. Trung Quốc lúc ấy nói thẳng chỉ chấp nhận ta là đồng minh, chứ dứt khoát không chịu liên minh với ta! Anh còn nhớ chứ? Ê chề đến thế là cùng!

-         Cũng đáng đời thôi. Song “B quay”[6] với cái giá phải trả như thế đắt quá trời ạ!  …   … Còn hôm nay, anh xem, trên Biển Đông Trung Quốc chơi xấu ta đến thế, nhưng lãnh đạo vẫn cứ hết lời ca ngợi Trung Quốc đang vững bước trên con đường của chủ nghĩa xã hội, vẫn dặn dò đảng viên ta phải học hỏi Trung Quốc không Tây hóa, không thoái hóa, không tha hóa… Tôi đi nghe nói chuyện với khu phố, cán bộ tuyên giáo căn dặn dân phải tin vào 16 chữ và 4 tốt trong quan hệ hai nước[7], giải thích việc chính quyền trấn áp dân biểu tình chống đường lưỡi bò Trung Quốc là để gìn giữ đại cục quan hệ Việt - Trung… Trấn an dân mọi chuyện đã có Đảng và nhà nước lo. Khuyên dân đừng nghe kích động đi tham gia biểu tình!.. Có lúc cử tọa đã phải la ó và đòi đuổi người nói chuyện đi!.. Ôi! Còn biết bao nhiêu chuyện khác nữa anh Nghĩa ạ!!!… Cách xử sự mọi việc như thế hàng chục năm nay lặp đi lặp lại đã thành một cái nếp, một thói quen, một truyền thống. Thực tế này chẳng nói lên điều gì hay sao hả anh Nghĩa? Cứ cho là nhận định của một vỹ nhân lão thành nào đó của anh là đúng một trăm phần trăm đi, cứ tin là kẻ tồi tệ nhất trong đám cầm quyền cũng không bao giờ nỡ lòng bán nước đi, có thể như thế lắm, bản thân tôi cũng rất muốn hy vọng như thế, cố tin là như thế… Nhưng vẫn cứ xin hỏi anh Nghĩa, giữa sai lầm, hèn, đầu hàng và bán nước có khoảng cách nào không? Khoảng cách này là bao xa? Có lượng định được không? Kết cục tác động vào đất nước ta như thế nào? Đất nước phải trả giá ra sao?...  Cho nên theo tôi, mọi yếu kém và tội lỗi đã xảy ra, chung quy lại chỉ là vì tham muốn bám giữ sự thống trị, ngu dốt, và sa đọa. Có phải như vậy không? Lê Chiêu Thống ngày nay, dù là loại có ý thức hay loại vô ý thức, ra đời từ những điều kiện như thế!

-         Ôi tha hóa của sự thống trị? Sự tha hóa làm đui mù tầm nhìn, hoặc là sự tha hóa đến mức tự đánh mất mình, hủy hoại cả truyền thống đấu tranh vẻ vang của dân tộc và tính tiền phong chiến đấu của một đảng cách mạng! Trời ơi, thì ra độc tài, tham nhũng và Lê Chiêu Thống là anh chị em ruột hả anh Lê Hải!?.. Đúng là trong chuyện này tư duy phải quyết liệt như cách anh đặt vấn đề.  – ông Nghĩa thừa nhận.

-         Câu hỏi của anh làm tôi nhớ lại một chuyện cũ. Trong kháng chiến phải tiết kiệm lương thực, do đó phải vận động nhân dân bỏ nạn nấu rượu. Lãnh đạo lúc ấy phải đưa ra khẩu hiệu “Uống rượu là uống máu đồng bào!” Nghĩa là phải quyết liệt đến mức như thế cuộc vận động mới có kết quả. Để bảo vệ lợi ích quốc gia, hôm nay có lẽ chúng ta cũng phải có suy nghĩ quyết liệt như thế về tội danh Lê Chiêu Thống mọi loại anh Nghĩa ạ, dù là loại có ý thức, hoặc vô ý thức.

-         Điểm này có lẽ lão tướng đúng. Chấp nhận!

-         Còn một điều hệ trọng nữa anh Nghĩa ạ, chừng nào nhân dân mình không bê được nước ta đi một châu lục nào khác, hoặc chừng nào người dân Trung Quốc không bưng nổi quốc gia họ đặt lên con đường phát triển của hòa bình và dân chủ, tôi nghĩ từng người dân nước mình cần khắc cốt ghi xương không được lúc nào quên cái trở lực số một này đối với nước ta, dù là thời chiến cũng như thờì bình. Tôi không bài Hoa, nhưng quan điểm của tôi là nhất thiết không được để cho trở lực số một này nô dịch hóa mình hay cản trở con đường phát triển của nước mình. Phải như thế anh ạ!.. … … Phải như thế mới sống được là láng giềng hữu nghị của Trung Quốc.

-         Vâng. Hoàn toàn nhất trí với anh điểm này. Lịch sử quan hệ Việt-Trung cũng bao lần cho thấy không thể nào yên ấm với nhau được nếu nước ta là một kẻ ăn mày hay là một thằng hèn!

-         Đúng thế, phải làm sao từng người dân mình đừng bao giờ quên chân lý đơn giản này, anh Nghĩa ạ. Tùy sự cần thiết, lúc nói thẳng ra, lúc thể hiện bằng việc làm, song trong mọi quyết sách quốc kế dân sinh, dù là đối nội hay đối ngoại, dù là kinh tế hay văn hóa, nhất là trong giáo dục, không một hơi thở nào được phép mơ hồ với cái trở lực số một này. Vượt qua thành công trở lực số một này phải luôn luôn là một trong những động lực của từng người dân ta thôi thúc sự cố kết dân tộc, để nhân dân ta thế hệ này sang thế hệ khác mãi mãi không sa chân trở lại vào cái vòng luẩn quẩn chết người của quán tính lịch sử nữa, nhất quyết phải làm thế anh Nghĩa ạ.

-         Vâng, hoàn toàn nhất trí với anh. Nhất thiết phải dấy lên trong lòng dân tộc ta khát vọng và ý chí trở thành một nước phát triển thì mới có thể tồn tại bình đẳng và hữu nghị bên cạnh Trung Quốc!

-         Anh Nghĩa ạ, trở thành một dân tộc tự do của một đất nước tự do như thế, Việt Nam ta chắc chắn sẽ luôn luôn đồng hành cùng trên một con đường của nhân loại tiến bộ. Suốt cả đường đời của mình ngẫm nghĩ lại về đất nước, hôm nay tôi hiểu “Không có gì quý hơn độc lập tự do!” phải là như thế.

Ông Nghĩa nắm lấy tay bạn lắc mạnh:

-         Ôi anh Lê Hải! Chí lý lắm! Rất cảm ơn anh… Nghe anh tách bạch mọi chuyện, tôi càng tin hơn  vào con đường hòa giải. Anh gợi ý cho tôi nhiều điều phong phú cho nội dung hòa giải, trên cả hai phương diện đối nội và đối ngoại, với tinh thần phải luôn luôn ý thức được cái trở lực số một. Mà như thế, ngay cả anh cũng không được coi đi tìm con đường của hòa giải là ảo tưởng nữa, đúng không?

-         Này, đừng có mà lợi dụng! – tướng Lê Hải nói vui.

-         Cái thiện trong dân đủ sức đi con đường này anh Lê Hải ạ, tôi tin như thế. Dù là thông qua thay đổi một cách hòa bình, hay dù là phải kinh qua đổ vỡ không tránh được… Nghe anh phân tích tôi càng vững tin vào con đường hòa giải để cố kết dân tộc, để trở thành một dân tộc tự do. Đó chính là con đường đi đến giải pháp của mọi tình huống! Trước sau vẫn phải là cái đích vươn lên thành một dân tộc tự do!

Vẻ mặt tướng Lê Hải bớt căng thẳng chút ít. Trong thâm tâm ông thấy lóe lên điều gì đó, nhưng vẫn hoài nghi ước nguyện của ông Nghĩa. Ít nhiều ông thán phục bạn mình:

-         Chịu anh đấy! Chịu lòng tin với nhiệt tình hiếm thấy của anh vào cái thiện… Tin đến mức ngoan cố… Còn hơn cả ngu trung!.. Kỳ cục thật!.. Quy tội cho anh thế nào được nhỉ?

-         Xin tùy anh phán xét. Anh vẫn là thủ trưởng tinh thần, là người anh của tôi mà… - giọng ông Nghĩa bỗng dưng tha thiết lạ thường.

-         … … - tướng Lê Hải cân nhắc.  - … … - …Tội của anh là vẫn còn chịu ảnh hưởng nặng nề của ngu trung, tìm con đường hòa giải để phát triển, nghĩa là từng bước đi đến đa nguyên, hay là chịu chấp nhận đa nguyên để có hòa giải… Tất nhiên, hòa giải chỉ có thể hiện thực trên con đường của đa nguyên… Song anh trung thành và kiên trì với ý tưởng phải đi tìm con đường đa nguyên của phát triển… Lúc không dám nói ra, lúc để ngỏ mập mờ, nhưng tim đen xưa nay của anh vẫn là như vậy… Con đường đa nguyên của phát triển!.. Không phải là con đường đa nguyên của hỗn loạn!

-         Chịu thầy rồi… Nhưng dứt khoát phải là con đường như thế anh ạ. Tôi có thể đúng, có thể sai… Nhưng đấy là sự lựa chọn của tôi anh Lê Hải ạ!

-         Ôi, phải tin vào cái thiện lắm mới dám lựa chọn như thế!.. Hãy giữ bằng được lòng tin ấy, Nghĩa ạ… Hòa giải dân tộc để thống nhất lại làm một thì phải làm thế… Đúng đấy, dân tộc – dân chủ thì phải làm thế…

-         … … … - ông Nghĩa ngồi lặng đi, quá súc động vì cuối cùng suy nghĩ của mình được chấp nhận. Ông tự nhủ trong đầu …Ít nhất mình đã được một người đồng tình và cổ vũ, nhất là người này là Lê Hải…

Tướng Lê Hải xoay đi xoay lại trên ghế, nhưng trong đầu đang lục lọi cái gì đó. Mãi một lúc sau:

-         Nhưng… ý tưởng mà không hành động thì nó là gì hả anh Nghĩa?

-         ??? – ông Nghĩa chưa biết nên trả lời bạn thế nào.

-         Tôi tôn trọng niềm tin của anh, nhưng tôi vẫn e anh hơi lạc quan quá đấy. Hình như anh vẫn chưa nhìn thấy hết được mọi kẻ thù nguy hiểm của hòa giải. Chúng khó nhận diện lắm đấy… Tôi không sợ các chính khách bằng các mafia kinh tế đâu anh Nghĩa ạ, cả những mafia chính trị nữa… Vì dù sao các chính khách còn phải chịu áp lực nhất định của dư luận, còn các trùm mafia thì từ trong bóng tối tung tác hỏa mù và lung lạc dư luận…

-         Anh có lý… Các cụ nhà ta vẫn nói chẳng bao giờ biết được chuyện ma ăn cỗ.

-         Tôi cũng không hơn gì anh. Nhìn những con người vô hình này khó lắm, đành căng mắt ra mà quan sát các sự việc xảy ra trong cuộc sống thực tại vậy... Cái làm tôi lo nhất là ngày càng quá nhiều hiện tượng cho thấy phù thủy không điều khiển được âm binh, nghĩa là cái đầu con chó ngày càng không vẫy được cái đuôi con chó! Mà như thế thì mọi thứ đều có thể bị làm thiên lệch, bị vô hiệu hóa… Ta có đầy đủ bộ máy Đảng, bộ máy nhà nước, các chế định và cả một hệ thống luật pháp chứ, nhưng anh xem, đổ vỡ của Vinashin, Vinalines cho thấy âm binh đã có thể dấy loạn như thế nào…  Tôi hỏi anh nhé, vừa qua đô thị hóa như tằm ăn rỗi khắp cả nước theo cái kiểu sáp nhập Hà Tây vào Hà Nội thì luật pháp hay quy hoạch nào đứng vững được? Bùng lên và nổ tan như thế bong bóng thị trường địa ốc cả nước hiện nay chẳng phải do bàn tay các âm binh trong và ngoài các tập đoàn nhà nước dấy nên hay sao? Bây giờ hàng trăm cái loa phát đi lời kêu gọi huy động tiền cả nước để cứu! Ai điều khiển những cái loa này?.. Báo chí thừa nhận nợ xấu của hầu hết các tập đoàn quốc doanh đều liên quan đến sự thao túng này, nhưng dù có muốn hay có dám cũng không sao vạch mặt chỉ tên được lấy một âm binh cụ thể nào! Có phải thế không?.. …Chắc chắn bàn tay Trung Quốc không thiếu trong những chuyện ma ăn cỗ này, cứ nhìn các công trình trọng điểm quốc gia Trung Quốc trúng thấu khắp nơi, chuyện thuê đất thuê rừng, chuyện bô-xít Tây Nguyên mà xem… Ai mà biết được Trung Quốc cài cắm những gì bẩy, tám năm trời nay chung quanh các lồng nuôi cá ở Cam Ranh!.. Nhiều chuyện lắm anh Nghĩa ạ…

Nói đến đây, tướng Lê Hải đứng dạy, ông lại bàn làm việc của mình lấy ra một tập các bài báo cắt, đưa cho ông Nghĩa:

-         Tặng anh làm kỷ niệm. Tôi thấm mệt rồi, không muốn sở mó đến nữa… Toàn các bài từ báo lề phải thôi, nói về những vụ việc hầu như nhiều người không để ý… Nhưng biết cách đọc nó, cách tập hợp nó thì cũng có thể cho ta bức tranh đất nước như tôi vừa mới phân tích… - tướng Lê Hải giở giở một vài mẩu báo cắt, tìm ra một bài được đánh dấu đỏ rất đặm: - …Anh xem đây này, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nói trước Quốc hội là trong vòng sáu tháng đầu năm nay Ngân hàng Nhà nước đã đưa vào thị trường một khối lượng tiền tệ khủng khiếp, cộng lại là gần ba trăm nghìn tỷ đồng, để mua ngoại tệ, giải quyết nạn thiếu vốn, giải quyết nợ xấu… “Khối lượng khủng khiếp” là câu chữ chính mồm ông Thống đốc này nói ra anh ạ… Thế nhưng bước sang năm thứ năm rồi, đã mấy đợt bơm tiền “khủng khiếp” như thế rồi, mà kinh tế vẫn chưa ra khỏi khủng hoảng kỳ này… Lạ hơn nữa là tôi không thấy Quốc hội có lấy một lời chất vấn nào về hiện tượng “khủng khiếp” này! Chẳng vị đại biểu Quốc hội nào hỏi tiền lấy từ đâu ra, theo luật nào? Dùng vào cứu cái gì? Kết quả ra sao? Bằng cách nào hoàn trả lại những khoản tiền đã bơm ra?.. Ngân hàng Nhà nước nói tỷ lệ nợ xấu của ngành là 3,2%, cơ quan chuyên môn của nước ngoài (Fitch) đánh giá là 13% - nghĩa là cao hơn bốn lần, giấu mãi không xong bây giờ Ngân hàng Nhà nước thú nhận tỷ lệ này là 10%... Sao lại có thể trí trá trước dân đến mức như thế được? Chuyện tày trời là thế, nhưng tịnh không có một câu hỏi đụng tới những chuyện này trong suốt mấy tuần họp Quốc hội vừa qua!.. Vì chuyện này chỉ được bàn bí mật? Vì không được nói? Vì ngu? Vì cố tình ngu?...  Tôi không sao hiểu được!.. Không phải tôi khắt khe hay bi quan đâu anh Nghĩa ạ. Tôi coi phát biểu như thế của Thống đốc trước Quốc hội, dù là vô tình hay là do tình thế bắt buộc, khách quan là sự để lộ gián tiếp toàn bộ sự thao túng của những bàn tay nào đó đang diễn ra dưới gầm bàn! Cuộc sống đất nước hiện nay như thế thì khủng khiếp thật… Anh xem, chống loại kẻ thù không tên, không mặt mũi, không hình bóng.., nhưng lại đủ quyền lực khuynh đảo toàn bộ đời sống đất nước như vậy khó lắm. Sợ kẻ tham quyền cố vị một, phải sợ kẻ cơ hội mười, nhưng phải sợ kẻ vô hình trong các mafia kinh tế và chính trị một trăm anh ạ!.. Các kẻ thù không hình không bóng này đang lái các bước đi kinh tế và chính trị của đất nước. Các loại người vô hình này không đội trời chung với hòa giải của anh đấy! Không thể dùng vũ khí phê bình và tự phê bình phát hiện những loại người vô hình này được đâu!

Ông Nghĩa giơ hai tay nhận lấy tệp báo cắt:

-         Cảm ơn anh. Ki bo quá, tặng nhau là mấy cái mảnh giấy vụn! Tôi sẽ giữ nó như tài sản thừa kế của Lê Hải…  - ông Nghĩa cố  tìm cách làm cho không khí vui vui một chút, nhưng vô vọng. Một lúc sau ông thổ lộ: - …Anh Lê Hải ạ, thực lòng ngoài cái tâm trạng bức xúc tôi chưa biết làm gì thật anh ạ, nhất là cách đối phó với các mafia. …Anh nói đúng đấy, có lẽ đây là mối nguy lớn nhất trong lòng đất nước đối kháng với mọi thay đổi, mà nếu xảy ra sự cố gì thì cái đám này cũng là cơ hội nhất, nguy hiểm nhất…  Tôi biết như thế, tôi suy nghĩ trong đầu như thế. Nhưng thân cô thế cô anh ạ… Ngả đường nào tôi cũng thấy mình bị chặn đứng, chỉ mỗi con đường vào nhà tù thì không!.. … Tôi bí đến mức có lúc đã nảy ra ý nghĩ sang sống với vợ chồng cháu Tân ở Stockholm, để từ đấy có thể hét thật to lên tất cả những điều mình muốn nói với nhân dân của mình, với đất nước mình… Tôi không thể đang tâm nhìn nhân dân mình, nhìn đất nước mình như thế này! Tôi không thể phản bội các đồng chí, đồng đội của tôi đã hy sinh, trong đó có bố cháu Kim là người đã cứu sống tôi ở Quảng Trị anh ạ!.. … Anh còn nhớ đám cưới mẹ cháu Kim và trung tá Sang sau này do má Sáu Nhơn, anh và tôi mấy năm trời vun đắp mới thành chứ![8] Chỗ đứng của tôi là tại đây!

-         … … - tướng Lê Hải nắm lấy tay ông Nghĩa, trong lòng bùi ngùi nhớ lại chuyện cũ…

Chờ bạn bình tĩnh lại một chút ông Nghĩa mới nói tiếp:

-         …Anh Lê Hải ạ.. Nhưng ở tuổi tôi còn làm được gì khác nữa hả anh Lê Hải! Chỉ còn mỗi cái mồm để nói!.. Tôi còn làm gì được nữa?.. … Nhưng cuối cùng tôi đã không đi Stockholm… … Hôm nay tôi vẫn đang đứng tại đây!.. … Cho dù đến hôm nay vẫn chưa làm sao hình thành được một ý tưởng hành động cụ thể nào cả anh ạ. Còn phải nghĩ tiếp … Nhưng chính tôi cũng không chờ được, nên trước mắt, trên mọi diễn đàn đến được, trong các bài tôi viết.., tôi đều cố tìm cách chia sẻ với mọi người suy nghĩ của mình về thực trạng đất nước hôm nay, về con đường hòa giải… Tôi hiểu kết quả việc tôi làm còn khiêm nhường lắm, nhiều khi có cảm tưởng nó không bõ với nguy hiểm tôi phải đối mặt… Nhưng lương tâm thôi thúc, tôi biết làm sao được!..  Cho đến giờ phút này, tôi chỉ làm được như thế.., tôi không có khả năng nào khác… Hy vọng là..,  một khi tạo ra được nhận thức chung mạnh mẽ trong dân, hay một khi đất nước có chuyển biến gì đó, cuộc sống có thể sẽ mách bước đi tiếp… 

-         Ôi Don Quixote này không gươm, không ngựa…

-         Không cả Sancho Panza nữa chứ, anh Lê Hải! – ông Nghĩa cười vui.

-         Phải, phải… chỉ có mỗi cái ngòi bút rỉ!.. Không bị uốn cong, nhưng đến nay cũng chưa đâm toạc được đối tượng nó phải mổ xẻ… … … Nhưng mà anh Nghĩa ơi… - giọng tướng Lê Hải đến đây thấp hẳn xuống: - …Dù sao đi nữa, anh vẫn còn đang trên đoạn đường tìm kiếm cách mạng cho sự nghiệp hòa giải, thắng hay bại đối với anh vẫn còn ở phía trước … Rất có thể.., vào thời điểm nào đó, cái thùng thuốc nổ của lòng dân bén lửa nhanh hơn tốc độ suy nghĩ của chúng ta, sẽ nổ tung tất cả chúng ta ngồi đây… … Hoặc là, cũng rất có thể… anh sẽ bị nhân dân nổi lên vượt qua, sẽ vứt cái tư tưởng hòa giải của anh cho heo ăn!… … Hay là.., biết đâu đấy, cũng có thể anh sẽ góp được chút nào đó vào con đường nhân dân sẽ lựa chọn… Dù thế nào, đối với anh, tất cả mọi khả năng xấu và tốt vẫn còn đang ở phía trước… …Còn con đường tôi lựa chọn, bây giờ có thể nói dứt khoát là đã thất bại rồi.

-         Vâng, tôi biết. Chỉ còn thiếu diễn ra kịch bản “Thạch Thất 2” cho tất cả chúng ta nữa mà thôi. Có phải thế không anh?

-         Thiếu.., hay là chưa diễn ra?... Ai mà nói trước được!?..

-         Nhưng hôm nay nhìn lại, liệu chúng ta có khôn ngoan thêm được tý nào  không?..

          Như để lấy sức, tướng Lê Hải uống một ngụm sữa dài, sửa lại chỗ ngồi, áp cả lưng mình dựa thẳng vào ghế bành cho đỡ mỏi, rồi mới trả lời:

-         Hôm nay kể chuyện hôm qua! Anh ạ, anh Tám Việt lúc còn sống và tôi đã bàn với nhau hết nhẽ rồi. Bàn như thế nào, anh đều biết, đã trao đổi cặn kẽ hết với anh… Anh cũng góp được nhiều ý hay… … …Hôm nay nhìn nhận lại, có thể nói mấy anh em chúng tôi rất chăm chú rút kinh nghiệm những thất bại của các anh Nguyễn Hộ, Trần Độ, Trần Xuân Bách, Nguyễn Cơ Thạch.., khai thác hết mức kinh nghiệm những bước ngoặt Đảng đã thực hiện thành công trong lịch sử của mình để tăng thêm lý lẽ thuyết phục… Thế mà cuối cùng chúng tôi vẫn thất bại…  Chúng tôi không lựa chọn con đường thành lập đảng đối lập, vì biết là thiếu quá nhiều điều kiện và biết là sẽ bị bóp chết ngay từ trong trứng…  Vả lại, làm như thế sẽ là gián tiếp và vô ý thức tiếp tay cho quyền lực…Anh biết đấy, quyền lực này hoàn toàn dễ dàng đổi trắng thay đen và ngụy tạo nên các “vụ án phản động” mới… Câu chuyện tày trời “Sáu Bảy Tám Sứ…” dính với “T…” nọ “T…” kia hãy còn sờ sờ ra đó, đã trả lại được sự thật cho lịch sử đâu!.. … …Chúng  tôi đã lựa chọn con đường đối thoại thẳng thắn, trực tiếp với lãnh đạo, với toàn Đảng, để loại bỏ ngay từ đầu mọi quy chụp hay xuyên tạc đen tối… Con đường được lựa chọn này gian khổ hơn nhiều, song chúng tôi chấp nhận… … Lãnh đạo có gan thì tổ chức đối thoại dân chủ trong nội bộ toàn Đảng. Nếu gan chưa đủ to thì đối thoại với riêng lãnh đạo. Nếu làm như thế mà lãnh đạo vẫn còn e ngại, thì đối thoại với đại diện của lãnh đạo cử ra vậy, …đối thoại về tất cả mọi vấn đề của đất nước, trước hết về Đảng và về chế độ chính trị, về con đường đất nước đang đi…

-         Trước Đại hội IX, Đại hội X, rồi đến trước Đại hội XI có đến hàng trăm, hàng nghìn kiến nghị như thế của đảng viên yêu cầu thảo luận dân chủ trong toàn Đảng mọi vấn đề hệ trọng của đất nước.., nhưng đều tõm vào không khí.  - ông Nghĩa cắt ngang.

-         Đúng thế. Mọi ý kiến đề nghị đối thoại trực tiếp của cánh lão thành chúng tôi với lãnh đạo cũng rơi vào cái tai gỗ… Bí quá, nhiều lúc anh Tám Việt định xông ra kêu gọi các đảng viên tâm huyết đứng lên lập đảng đối lập hay phe đối lập ngay trong Đảng. …Nhưng chính tôi đã can ngăn anh Tám Việt, vì thấy chưa chín muồi cho bước đi này… Trở ngại chính là chưa làm được bao nhiêu cho những đảng viên tâm huyết thống nhất được với nhau cái phải xây nên là gì. Đối lập phải có chủ kiến và chiến lược rõ ràng về “xây”, chỉ một mình nỗi bức xúc của cái “chống” là muốn xóa bỏ cái tha hóa hiện tại thì chưa đủ. Thống nhất cái phải xây nên mới là cái khó nhất, cái chủ kiến quyết định!..  Đến hôm nay tôi vẫn không hiểu mình đã lấy đâu ra lý sự để quyết liệt can ngăn anh Tám Việt như vậy, mặc dù trong cuộc đời làm tướng tôi đã từng quyết định nhiều trận đánh rất mạo hiểm… Có thể sự từng trải giúp tôi hình dung được cỗ máy chính trị này sẵn sàng nghiền nát những gì. Hơn mữa chủ kiến không xác lập được thì trước sau cũng tan anh Nghĩa ạ… Anh Tám Việt cứ khăng khăng là mình không còn sống được bao lâu nữa, đây là trách nhiệm cuối cùng với đất nước anh ấy phải làm… Chúng tôi tranh luận với nhau hoài,  chưa ngã ngũ ra sao thì anh ấy mất, nhưng lại mất vì quá bức xúc chuyện cháu Quân bị xe vua của đám Cường đá - Hai Điểu giết chết!.. Thế mới đau chứ. Thật là đất nước mình lận đận quá anh ạ!.. … …

-         Phải chi các anh Sáu Dân, Tám Việt… bây giờ còn sống.., như thế liệu có khá hơn không, anh Lê Hải?

-         Khá hơn, bi kịch hơn, hay nổ ra đối kháng quyết liệt?.. Mà như thế cũng sẽ dứt khoát hơn… … Chỉ có trời mới biết được anh Nghĩa ạ! Thậm chí có thể không có chuyện chúng ta ngồi đây với nhau uống cà-phê bàn chuyện đất nước như thế này cũng nên!.. … … … Khi biết kiến nghị đối thoại không thành, anh Tám Việt đã nhiều lần kiến nghị tập hợp trí thức giúp lãnh đạo nghiên cứu việc sửa đổi Hiến pháp. Vì tình hình đã chín muồi và biết là Bộ Chính trị có chủ trương này… Anh Tám Việt cho rằng nếu lãnh đạo Đảng tập hợp được trí tuệ cả nước và kinh nghiệm của thế giới, hoàn toàn có thể xây dựng được một Hiến pháp tối ưu nhất, đáp ứng tốt nhất nguyện vọng của nhân dân và đòi hỏi phát triển của đất nước trong thế giới ngày nay, nhất là chúng ta đã có Tuyên Ngôn Độc Lập và Hiến pháp mẫu 1946 làm cơ sở… Chúng tôi nghĩ rằng Đảng đứng ra lãnh đạo toàn dân xây dựng một Hiến pháp như thế, rồi Đảng căn cứ vào Hiến pháp mới được toàn dân xây dựng nên như thế viết lên cương lĩnh và điều lệ cho Đảng… Như thế mới là là lãnh đạo, như thế mới là tiền phong chiến đấu, là vì nước… Vì chẳng lẽ Đảng không coi việc lãnh đạo cả nước xây dựng một Hiến pháp như thế, lãnh đạo cả nước thực hiện một Hiến pháp như thế là nhiệm vụ tối cao của Đảng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước ngày nay hay sao? Nhiệm vụ tối cao này của Đảng nhất thiết phải được cụ thể hóa thành điều luật trong Hiến pháp và thể hiện trong cương lĩnh, trong điều lệ của Đảng… Tôi thấy ý kiến này xác đáng quá… Nhưng cuối cùng anh Tám Việt cũng thất bại nốt… … …Bây giờ tôi không thể kết luận khác: Cứ mình kiến nghị với lãnh đạo bất kỳ cái gì vì nước vì dân, thì đều thất bại, kể từ khi cái Viện Nghiên cứu Lý luận quân sự của chúng ta bị giải tán cách đây hơn ba mươi năm cho đến hôm nay... …Tôi thực sự bị cắn rứt, không biết còn việc gì nữa mình có thể làm được vì đất nước mà mình chưa làm không?  Quỹ thời gian của mình không còn nhiều nữa…

-         Vâng… Chưa kịp vui niềm vui đất nước độc lập thống nhất, dân tộc ta đã bị rơi ngay vào bi kịch quốc gia… Có phải thế không anh Lê Hải?

-         Nắm quyền nhưng nhìn thế giới và nhìn mình bằng con mắt nô lệ vào ý thức hệ, lại chuốc thêm cái tha hóa và ngu dốt… Thực chất bây giờ chỉ còn lại cái độc quyền toàn trị, chủ nghĩa chỉ là câu chuyện chữ nghĩa thôi.., nên đã sớm đẩy đất nước rơi vào bi kịch như hôm nay. Hệ quả tất yếu đấy, anh Nghĩa ạ... Tôi không còn hy vọng gì vào cái Đảng hôm nay nữa… Nó không còn giữ được những gì là Đảng của tôi nữa khi tôi giơ tay tuyên thệ lúc gia nhập… Tôi chỉ còn hy vọng vào thế hệ con cháu chúng ta, hy vọng vào các lý tưởng của trường đại học PH… Vào con đường dài hơi của nâng cao dân trí…

-         Đại học PH cũng đang trong tầm ngắm đấy anh ạ!

-         Có lẽ anh nghĩ đúng, chúng mình chịu bó tay không thể làm gì được nữa trực tiếp cho sự chuyển biến của đất nước, thì chịu khó chuẩn bị trước cho đất nước những gì có thể chuẩn bị được vậy, cho đến khi bước ngoặt xảy ra.., dù là theo cách nào… Bây giờ làm được cái gì như thế thì cố làm…  Đúng là phải tránh bằng được cái kịch bản sau bước ngoặt mới sẽ lại là một cái vòng luẩn quẩn mới… Tạm chịu anh ở điểm này, anh Nghĩa ạ… …Nhưng nghĩ đến thế, mà tôi vẫn không ra khỏi được cái tâm trạng ân hận mình là kẻ nhát gan, kẻ thất bại, kẻ đầu hàng.., thậm chí là kẻ phản bội nữa…

-         Anh Lê Hải ạ… Hình như… Hình như… - ông Nghĩa cứ ngắc ngứ mãi.

-         Hình như sao?

-         Vâng. Hình như… bi kịch của quốc gia không đếm xỉa đến bi kịch hay lẽ phải của các cá nhân riêng lẻ trong cộng đồng dân cư của nó… Bi kịch của quốc gia chỉ quan tâm đến cái nhận thức chung của những cá nhân riêng lẻ trong cộng đồng dân tộc về duyên cớ của bi kịch quốc gia…

-         Nói rõ nữa xem nào? Nói thẳng vào cái tâm trạng bứt rứt của tôi xem nào! Có phải tôi bây giờ cũng là kẻ phản bội không? Phản bội lại lợi ích của dân tộc, lợi ích của đất nước…

-         Ôi!.. Vâng. Tôi cũng bị lương tâm mình cắn rứt không kém anh, chắc chắn như vậy …Nhưng xin nói rạch ròi thế này: … Anh không thể định đoạt được cho mình số phận cách đây gần bảy mươi năm anh ra khu mỏ đi theo cách mạng, rồi là chiến sỹ Nam Tiến… Để rồi hôm nay anh trở về, và giờ này ngồi đây đánh vật với cảm nghĩ như bị người cùng làng với mình là Đoàn Văn Vươn đang nhằm thẳng vào ngực mình mà bắn!.. Anh cũng không tha hóa hay suy đồi đạo đức đến nỗi phải tự cắn rứt lương tâm mình như vậy có phải không?.. … …Song chính sự giác ngộ của anh về bi kịch hôm nay của dân tộc đang cắn rứt lương tâm anh! Không thể nói khác!..

-         Ôi, lời an ủi ngọt ngào cho kẻ ngày càng gần đất xa trời này!.. – tướng Lê Hải phá lên cười.

Ông Nghĩa mất trấn tĩnh trong giây lát, song cũng định thần lại được ngay:

-         Anh có thừa nhận vận mệnh đất nước đang rất cần sự giác ngộ như vậy của đông đảo nhân dân cả nước hay không? Sự giác ngộ chung của cả dân tộc về duyên cớ bi kịch quốc gia hôm nay…

-         Ừ!.. Nói thế thì nghe được.

-         Nhưng đấy chính là sự giác ngộ chung đang còn quá phôi thai… Nói đúng ra là đang còn thiếu trong nhân dân… Ngay cả trong hàng ngũ các lão thành cách mạng chân chính anh ạ… Đấy là còn chưa nói đến không biết bao nhiêu chính kiến bất đồng và những thiên kiến, định kiến thiển cận trong Đảng, ngoài Đảng, trong nước, ngoài nước… Tôi muốn nói đến mức cho tới giờ phút này, dân tộc ta vẫn còn quá thiếu hay còn chưa rõ nét một cái nhìn chung hướng vào tìm hiểu ngọn ngành bi kịch của đất nước …

-         Anh cho rằng cái quá trình giác ngộ chung của cả dân tộc về cái duyên cớ bi kịch quốc gia hôm nay còn manh nha lắm hả anh Nghĩa?…

-         Vâng. Chính xác! Đấy là khiếm khuyết tồn tại trong lòng dân tộc, chúng ta phải hướng vào khắc phục. Tôi còn dám nói tới mức nhân dân ta học mãi rồi mà vẫn chưa đủ sức tìm kiếm sự giác ngộ chung này. Đau thì kêu đau, nhưng lại không có chí lớn truy tìm đến cùng duyên cớ đích thực. Lại thêm chính sách ngu dân hiện nay đã và đang hủy hoại nhiều giá trị!  Thêm sự kìm hãm dân chủ đã góp phần tai hại vào thực tế đáng buồn này! Nền giáo dục đầy bệnh hoạn hoặc thỏa hiệp, hoặc đang tiếp tục nuôi dưỡng những điều đau lòng này...

-         Nhưng mà anh Nghĩa, khi nổ ra Cách Mạng Tháng Tám, “Việt Nam là của người Việt Nam!”, “Việt Nam muôn năm!” là những khẩu hiệu đã vực cả dân tộc ta đứng dậy! Khi lên đường Nam Tiến, chúng tôi đi với tinh thần “Quyết tử cho tổ quốc quyết sinh!”… Tinh thần ấy đã trở thành khẩu hiệu của toàn dân khi cuộc kháng chiến chống Pháp lan ra cả nước. Khi Mỹ với lực lượng quân sự áp đảo ồ ạt xâm lược nước ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi toàn dân “Không có gì quý hơn độc lập tự do!”. Khẩu hiệu ấy đã trở thành ý chí kháng chiến của nhân dân ta cho đến ngày toàn thắng!  Bây giờ cứ đổ diệt cho sự giác ngộ của dân chưa đầy đủ tôi nghe có gì đó không ổn anh Nghĩa ạ.

-         Anh hoàn toàn đúng. Ngày ấy Đảng và dân là một anh ạ! 37 năm nay mối quan hệ giữa dân và Đảng khác hẳn mất rồi, anh Lê Hải ạ. Đây là cái gốc của vấn đề. Còn nói về dân, tôi vẫn thấy rõ ràng chưa có sự giác ngộ cần thiết của dân trở thành ý chí khắc phục cái nguyên nhân gốc này. Thậm chí quyền lực đang bắt dân giữ thái độ cam chịu!

-         Đúng là chúng ta đã bàn câu chuyện này nhiều lần rồi… Xem ra vẫn chưa có tiến triển gì. Lòng người quả là vẫn còn rất phân tán… Mối lo về mọi hệ lụy, về miếng cơm manh áo hàng ngày đang chiếm hết cả mọi sự quan tâm chú ý… Bản thân chúng ta cũng chưa tự giải phóng được chính mình… Đây cũng là câu chuyện có thật.., chỗ nay anh có lý. – tướng Lê Hải thừa nhận.

-         Có không ít ý kiến oán trách đất nước đã đi vào con đường cộng sản, oán trách cả cụ Hồ lỡ đem chủ nghĩa Mác-Lênin về nước… Có không ít ý kiến oán trách gay gắt không kém về việc Sài Gòn để cho mình thua Hà Nội, về việc Mỹ bỏ rơi Sài Gòn năm bẩy ba (1973) và cho đấy là nguyên nhân chủ yếu của thực trạng đất nước hôm nay… Có ý kiến lại nói, nếu ta không đi vào con đường cộng sản, thì  các nước Thái Lan, Singapore… hôm nay nhằm nhò gì so với ta!.. Nếu… Nếu… Ôi anh Lê Hải, những chữ “nếu…” phi lịch sử, mất phương hướng và đầy tâm trạng oán trách theo kiểu muốn làm lại lịch sử như thế nhiều lắm… Nhiều bất tận anh ạ…… …Rơi vào cái vòng tranh luận chỉ có thắng thua trong những hạn chế của những chữ “nếu” như vậy, trong những cách nhìn phi lịch sử, lại thiếu cả cái nhãn quan cần thiết về cục diện thế giới trong mỗi bối cảnh lịch sử như vậy, thiếu cái nhìn chuẩn xác về vị thế và lợi ích của đất nước trong mỗi giai đoạn… Anh ơi, tranh luận với biết bao nhiêu thành kiến và định kiến như vậy, với sự hành hạ của mọi cảm súc.., tranh luận như thế sẽ chẳng bao giờ có được lối ra đâu anh ạ… Mà lịch sử thì dứt khoát không thể làm lại được… Mà như thế làm sao có thể đi tới hay xác lập được cái nhìn chung của toàn dân tộc về bi kịch đất nước hôm nay hả anh? Tôi băn khoăn nhiều lắm về thực tế này anh Lê Hải ạ…

-         Đành là như thế... Nhưng nếu bây giờ phải truy tìm nguyên nhân gốc của sự lận đận gần như truyền kiếp mấy thế kỷ nay của nước mình, anh sẽ nói gì?

-         Câu hỏi này hành hạ tôi nhiều năm nay rồi anh ạ. Quần đi quần lại với nó, cuối cùng cho đến hôm nay tôi vẫn chỉ có một câu trả lời thôi: Chưa có đủ tầm nhìn cần thiết để hiểu đúng thế giới và để đánh giá đúng được chính mình, cái yếu truyền kiếp của dân tộc Việt Nam ta ít nhất là từ hai thế kỷ nay đấy anh Lê Hải ạ! Còn sống như thế thì còn lận đận tiếp, nhất là trong cái thế giới hôm nay đã thay đổi hoàn toàn… Nếu phải nói thật ngắn trong một từ cái yếu truyền kiếp ấy, thì đó chính là “dốt”!

-         … … - ngẫm nghĩ một lúc, tướng Lê Hải gật đầu tán thành:  - …Bàn đi bàn lại nát nước, chúng ta lại đụng đầu trở lại vào nỗi đau mù quáng khốn khổ và truyền kiếp của dân tộc mình hai thế kỷ nay!  Anh đang phấn đấu làm học trò cụ Phan Chu Trinh có phải không?

-         Vâng. Tôi thấy được trong chí hướng của cụ Phan Châu Trinh coi đòi hỏi canh tân đất nước là nhiệm vụ khởi sự… Điều này vô cùng quan trọng anh ạ… Cách Mạng Tháng Tám gần bẩy mươi tuổi rồi, nhưng cho đến hôm nay nước ta vẫn chưa hoàn thành được bước khởi sự này. Chính vì thế nước độc lập rồi mà dân mình vẫn chưa dám tự đứng lên giành tự do cho chính mình, còn quốc gia thì cứ luẩn quẩn mãi trong nghèo hèn và chậm phát triển!

-         Hoan hô anh Nghĩa!.. – tướng Lê Hải nhè nhẹ vỗ tay động viên bạn. - … …Chỗ này anh nói rất đúng!.. Nước được độc lập rồi mà dân vẫn chưa giành được tự do cho chính mình! Đúng thế! Tự do không phải là quà biếu, mà là phải giành lấy anh Nghĩa ạ! Dân mình quên mất một điều là bất kỳ lúc nào và trong bất kỳ hoàn cảnh nào, tự do phải luôn luôn phải đấu tranh mà giành lấy, luôn luôn phải đấu tranh không ngừng nghỉ vì tự do anh ạ... Ý chí thôi chưa đủ đâu, dân phải có cả trí tuệ nữa để giành lấy tự do!.. Nghĩa là phải làm bằng được bước đi “khởi sự” Phan Châu Trinh không thể bỏ tắt này! Còn nhìn vào hiện tại trên phương diện quốc gia, đúng là đất nước ta đang phải  trả giá đắt cho cái thấp kém về trí tuệ và ngu dốt về chính trị trong cái thế giới đương đại! Nhất là cái chuyện trong vòng chưa đầy một thế kỷ mà đã một lần rưỡi tay phải chém tay trái rồi mà dân mình đến hôm nay vẫn chưa tỉnh ra nỗi đau lớn, chỗ này chỗ khác vẫn còn lún sâu mãi vào cái hố phân cách chia ra bên nọ bên kia, cả không ít những người được coi là bộ phận tinh hoa của đất nước cũng chưa tỉnh ra điều này, ở cả hai bên, anh Nghĩa ạ - bên thắng cuộc và bên thua cuộc!..

-         Anh Lê Hải!.. – ngồi đối mặt nhau mà ông Nghĩa gọi giật.  - …Anh nói cái gì ạ? Anh định nói một lần rưỡi nội chiến? – ông Nghĩa ngạc nhiên.

-         Phải. Bên cạnh phần ngoại xâm, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ trên phương diện nào đó còn bao gồm cả cái câu chuyện đau lòng một lần rưỡi này đấy anh Nghĩa ạ. Tôi muốn xía mạnh vào nỗi đau chia rẽ này của dân tộc mình, để hy vọng từ nay dân tộc mình cần ý thức thật sâu sắc về những yếu kém trầm trọng của chính mình. Lịch sử dứt khoát phải được dạy lại như vậy, để dạy hôm nay và để răn đe mai sau. Phải biết đau nỗi đau như thế của dân tộc thì mới có lối ra cho tương lai anh Nghĩa ạ.

-         Anh nói đúng… - ông Nghĩa trầm ngâm một lúc. - …Ngoài đời tồn tại trăm nghìn câu chuyện tiếu lâm cùng một cốt truyện: Cứ 3 người Việt Nam cụng lại xây dựng hay làm một việc gì lớn là cãi cọ nhau và hỏng việc!

-         Trí thức nước mình dứt khoát cũng phải cùng chịu trách nhiệm về sự chia rẽ và những yếu kém như vậy của dân tộc đã xảy ra trong lịch sử anh Nghĩa ạ, không vô can được!..

-         Vâng. Cháu Yến nhiều lần gọi cái tâm lý hẹp hòi cố hữu và sự thiển cẩn này là tàn dư của văn hóa tiểu nông, của lối nghĩ tiểu nhược quốc... Anh còn nhớ chứ? …Một thứ văn hóa ngấm vào tiềm thức sâu xa, khiến cho dân tộc mình để sống sót thì vô cùng anh dũng – nhất là một khi phải chống ngoại xâm… Song trong thời bình dân ta hình như lại dễ manh mún, phân rã, thiếu cái nghĩ lớn, cố ý say xưa với hào quang của quá khứ để xuê xoa cái nghèo hèn trong hiện tại…

-         Đành là thế. Nhưng theo tôi, nói về dân là để thấy thêm chiều sâu của những di sản văn hóa mà thôi, cái chính vẫn là phải nghiêm khắc phê phán chế độ này hoặc là bất lực, hay là cố tình dung dưỡng những di sản văn hóa như thế, anh Nghĩa ạ…   Trước sau tôi vẫn đinh ninh nguồn gốc của mọi tội lỗi là dốt, là thất học!.. Tôi nghĩ ngày nay trí thức nước mình cần từ giác ngộ đau lòng này chung tay cho một nhiệm vụ vô cùng hệ trọng là giác ngộ dân trí anh ạ.., để vĩnh viễn từ nay không cho phép xảy ra những chuyện đau lòng nữa. Suốt gần hai thế kỷ nay, thời nào đất nước ta cũng bị là nạn nhân đầu tiên của cái dốt và cái thất học anh Nghĩa ạ!.. Ôi, phải vì lợi ích lâu dài của dân tộc để suy nghĩ như vậy anh Nghĩa ạ.

-         Vâng. Sự ngu dốt được nuôi dưỡng này tệ hại quá phải không anh? Cả về đối nội với nhau cũng như đối ngoại với thế giới bên ngoài!..

-         Sự ngu dốt này bây giờ trở thành sản phẩm đặc thù của đảng lãnh đạo hôm nay đấy, anh Nghĩa ạ… Của cái đảng hôm nay, anh nghe rõ chưa? Song đấy chính lại là cái mà đảng lãnh đạo hôm nay cần, đang rất cần cho sự thống trị… Bởi vì họ quá lùn để nghĩ khác anh ạ!

-         Có lẽ phải nói là họ đang lấy hào quang của quá khứ để trang trí cho cái dốt, cái lùn này, có phải thế không, anh Lê Hải? – ông Nghĩa muốn khẳng định.

-         Sự thật là như thế, không nghĩ khác được. Thậm chí họ đang lên giây cót, đang cố biến nó thành một ngu tín, một sứ mệnh chính trị thiêng liêng theo kiểu tà đạo, mà thực chất chỉ là để biện hộ cho việc bám giữ đến cùng địa vị thống trị của họ thôi, anh Nghĩa ạ. Biết bao nhiêu công của đang được bỏ ra để tìm cách dìm cả đất nước trong sự ngu dốt đầy sơn son thiếp vàng này!.. Nhân danh kiên định con đường của chủ nghĩa xã hội… Điển hình nhất là mấy năm dòng dã tốn kém tiền của công sức của dân để tổ chức học tập làm theo tấm gương và đạo đức Hồ Chí Minh! Tự tay Đảng hôm nay đang bôi nhọ cụ Hồ đến thế là cùng thôi!.. Ôi, trí thức của nước ta đi đâu hết cả rồi?.. Tôi tán thành phải nói thật rõ về cái giặc dốt này! Giặc dốt này ở nước mình lớn lắm!..

-         Nhân thức về cái dốt này là cả một vấn đề đại sự của nước ta bây giờ đấy, anh Lê Hải ơi... Cháu Yến đã đôi lần thổ lộ với tôi, sự tha hóa của Đảng đang làm hỏng đất nước này về rất nhiều mặt, làm hỏng trầm trọng anh ạ. Bây giờ để đất nước có được cuộc sống văn minh, có nhiều cái phải học lại, làm lại từ đầu anh ạ. Ngày đêm cháu Yến lo lắng không biết làm thế nào để Đại học PH trở thành một trong những cái nôi góp phần với cả nước dấy lên được một tinh thần khai sáng yêu nước, nhất là trong bối cảnh thế giới ngày nay hoàn toàn thay đổi rồi, mà đất nước cứ vật vờ như thế này!.. Thực sự phải làm một cái gì đó như một thời Đông Kinh Nghĩa Thục đã làm. Ngày nay đòi hỏi này bức thiết lắm anh Lê Hải ạ.

-         Tôi hiểu. Tựu trung lại anh muốn nói dân tộc ta cho đến lúc này vẫn chưa có đủ trí tuệ thức tỉnh cần thiết về chính mình và cho chính mình trên mảnh đất quê hương và trong cái thế giới mình đang sống, có phải thế không? …Có thể đây là một lẽ quan trọng, cho thấy vì sao tình hình ngột ngạt đến mức này rồi mà dân ta vẫn còn cam chịu, có phải không? Trong khi đó, từ những cái đẹp rất nhỏ nhoi trong hiện tại, cho đến mọi hào quang trong quá khứ, tất cả đều đang bị lạm dụng hết công suất, để làm ra đủ mọi thứ thuốc kích thích hay an thần!  Nếu chưa đủ nữa, thì tạo ra những cái để tự khen mình là nhất thế giới, nhất Đông Nam Á.., pha chế thêm các bằng giả, giấy chứng nhận giả, sự tôn vinh giả từ bên ngoài!.. Nghĩa là tạo ra những cái “hão” thật to, để ru ngủ, để đánh lừa, để lung lạc dân! Kỷ niệm một nghìn năm Thăng Long vừa qua là một trong cái hão điển hình như thế, vì được thiết kế từ nội dung cho đến hình thức toàn bằng đồ hàng mã, nghèo nàn, không có hồn, trốn tránh cái nghiệt ngã của hiện tại, không mang lại sức sống mới cho hiện tại…  Ôi, phải chăng cả  dân tộc đang bị hủ hóa làm cho suy yếu, có phải thế không, anh Nghĩa?.. – giọng tướng Lê Hải nghiêm nghị hẳn lên.

 Ông Nghĩa ngẫm nghĩ một lúc:

-         Vâng. Nói to tát như thế cũng được anh ạ, trước hết bởi lẽ vì ta chưa biết rõ ta là ai nên mới xảy ra nông nỗi này… Nhưng nói là “lòng người đối với vận mệnh hiện nay của đất nước còn phân tán, thậm chí có phần thờ ơ…”  như anh vừa mới nhận xét lúc nãy có lẽ dễ lọt tai hơn, đại chúng hơn… … …Tôi muốn gạt hết mọi định kiến hay ý thức hệ sang một bên, chỉ lấy lợi ích quốc gia, lấy lợi ích dân tộc làm thước đo duy nhất.., muốn tỉnh táo đánh giá xem: Nước ta hay dân tộc ta trong mỗi giai đoạn lịch sử vừa qua trên chặng đường kể từ Cách mạng Tháng Tám đến nay đã được gì,  mất gì?.. thắng thua thế nào? vì sao?..  lợi ích quốc gia của ta trong mỗi giai đoạn lịch sử như thế lợi – thiệt ra sao, đã mắc những sai lầm gì?… …  Từ xác lập được cái đánh giá tổng quát như vậy, rút ra kết luận phải rút ra cho vận mệnh đất nước hôm nay anh Lê Hải ạ… Muốn thoát khỏi sự nô lệ về tư duy để mình trở thành chính mình, càng phải làm thế anh ạ. Đương nhiên là phải với tinh thần hòa giải dân tộc, không ngoái lại quá khứ, bao hàm cả nghĩa thực hiện không hồi tố… Vâng, không hồi tố cả kinh tế và chính trị, đến mức bảo đảm thực hiện thành công hòa hợp và hòa giải dân tộc… Phải rộng lượng với nhau coi quá khứ là nỗi đau chung, mất mát chung, để cả dân tộc ta thoát ra khỏi nó!..

-         Hiểu… Hiểu… Trong các bài viết của mình, anh nói nhiều về không ngoái lại quá khứ, có lần anh giải thích bao hàm cả nghĩa không hồi tố. Anh nói rõ thêm xem nào?

-         Vâng. Muốn chặt đứt quán tính lịch sử thì phải làm như vậy anh ạ. Nói ngắn gọn là thế này: Mọi chuyện đã qua, coi như thuộc về thời kỳ tích tụ tư bản ban đầu, rất sơ khai và cũng không hiếm trường hợp rất dã man, rất hoang dã. Không hồi tố đối với thời kỳ này có nghĩa là quyền sở hữu được xác nhận để chuyển sang thời kỳ mới của nhà nước pháp quyền dân chủ, trong đó  - kể từ đây - công khai minh bạch và  pháp luật là tiêu chí bắt buộc và trên hết. Dứt khoát không ngoái lại quá khứ.., càng không thể làm theo cái kiểu cải tạo tư sản như đã làm sau Ba mươi Tháng Tư được đâu. Bởi vỉ mục đích cao hơn là phải bảo tồn mọi thành quả đã có để đi tiếp. Không hồi tố là như vậy, khép lại quá khứ là như vậy… Mọi chuyện khác tôi đã nói rõ trong các bài viết, kể cả không hồi tố về chính trị.

-         Đúng đấy, xây dựng cái nhận thức chung này cần thiết lắm anh Nghĩa ạ, Tôi đồng tình. Nhất là phải làm cho cái nhận thức chung này về nỗi đau của dân tộc trở thành một quyền lực xã hội… Muốn có hòa giải thì phải thế, phải nhìn về phía trước. Chúng ta còn đứng cách xa cái đích này quá! – tướng Lê Hải tán thành.

-         Vâng, đúng thế. Đất nước hiện nay đang quằn quại dưới không biết bao nhiêu thứ  quyền lực anh ạ… Này nhé… - ông Nghĩa vừa nói vừa xòe các ngón tay ra đếm: - …Nào là quyền lực của chính trị tham nhũng, quyền lực của các mafia kinh tế và chính trị, quyền lực của độc quyền chân lý, quyền lực của xã hội đen mọi dạng, quyền lực của sự nô dịch về văn hóa và về tinh thần, quyền lực của  mọi dây mơ rễ má những dối trá và hủ bại, quyền lực của sự tha hóa mọi thang đạo đức và giá trị, quyền lực của sự nô dịch thâm nhập vào từ bên ngoài… Ôi nhiều lắm, anh Hải ạ… Song nguy nhất là đất nước ta đang rất thiếu một nhận thức chung của toàn dân tộc về bi kịch quốc gia hôm nay. Đất nước chưa có được nhận thức chung này để làm nên một sức mạnh, một quyền lực xã hội… Càng chưa sao làm cho quyền lực xã hội cần phải có này trở thành bất khả kháng, thành nhân tố quyết định!.. …Tôi ngày càng thấm thía đòi hỏi này… Song vẫn chưa biết làm thế nào đánh thức đòi hỏi này trong cộng đồng dân tộc ta… Khắp nơi vẫn chỉ tràn ngập một tâm trạng ngán ngẩm, bức xúc, mất lòng tin, thúc thủ, thậm chí nhiều khi là vô cảm…

-         Cho đến giờ phút này mọi quyền lực hắc ám như anh vừa kê ra vẫn đủ sức đè bẹp hay lung lạc mọi phản kháng trong xã hội, có phải không anh Nghĩa?

-         Không ít người hỏi tôi, tình trạng đất nước như thế này còn kéo dài bao lâu nữa? Tôi chịu không trả lời được. Tôi nghĩ có thể là còn rất dài… Khó lòng anh hay tôi sẽ được chứng kiến sự thay đổi…

-         Thế thì sợ quá  anh Nghĩa nhỉ!

-         Hay là tôi quá bi quan?

-         …  … - tướng Lê Hải đắn đo một lúc: - …Có nhiều lý do để bi quan thật, anh Nghĩa ạ. Bởi vì hiện nay sự lạc hậu của xã hội nước ta rất sâu anh ạ, đã thế cái đám lau sậy cầm quyền ăn bám chưa kịp mục ruỗng hết thì chúng đã sinh sôi các mầm mống mới, tiếp tục kết bè kết mảng cho cái quyền lực tha hóa này sống tiếp, thế mới chết người ta chứ!.. Hiện tượng này bắt đầu ngay từ sau chiến thắng 30 Tháng Tư anh Nghĩa ạ, mở đầu từ tệ nạn chia quả thực sau chiến tranh. Nhưng hồi đó hào quang chiến thắng sáng quá, làm lóa mất mọi sự tỉnh táo. Ngày nay sự chia chát đó tha hóa tiếp thành tranh giành và phân chia quyền lực theo chiều dọc là từ thượng đỉnh xuống đến tận làng xã và theo chiều ngang là dây mơ rễ má của phe cánh và thân quen. Thử hỏi, anh Nghĩa, anh chờ mong một hệ thống chính tri dằng dịt như thế sớm sụp đổ à?

-         Ôi nghiệp chướng của quyền lực! Đấy chính là sự vận hành luẩn quẩn của cái vòng quán tính lịch sử đấy, anh Lê Hải ạ… … Hiện nay khắp nơi trong cả nước, bức xúc đã rất ngột ngạt,  nhưng vẫn chưa sao tạo thành một động lực xã hội đủ sức vực cả dân tộc ta đứng lên chính là vì thế. Phải thừa nhận đấy là sự thật anh ạ…

-         …Anh Nghĩa ơi, ngày đêm tôi cứ loay hoay tính tính đếm đếm… Cho đến nay là ngót nghét bảy mươi năm rồi, kể từ Cách mạng Tháng Tám… …Tất cả mới chỉ là giành lại được độc lập thống nhất đất nước, cái nghèo hèn và tụt hậu so với chung quanh vẫn còn nguyên vẹn… Càng chưa thể nói là đã thực hiện được giải phóng dân tộc với nghĩa là đã xây dựng được cho đất nước được một nhà nước dân chủ của những công dân tự do… Thành quả như thế không phải là một bi kịch hay sao hả trời đất!?.. … … Sau cái bản tổng kết về chiến tranh chúng ta đã làm cách đây ba mươi hai năm, đây có phải là bản tổng kết mới chúng ta sẽ phải bắt tay vào làm không hả anh Nghĩa? Tổng kết ba bốn thập kỷ của một quốc gia độc lập, nhưng dân chưa giành được tự do!?.. …

-         Hay là tổng kết ba bốn thập kỷ quốc gia độc lập mà dân chưa biết giành lấy tự do? 

-         Nói như thế dễ bị dân phang cho, nhưng cũng không sai lắm đâu! – tướng Lê Hải cười.

-         …

Ngập ngừng mãi ông Nghĩa mới nói được:

-         … … Ôi anh Lê Hải! Vì thế đất nước càng rất cần một sự giác ngộ mới, để dấy nên một sức mạnh, một quyền lực xã hội đủ sức thôi thúc mọi người có ý chí đứng lên tự giải phóng chính mình, với tất cả tinh thần hòa hợp và hòa giải dân tộc anh ạ.  Với nghĩa này, thực sự đất nước đang đứng trước đòi hỏi một cuộc giải phóng dân tộc! Cả nước phải đứng lên tự giải phóng mình để trở thành một dân tộc tự do! Một số trí thức muốn tìm cách khơi lên phong trào khai sáng. Tôi trân trọng mọi nỗ lực như thế anh ạ…

-         …Nhìn lại, đúng là niềm hân hoan đất nước độc lập thống nhất chưa tày.., nhân dân  ta đã sớm phải lâm vào vòng nô dịch mới, do chính tay mình góp phần  dựng nên, bờ cõi quốc gia bị xâm phạm và uy hiếp, thế mới quái ác chứ!… Phải chịu bao điều nhục nhã vì nghèo hèn.., giữa lúc đất nước ta hoàn toàn có mọi điều kiện và khả năng mở ra một con đường phát triển khác… Thật đau xót quá… Phải làm thế nào toàn dân tộc ta ý thức được sâu sắc bi kịch quốc gia hôm nay anh Nghĩa ạ!?.. Đảng hôm nay phải làm thế nào để không phản bội mọi hy sinh, tổn thất của dân tộc, để phụng sự trung thành sự nghiệp của đất nước, của dân tộc?.. – tướng Lê Hải tư lự…

-         Chỉ còn con đường coi sự mục nát hiện nay là cơ hội, là sự thôi thúc ý chí cả nước đi vào con đường dân tộc – dân chủ anh ạ… Nhìn lai đường trường đất nước bảy mươi năm qua, anh rút ra điều gì hả anh Lê Hải?

-         Như đã nói với anh lúc nãy đấy, “Không có gì quý hơn độc lập tự do!”  Đứng trên cõi đời và giữ được mình là mình cho đến hôm nay, càng ngày tôi càng hiểu điều này. Tôi nghĩ một quốc gia có lẽ cũng phải xử sự như vậy: Hồ Chí Minh là Không có gì quý hơn độc lập tự do!

-         Triết lý sống, có phải thế không hả anh Lê Hải?

-         Anh muốn hiểu thế cũng được… Không thôi thúc được nhân dân đứng lên giành lấy quyền làm chủ đất nước, chắc chắn sẽ không thắng được mưu đồ bành trướng hiểm độc của Trung Quốc, chắc chắn sẽ chỉ củng cố thêm sự nô dịch mới đang chùm lên đất nước!.. Nhưng anh Nghĩa ạ, trước sau tôi vẫn tin vào nhân dân mình… 

-         …

Tiếng mở cổng lạch xạch làm câu chuyện gián đoạn. Bà Hậu đi chợ đã về…

…

…

Ba ngày sau, vào đúng nửa đêm, vợ chồng ông Chính và vợ chồng ông Nghĩa nhận được điện thoại của bà Hậu. Chưa đầy nửa giờ sau, vợ chồng ông Chính và vợ chồng ông Nghĩa đã có mặt…

Tướng Lê Hải đã đi xa…

…Ông Nghĩa cả hai tay ôm ấp bàn tay tướng Lê Hải, hình như vẫn còn chút hơi ấm tỏa ra… Ông đứng hồi lâu lặng lẽ giữ bạn trong tay… Nước mắt ông nhòa nhạt. Trước mặt ông, nét mặt tướng Lê Hải thanh thản như người thiền…

Khi mọi người ngồi quây quần chung quanh chiếc bàn trong phòng bên, bà Hậu kể:

-         Anh Lê Hải em ra đi nhanh quá các anh các chị ạ. Chiều tối nay anh vẫn bình thường ạ, chỉ kêu hơi mệt và muốn đi nằm sớm… Anh vẫn giữ được cho mình giấc ngủ an lành… Gần nửa đêm, bỗng nhiên anh Lê Hải em nấc mạnh rồi ú ớ mấy tiếng… Rồi anh đi… Hình như anh Lê Hải em biết trước mọi chuyện hay sao ấy, các anh các chị ạ… - bà Hậu vừa gạt nước mắt, vừa đưa cho ông Nghĩa một phong thư: - …Anh Nghĩa đọc cho các anh các chị và cho em cùng nghe đi, Di chúc của anh Lê Hải đấy ạ…

Ông Nghĩa giơ hai tay đỡ lấy.

“Di chúc của một người lính

Sống làm người, tôi không có điều gì phải ân hận về cuộc đời riêng của mình, chỉ có sự nuối tiếc khôn nguôi phải từ giã mọi người mình yêu thương.

Sinh thời, suốt đời mình tôi cố hết lòng chiến đấu hy sinh vì đất nước, như nghĩa vụ mỗi người con của đất nước phải làm, với tất cả nhiệt huyết và sự giác ngộ tôi có được thời trai trẻ. Song về với tổ tiên, tôi mang theo nỗi đau chưa làm tròn trách nhiệm người con của đất nước. Là đảng viên Việt Minh[9], bây giờ là Đảng Cộng Sản Việt Nam, tôi không thể nói mình vô can đối với những tha hóa và thực trạng hôm nay đất nước ta đang phải gánh chịu.

Trước nhân dân, trước đất nước, trước vong linh các đồng chí và đồng đội đã hy sinh, tôi xin cúi đầu chịu nhận phần tội của mình là tuy đã đấu tranh quyết liệt mà vẫn không thắng được tha hóa trong Đảng, nên đất nước hôm nay mới phải gánh chịu bao điều cay đắng và xã hội ngày càng nhiều bất công như thế này. Trong cả nước không ít đảng viên tâm huyết cùng tôi cam chịu thất bại này!

Tôi cúi đầu cầu mong cả nước hãy thấm thía bi kịch của đất nước hôm nay và nguyên do của nó. Quan trọng hơn nữa, tôi khẩn thiết cầu mong cả nước hãy nắm lấy cơ hội đang có trong tay, để cùng nhau với tất cả yêu thương và hòa giải dân tôc, quyết trau giồi trí tuệ và hun đúc ý chí chặt đứt cái vòng luẩn quẩn của quán tính lịch sử đang giam hãm mãi nước ta trong nghèo hèn như thế này! Tôi cầu mong tất cả cùng nhau chia xẻ nỗi đau của dân tộc, để cùng nhau quyết tâm đưa đất nước bước lên con đường dân tộc - dân chủ của văn minh nhân loại, mở ra cho Tổ quốc Việt Nam yêu quý của chúng ta một thời kỳ phát triển mới. Để bảo vệ Tổ quốc ngày nay, nhất thiết cả nước càng phải làm thế.

Đất nước đã độc lập thống nhất ba mươi bẩy năm rồi, mà vẫn còn là một quốc gia nghèo hèn, lòng dân chưa thu về một mối, bây giờ lai thêm nạn chia đôi thành người cai trị và kẻ bị cai trị, với biết bao nhiêu điều đau lòng đang diễn ra trong đời sống mọi mặt của đất nước. Nhân dân ta hy sinh xương máu chiến đấu hết thế hệ này đến thế hệ khác, cả nước – dù là bên này hay bên kia – đã phải chịu đựng biết bao nhiêu tổn thất lớn lao khôn kể xiết, không phải là để sống trong sự nô dịch mới, được sản sinh ra trong quá trình cách mạng của đất nước như hôm nay. Trong khi đó chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia đang bị xâm phạm và uy hiếp nghiêm trọng!  Hiện nay Trung Quốc đang ra sức đẩy mạnh can thiệp kinh tế và chính trị rất hiểm độc vào nội bộ nước ta, đồng thời lại ngang nhiên leo thang lấn chiếm Biển Đông, tìm cách bao vây cô lập nước ta dưới mọi hình thức, lăm le cướp đi của nhân dân ta cơ hội xây dựng đất nước ta trở thành một quốc gia phát triển văn minh.

Một lần nữa Tổ quốc Việt Nam yêu dấu của chúng ta lại đứng trước những uy hiếp hiểm nghèo. Đó là bên trong thì mục nát vì tham nhũng tiêu cực và sự lệ thuộc nguy hiểm, bên ngoài thì yếu hèn trước mưu đồ và bạo lực bành trướng của Trung Quốc.

Xin toàn thể quốc dân đồng bào, hễ là người con của nước Việt Nam ta, dù sống ở trong nước hay nước ngoài, hãy nhìn thẳng vào thực trạng đất nước đang lâm nguy, quyết đồng tâm hiệp lực đấu tranh giành lại quyền mình làm chủ đất nước, tạo sức mạnh đẩy lùi mọi mưu đồ bành trướng bá quyền của Trung Quốc, đưa tổ quốc yêu dấu của chúng ta  ra khỏi trạng thái yếu hèn hôm nay. Muốn giữ được hòa bình, hữu nghị, hợp tác với Trung Quốc, Việt Nam càng phải có bản lĩnh đứng trên đôi chân của mình như thế.

Nguyên nhân của mọi nguyên nhân gây nên những yếu kém đau lòng nói trên là đất nước đã độc lập thống nhất, nhưng chưa hoàn thành được nhiệm vụ giành lấy tự do, dân chủ cho nhân dân.  Thử nghiệm chủ nghĩa xã hội, rồi đến định hướng xã hội chủ nghĩa suốt 37 năm trong quốc gia độc lập thống nhất như thế là quá nhiều rồi, bây giờ là lúc dân tộc ta phải một lòng đứng lên giành lấy cho mình những quyền tự do, dân chủ của chính mình. Giờ đây phải nói lên điều này, thực là chua xót quá, nhưng lại là việc dân tộc ta nhất thiết phải làm.

Là người lính cầm súng trực tiếp chiến đấu trong hai cuộc kháng chiến vỹ đại của đất nước chống xâm lược, tôi khẩn thiết kêu gọi tất cả các lực lượng vũ trang của quốc gia quyết chiến đấu hy sinh đến cùng để bảo vệ tổ quốc, bảo vệ cuộc sống yên lành và mọi quyền lợi của nhân dân. Quân đội và công an là lực lượng vũ trang của quốc gia, là con em ruột thịt của nhân dân, được nhân dân nuôi, vũ khí là do tiền thuế của dân mua sắm, nhất thiết không một ai trong lực lượng vũ trang của quốc gia được phép tham gia vào bất kỳ hành động nào đàn áp nhân dân, hay là để mình biến thành công cụ bảo vệ lợi ích của những kẻ xấu. Các lực lượng vũ trang quốc gia dứt khoát và mãi mãi không bao giờ được nhầm lẫn giữa nhân dân và kẻ thù!

Lời cuối cùng tôi xin nói với Đảng hôm nay:

Truyền thống cách mạng vẻ vang của Đảng trước đây do bao nhiêu thế hệ đảng viên hy sinh xương máu xây dựng nên, đang bị mọi hư đốn của Đảng hôm nay băng hoại. Sự thoái hóa biến chất này đang ngày càng xô đẩy Đảng hôm nay đi vào con đường phản lại cam kết của Đảng đối với nhân dân, làm tổn thương lòng tự trọng và hào khí của dân tộc, gây nhiều tổn thất nghiêm trọng cho đất nước. Đi quá nữa theo xu hướng này, sẽ là phản quốc!  Đảng hôm nay không được phép phản bội mọi hy sinh và tổn thất của các thế hệ đi trước, của đất nước, của dân tộc.

Dù đã làm nên công lao như thế nào, song do những yếu kém và sai lầm của mình, Đảng hôm nay đang mắc nợ rất lớn với đất nước, với dân tộc. Trong khi đó đất nước ta vừa đứng trước những đòi hỏi rất gay gắt của phát triển, vừa bắt buộc phải xử lý thành công những thách thức và cơ hội chưa từng có đối với nước ta trong một thế giới đã hoàn toàn thay đổi, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia đang bị xâm phạm và uy hiếp nghiêm trọng. Trong tình hình và nhiệm vụ mới ngày nay như vậy của đất nước, trở lực bên trong lớn nhất, nghiêm trọng nhất đối với đất nước  lại là những sai lầm và yếu kém Đảng hôm nay đang phạm phải. Vì thế nhất thiết Đảng hôm nay phải nhận thức lại tất cả.

Ngày nay, sau ba mươi bẩy năm giành lại độc lập thống nhất đất nước, nếu Đảng hôm nay không đưa được đất nước đi lên con đường dân tộc – dân chủ để phát triển, không còn lựa chọn sự nghiệp phụng sự nhân dân và đất nước là lẽ sống của mình, nếu Đảng hôm nay không đủ trí tuệ và bản lĩnh lựa chọn cho mình một sự nghiệp như thế để vượt qua những yếu kém của chính mình mà đi tiếp.., xin nhấn mạnh, nếu Đảng hôm nay cam chịu bất lực như thế, trên thực tế sẽ có nghĩa  là Đảng hôm nay đã tự tay mình kết thúc sự tồn tại của mình.

Chẳng có thế lực thù địch nào đủ sức lật đổ nổi Đảng hôm nay đâu. Ai tuyên truyền nguy cơ Đảng sẽ có thể bị lật đổ như thế là dối dân và dối Đảng! Nếu người có quyền lực trong tay mà cũng nghĩ thế thì đấy là tự lừa dối mình một cách thảm hại. Nhưng tha hóa tiếp thế này, Đảng hôm nay sẽ tự đi tới sụp đổ, hoặc sẽ bị nhân dân lật đổ! Điều này chắc chắn như dao chém đá!

Ước gì lúc này tôi móc được tim mình ra để nói thành lời: “Cũng là đảng viên, tôi mong từng đảng viên trong Đảng ta hãy vì Tổ Quốc trên hết và vì phẩm cách của chính mình, phải nhận thức lại tất cả.

Hiện nay, là đảng duy nhất nắm quyền, Đảng ta đang chịu trách nhiệm không thể trốn tránh và đang nắm trong tay cơ hội lớn nhất chưa từng có kể từ ngày thành lập, để chủ động thay đổi chính mình và huy động sức mạnh toàn dân tộc, nhằm xây dựng nên cho nước ta một hệ thống chính trị của nhà nước pháp quyền dân chủ.  Đấy chính là nhiệm vụ giải phóng dân tộc đích thực, nhằm đưa người dân trở thành chủ nhân ông của một quốc gia độc lập. Nhiệm vụ này Đảng đã trì hoãn hơn một phần ba thế kỷ, là món nợ lịch sử thứ nhất Đảng dứt khoát phải trang trải với dân tộc.

Là bên chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lịch sử tự nó trao vào tay Đảng phải chủ động thực hiện hòa giải dân tộc, ngõ hầu thực hiện sự nghiệp thống nhất dân tộc ngay sau khi hoàn thành sự nghiệp thống nhất đất nước ngày 30 Tháng Tư năm Bẩy nhăm, qua đó khép lại quá khứ của hai cuộc chiến tranh đẫm máu đã từng chia cắt đất nước, chia cắt dân tộc, để mở ra một con đường phát triển mới của Việt Nam trong thế giới hiện đại. Song thay vì phải phấn đấu trang trải món nợ lịch sử thứ hai không thể thoái thác này, Đảng đã tiến hành hàng loạt chủ trương chính sách làm trầm trọng thêm vết thương chiến tranh, vết thương dân tộc, đất nước vì thế thêm kiệt quệ và bị cô lập một thời gian dài. Đã gần ba thập kỷ trôi qua kể từ khi tiến hành đổi mới, song nhiệm vụ hòa giải dân tộc vẫn còn ở phía trước, nguyên nhân hàng đầu là vì Đảng không lựa chọn con đường dân tộc – dân chủ để đưa đất nước đi lên. Thậm chí tha hóa hôm nay đang dìm Đảng ngày càng chìm sâu vào vũng bùn đảng trị - với tất cả sự mù lòa, gian dối và tội ác của ý thức hệ. Tha hóa hôm nay đang  biến Đảng thành trở lực nghiêm trọng nhất ngăn cản sự phát triển của đất nước.

Trở về với dân tộc, mãi mãi cùng đi với dân tộc, Đảng nhất thiết phải tự lột xác để trở thành một tổ chức tiền phong chiến đấu mới, đủ trí tuệ và nghị lực trang trải hai món nợ lịch sử nêu trên.

Đấy chính là con đường đưa đất nước chuyển sang thời kỳ phát triển huy hoàng của dân tộc Việt Nam tự do, Đảng nhất thiết phải lựa chọn, hoặc chịu để cuộc sống loại bỏ.

Một thể chế chính trị của nhà nước pháp quyền dân chủ như thế là điều kiện tiên quyết đoàn kết thống nhất toàn dân tộc đánh bại mọi mưu đồ bành trướng hiểm độc của Trung Quốc chống lại nước ta.  Nếu Đảng hôm nay rũ bỏ trách nhiệm không thể trốn tránh này của mình, nếu Đảng hôm nay tự tay vứt bỏ cơ hội lớn nhất này, như thế sẽ đồng nghĩa với phản quốc!  Xin hãy nghĩ lại tất cả và phải hành động trước khi quá muộn! Xin nhất quyết đừng làm cho nhân dân ta và bè bạn trên thế giới thất vọng về Đảng mình!”

          Về tang lễ dành cho tôi, xin được tổ chức hoàn toàn riêng tư trong khung khổ gia đình.

          Xin vĩnh biệt tất cả trong vô vàn yêu thương.

                                                                                                    Lê Hải./.”

Tiếng khóc òa lên…

Ba mươi hai bông hồng ông Nghĩa mua tặng hôm nào rực rỡ giữa bàn. Ba mươi hai bông hồng này không khóc, mà lung linh sắc thắm như muốn thay mặt tướng Lê Hải chia tay với mọi người…

…

Đầy đủ các gia đình các con và các cháu má Sáu Nhơn sống ở trong nước và nước ngoài đều ra Hà Nội tề tựu chia tang. Toàn bộ đại gia đình các con các cháu họ Phạm không sót một ai cũng đến tang lễ để phân ưu. Vợ chồng ông bà đại tá quân đội Sài Gòn Phạm Trung Lễ sống ở San Jose, vợ chồng bà Phạm Thị Hoài từ Los Angeles cũng về Hà Nội tham dự…

Trước khi bước vào phòng thờ tướng Lê Hải, ông Lễ thay bộ đồ thường phục đang mặc bằng bộ đồ sắc phục quân đội Việt Nam Cộng Hòa, với đầy đủ mũ và lon quân hàm đại tá. Đứng trước bàn thờ tướng Lê Hải, đại tá Lễ đứng nghiêm chào theo kiểu nhà binh, rồi cầm mũ trong tay, cúi đầu mặc niệm. Sau đó đại tá Lễ thắp ba nén hương lên bàn thờ. Đứng trước chân dung ông Lê Hải hiền hòa trong bộ cánh nâu người nông dân Tiên Lãng ngày xưa vẫn thường mặc, đại tá Lễ vái ba lễ rồi đứng lặng hồi lâu…

-         Xin vĩnh biệt anh, tướng Lê Hải!.. – đại tá Lễ gần như nấc lên…

…

…

          Hết 49 ngày của tướng Lê Hải, bão internet trong nước ngoài nước đột nhiên dồn dập xuất hiện, hội tụ vào nhau, chưa đầy 24 giờ đã tạo thành trên vùng địa lý Việt Nam cơn bão mạng lề trái rất lớn.

Sấm, chớp… Lúc là những tia chớp sáng đến giật mình, lát sau kéo theo tiếng sét vỡ trời vỡ đất… Lúc là những tia chớp nhỏ liên hồi dấy lên những tràng sấm rền không dứt. Gió từng cơn cuộn lên lay động tất cả, cũng có lúc như nói thầm rì rào, hoặc rít lên đay nghiến.., lúc rên xiết…  Cường độ bão đang có xu hướng ngày càng tăng lên.

          Rốn xoáy của bão là di chúc của lão tướng Lê Hải, được cựu đại tá thương binh Phạm Trung Nghĩa trân trọng công bố trong bài tường thuật quá trình hình thành và sự ra đời của bản di chúc này. Phát đi từ “Doanh nhân tự cứu mình, cứu nước!” và các trang mạng của các alumni đã học ở Đức, Nga, Thái Lan… Di chúc của một người lính xuất hiện trên hàng nghìn trang web và blogers trong nước ngoài nước, bay về các cơ quan, xí nghiệp, làng quê… trong cả nước.

          Đất nước bồng bềnh trong bão…

         

          Có lẽ đến cả tháng nay rồi, ông Hai lúc nào cũng cảm thấy mình như đang ngồi trên chảo rang. Thậm chí có khi trong giấc ngủ ông Hai thấy bản di chúc của tướng Lê Hải bay kín rợp cả bầu trời. Những con chim cánh bạc ấy cuối cùng thường tụ lại thành những tảng đá lớn rơi lên đầu ông... Ông lại ới ới trong đêm, lại bị bà Hai lay lay đấm đấm cho ông tỉnh dạy.

-         Hồi này ông làm sao thế? Tim mạch thế nào mà cứ hay ú ớ về đêm, tuần này lần này là lần thứ ba rồi!..

-         Đúng là hồi nay tôi bị suy nhược thần kinh bà ạ. Tình hình căng thẳng quá, chịu không nổi. – ông Hai trả lời vợ.

-         Ông bị cái di chúc của lão tướng Lê Hải cướp hết hồn vía chứ gì?

-         Ối, sao bà lại nói đúng thế?

-         Chao ôi, cả nước ngồi đâu là chỉ thấy bàn chuyện này. Phải thừa nhận những điều tướng Lê Hải nêu ra đúng ơi là đúng! Thế mới là dám nói thật!..

-         Trời ơi, nhà trường của bà cũng đọc nó à?

-         Đọc chứ. Sinh viên trường tôi còn phô-tô cóp-pi phát không cho nhiều người. Hôm qua đi bơi, mấy cái quán nước chung quanh bể bơi Quảng Bá tôi cũng thấy râm ran chuyện này. Họ chuyền tay nhau đọc và công khai ngồi bình với nhau từng điểm, oang oang giữa ban ngày mà chẳng sợ gì cả. Thế mà tại sao ông lại căng thẳng quá xá vậy?

-         Chết rồi. Tự mồm bà nói ra như vậy thì tôi tin. Tôi cũng nhận được báo cáo về sự lan truyền như thế của di chúc, nhưng cứ nghĩ là câu chuyện bị thổi phồng!..

-         …

-         …

Ban của ông Hai họp đi họp lại mấy lần tìm cách xử lý cái di chúc của một người lính.

Bàn rất nhiều, Cuối cùng Ban chỉ đẻ ra được ba chữ “cấm” và “thu hồi”. Chữ “cấm” thì làm được thành công tương đối tốt, đến nay không một báo chí lề phải nào ho he hơi hướng gì về bản di chúc này cả. Nói là thành công “tương đối”, bởi vì an ninh chính trị tìm được nhiều bản sao có xuất xứ từ các cơ quan nhà nước. Còn “thu hồi” thì gần như vô phương, vì làm sao và công sức đâu mà thu hồi được hàng triệu copy rải khắp cả nước, lại càng không thể thu hồi được không khí. Chỉ thị thu hồi viết rất rõ ràng, song chỉ kiếm được tí chút khi bất ngờ xục vào nhà một số blogers quen thuộc lâu nay vẫn chống đối chế độ, thế nhưng ai dám xục vào các máy tính xách tay, túi sách, cặp sách… của hàng vạn hàng vạn cán bộ nhân viên trong các cơ quan khắp cả nước… Lệnh “cấm” và “thu hồi” đạt được hiệu quả cao nhất là trên thực tế không có sự thừa nhận nào từ phía chính quyền về sự tồn tại của di chúc này.

-         An ninh chính trị đánh giá là khá nhiều cán bộ cấp VIP quan tâm đến di chúc này, kể cả trong các cơ quan của Đảng, của quân đội, của công an… - ông trưởng ban thông báo.

-         Đồng chí trưởng ban nói gì thế?  - ông Hai giật thót người.

-         Anh nghe rõ rồi đấy… Số cán bộ cao cấp tán thành di chúc này không phải là ít.

-         Anh ơi… Thoái hóa chính trị tư tưởng đến mức ấy rồi hả anh? – ông Hai túm lấy ống tay áo của ông trưởng ban, vừa giật giật, vừa hỏi, hai mắt ngơ ngác.

-         Quy kết thế cũng không sai… Nhưng rõ ràng là tầng lớp trung lưu trong bộ máy của Đảng và Nhà nước đang ngày càng lớn.

-         Thế là diễn biến hòa bình trăm phần trăm rồi! Đồng chí không nghĩ thế à?

-         … - ông trưởng ban không trả lời ngay, mà ghé sát vào tai ông Hai, nói chỉ vừa đủ nghe: - …Chính tôi cũng cảm thấy di chúc rất có lý, bôi xấu nó thì được, chứ không bác bỏ được…

-         …

-         …

-         Thế mà tôi cứ tưởng là chỉ riêng cán bộ Ban ta mới cần quan tâm để biết đường đối phó…?

-         Quan tâm để đối phó thì không nói làm gì. Cái chính là sức cảnh báo và và sự lan tỏa của di chúc này làm không ít người phân vân.

-         Sao đến giờ phút này vẫn chưa thấy lãnh đạo có thái độ công khai đối với cái di chúc này, hả đồng chí? – ông Hai hỏi trưởng Ban.

-         Tôi chắc là đang nghiên cứu. … …Nhưng mà công khai thế nào mới được chứ? Chẳng lẽ loan báo cho dân: Đang tồn tại một di chúc độc hại à? Làm như thế có khác gì đổ thêm dầu vào lửa không? Có khi cứ lặng lẽ coi như di chúc không tồn tại còn hơn…

-         Nghĩa là… cứt trâu để lâu hóa bùn?..

-         Cách đó là tốt nhất!…

-         Chẳng lẽ lãnh đạo lúng túng đến thế hả đồng chí?

-         Không rõ lắm.

-         Đến cả tháng nay rồi… Như thế không được, đồng chí ạ… Càng để chậm, cái di chúc này càng chuyền tay nhau đi vào chiều sâu, nguy lắm. Hang cùng ngõ hẻm nào tôi cũng thấy nó… Mà đọc nó thì làm sao mà không suy nghĩ được, hả đồng chí trưởng Ban?.

-         Nhưng phê phán hoặc bác bỏ không khéo thì dư luận cho lĩnh đủ đấy. Nguy hiểm quá!..

-         Bắt bẻ cái di chúc này khó thật đồng chí trưởng ban ạ. Tôi đã thử chẻ ra từng điểm trong di chúc, tranh luận chết thôi với từng điểm, nhưng khó quá đồng chí ạ. Tìm cách át đi hay lấp liếm thì được, chứ tranh cãi đằng thằng ra thì ta thua to! – ông Hai thú thực với trưởng Ban.

-         Tôi biết. Tôi biết… Gọi là di chúc, nhưng còn hơn cả giục giã dân nổi loạn: Đất nước đã độc lập thống nhất, nhưng nhân dân chưa giành được tự do! Nghe kinh chưa!

-         Nhưng đúng quá còn gì nữa! Có phải thế không đồng chí?

-         Bắt bẻ mà không đủ lý lẽ thì ốm đòn miệng của dân đấy! – trưởng Ban thừa nhận. - …Chủ tịch Hà Nội Ngô Thế Thảo rào trước đón sau, cân nhắc từng câu từng chữ… Thế mà vẫn cứ bị dư luận phang cho là Chủ tịch thủ đô của đất nước mà lại công khai khuyên dân đừng bị kích động đi biểu tình chống Trung Quôc âm mưu lấn chiếm Biển Đông!

-         Chẳng phải dân, chính tôi đọc ông Thảo, tôi cũng thấy nó ngang ngang vướng vướng làm sao ấy đồng chí trưởng Ban ạ! Nói như ông Thảo chẳng còn gì là uy nghiêm và sỹ diện quốc gia! Có luật nào cấm người yêu nước hay người bị mất đất đi biểu tình như thế? Còn như người dân vừa uất ức vì mất đất, vừa không thể để cho Trung Quốc muốn làm gì thì làm, vì hai nỗi uất ức này mà đi biểu tình thì lý do đi biểu tình càng quyết liệt chứ đồng chí? Trong khi đó lãnh đạo lại cứ lục lục như gà mắc tóc, khư khư giữ mãi cái “đại cục”. Nói là dân đi biểu tình là vì bị kích động, chính tôi cũng không được thuyết phục đồng chí ạ. Thà cứ im quách đi cho xong. Ban của ta phải phân tích cho sâu may ra mới có giải pháp đối phó được đồng chí ạ, còn chỉ dùng bạo lực bịt mồm dân thế này thì không xong. – ông Hai thổ lộ tâm can.

-         Nhưng không im với dân được đồng chí ạ. Im như thế, dân quen mui, biểu tình ngày càng lan rộng và quyết liệt hơn, lúc nào đó sẽ mất chế độ, mất chính quyền như bỡn! Cái chính là điểm này. – trưởng Ban giải thích.

-         Thế nhưng làm sao tách ra được giữa bất mãn chống chế độ và yêu nước chống Trung Quốc bành trướng hả đồng chí?

-         Chuyện đó tôi lại không lo. Nói là dân bị kích động… thì cùng lắm cũng chỉ có lý phần nào thôi, một phần rất nhỏ… Không thể đánh giá thấp sự nhạy bén về chính trị của nhân dân ta được đâu. Cho nên cái mà tôi rất lo bây giờ là đến lúc nào đó có thể hai thứ chống này sẽ thống nhất với nhau làm một. Nghĩa là một khi xảy ra tình huống nào đó, dẫn tới dân coi muốn chống Trung Quốc bành trướng thì đồng thời cũng phải chống chế độ! Để đến nước ấy thì hỏng to!

Ông Hai như người bị điện giật:

-         Ấy chết! Có khả năng này không đồng chí?

-         Có hàng đống lý do để có thể xảy ra tình huống như thế. Ví dụ như một khi người dân cho rằng sự yếu kém của chế độ là nguyên nhân chính giảm sức đề kháng của đất nước chống lại sự bành trướng quyền lực mềm hoặc rắn của Trung Quốc.., sự yếu kém của chế độ là trở lực chống lại cải cách, là mối nguy lớn nhất kìm hãm tiền đồ của đất nước... Giáo sư toán học Hoàng Quốc Túy nói trắng ra trên blog của mình là cả nước bây giờ đang cùng một lúc phải chống nội xâm và ngoại xâm, nhấn mạnh có chống được nội xâm trước thì mới có thể thắng được ngoại xâm! vân vân… Những ý kiến quyết liệt như thế nhiều lắm, kinh khủng lắm... Phải nói là ngày càng nhiều. Tách thế quái nào được!..

-         Ối! Thế Ban ta phải làm gì bây giờ?

-         Chờ!

-         … … - ông Hai ngẫm nghĩ một lúc: - …Có lẽ phải như thế thật! Vì làm gì tôi thấy cũng khó quá, đồng chí trưởng Ban ạ.  Ví dụ như làm sao mà kết tội những người đi biểu tình như cụ Lê Hiền Đức, luật sư cựu Phó chủ tịch Mặt trận Thành Phố Hồ Chí Minh Lê Hiếu Đằng, giáo sư Tương Lai, nhân xỹ Hồ Ngọc Nhuận, cựu lãnh tụ sinh viên Huỳnh Tấn Mẫm. tiến sỹ Nguyễn Quang A, tiến sỹ Nguyễn Xuân Diện, nhà văn Nguyên Ngọc, bác sỹ Phạm Hồng Sơn, giáo sư nguyên viện trưởng Viện Năng lượng hạt nhân Phạm Duy Hiển, giáo sư Chu Hảo nguyên thứ trưởng Bộ Khoa học.., hiệp sỹ công nghệ thông tin Nguyễn Công Hùng được nhà nước phong danh hiệu anh hùng, chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội Phạm Xuân Nguyên, giáo sư Ngô Đức Thọ, luật sư Lê Quốc Quân, Hồ Cương Quyết… Ôi những trí thức như thế nhiều lắm, ai xúi bảy kích thích được họ đi biểu tình hả đồng chí?.. Càng không thể nói họ đi biểu tình như thế là không yêu nước và chỉ muốn lật độ chế độ!..

-         Đấy là nói ào ào theo cái kiểu cả vú lấp miệng em thôi, làm gì có lý lẽ.

-         Đến cả cái cô Bùi Thị Minh Hằng, chỉ là thường dân thôi, đi biểu tình bị ném vào trại cải tạo. Thế mà ra tù lại đi biểu tình tiếp, lại còn viết thư kiện cáo rầm trời! Phải gan lắm mới làm như thế. Còn biết bao nhiêu người khác gan cóc tía không kém!.. Tình hình có cái gì đó bức xúc ngột ngạt lắm đồng chí ạ… Làm gì bây giờ?...

-         Phải chờ tình hình! Chờ lãnh đạo!

-         Cái gì cũng chờ? – ông Hai vừa nói vừa lật lật mấy trang báo cáo trực ban vừa mới  trình lên ông, đọc loang loáng một lúc, ông quay ra nói tiếp với trưởng Ban: - …Ôi, báo cáo lên Ban danh sách các nhân sỹ đi biểu tình ngày càng dài ra đồng chí ạ, nhiều cựu trào mới chết chứ. Nào là Hạ Đình Nguyên chủ tịch Tổng hội sinh viên ngày xưa, nguyên bí thư Đoàn Lê Công Giàu, nhà văn Nguyễn Trọng Tạo, nhà văn Võ Thị Hảo, nhà giáo Phạm Toàn… Ôi, nhiều lắm…

-         Thôi thôi ù cả tai rồi, đừng đọc nữa. – trưởng Ban ngắt lời.

-         Chẳng lẽ Ban ta cứ án binh bất động thế này thì mất chế độ! Đồng chí không quan tâm đến những thư, những kiến nghị của các trí thức, trong nước, ngoài nước à? Có tới hàng nghìn chữ ký!..

-         Đã bảo là phải chờ! Chuyện này chúng ta không tiên phong được! Nghe nói ngay trong lãnh đạo cũng có ai đó có những phân vân mặt này mặt khác liên quan đến di chúc của tướng Lê Hải. Trên báo chí chính tôi cũng thấy có khẩu khí khác nhau nào đấy giữa các lãnh đạo trong khi tiếp bà ngoại trưởng Clinton vừa qua ở Hà Nội.

-         Vì lúng túng? …Hay là vì rạn nứt nội bộ lãnh đạo?...

-         Chịu!.. Suỵt!.. Vách có tai. Có tin nói rằng nhiều VIP đang suy nghĩ rất lao lung… Bản di chúc này quyết liệt quá!

-         … - Đến lượt ông Hai ghé sát vào tai trông trưởng Ban: - …Các VIP mà cũng suy thoái chính trị tư tưởng à?

-         ???…

-         …

---

[1] Từ khi hình thành hệ thống thế giới xã hội chủ nghĩa, quan điểm “hai phe bốn mâu thuẫn” thịnh hành trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế và được Đảng Cộng Sản Việt Nam tiếp thu, có nội dung: “hai phe” đó là phe xã hội chủ nghĩa và phe đế quốc; “bốn mâu thuẫn”  là (1)mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa đế quốc, (2)mâu thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc và phong trào độc lập dân tộc, (3)mâu thuẫn giữa chủ nghĩa đế quốc và nhân dân lao động bị bóc lột ngay trong lòng các nước tư bản, (4)mâu thuẫn giữa hòa bình và chiến tran trên thế giới.

[2] Xem thêm Dòng đời.

[3] Chiến tranh biên giới phía Bắc, do Trung Quốc đánh ta tháng 2-1979.

[4] Xem thêm “Dòng đời” tập I và IV.

[5] Tham khảo thêm: Nguyễn Trung, “Phải chặn đứng nguy cơ tái diễn kịch bản Thành Đô 1990”       http://www.viet-studies.info/NguyenTrung/NguyenTrung_ChanDungThanhDo.htm

[6] “B quay”, một danh từ hay động từ phổ biến thời kháng chiến chống Mỹ, để chỉ người hay hành động đã đi “B” – nghĩa là đã vào miền Nam tham gia kháng chiến – nhưng sợ chết và không chịu nổi gian khổ nên tìm cách đào ngũ và trốn trở lại miền Bắc.

[7] 16 chữ là: "Láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai" , 4 “tốt” là: “đồng chí tốt, bạn bè tốt, láng giềng tốt, đối tác tốt”.

[8] Xem thêm “Dòng đời”.

[9]Vào đầu những năm 1940 có những đảng viên được kết nạp dưới cái tên gọi Việt Minh. Lê Hải là một trong những đảng viên cộng sản được kết nạp như thế. Việt Minh với cái nghĩa Mặt Trận Việt Minh ra đời trong và sau Cách Mạng Tháng Tám.